Wyprowadzenie majątku przez upadłego w Polsce – skarga Pauliańska w upadłości
Piotr Gil
Abstrakt
Obecny model zaskarżania czynności prawnej upadłego, określony w przepisach ustawy Prawo upadłościowe z 2003r., część pierwsza, dział 3- Bezskuteczność i zaskarżanie czynności upadłego, jest zbliżony do pierwowzoru rzymskiego przypisywanego pretorowi L.A. Paulianowi. Okres pełnienia stanowiska pretora przez L.A. Pauliana przypadał na 191 r. p.n.e., ale samo określenie actio pauliana pojawia się wiele setek lat później w Digestach. Ustawodawca polski zwiększa skuteczność ochrony realizowanej z wykorzystaniem tzw. prawa zaskarżania według art. 131 p.u. w zw. z art. 527 i n. k.c. Skarga pauliańska według przepisów art. 527 i n. k.c. służy ochronie zapobiegliwego wierzyciela, który wystąpił z powództwem (zarzutem) przeciwko osobie trzeciej i uzyskał sądowe uznanie bezskuteczności czynności dłużnika w stosunku do siebie. Natomiast zaskarżanie czynności upadłego w ramach prawa upadłościowego powoduje skutek w postaci bezskuteczności czynności, która dotyczy wszystkich wierzycieli upadłościowych, przez co realizuje ochronę interesu grupowego. Zaskarżanie czynności upadłego służy w dalszej perspektywie odzyskaniu usuniętych składników majątkowych. Odzyskane składniki posłużą do zaspokojenia wierzycieli upadłościowych na zasadach określonych w Prawie upadłościowym. Każda czynność prawna upadłego, niezależnie od formy jej dokonania, rozporządzająca lub zobowiązująco-rozporządzająca zmierzająca do pokrzywdzenia wierzycieli może stać się przedmiotem zaskarżania. Przedmiotem zaskarżania poza typowymi czynnościami w postaci umowy sprzedaży, zamiany, zwolnienia z długu, czy darowizny można uczynić odrzucenie spadku, dział spadku, który pomijałby upadłego w podziale spadku. Dopuszczalne jest także zaskarżanie zgodnego wniosku dłużnika i pozostałych uczestników postępowania o podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności, jeżeli w wyniku uwzględnienia tego wniosku przedmioty majątkowe objęte podziałem zostały nabyte przez uczestników postępowania niebędących dłużnikami. Przedmiotem zaskarżania mogą stać się niektóre czynności procesowe wywołujące skutki materialnoprawne, takie jak uznanie powództwa (art. 213 § 2 k.p.c.), ugoda (art. 223 k.p.c.), albo zrzeczenie się roszczenia towarzyszące cofnięciu pozwu (art. 203 k.p.c.). Prawo zaskarżania albo inaczej skarga pauliańska w upadłości, jako samodzielna instytucja prawna stanowi kompleksowe rozwiązanie legislacyjne chroniące interes grupowy wierzycieli upadłościowych. Jednak dla usunięcia niekiedy odmiennych praktyk w zakresie stosowania tej instytucji pożądane byłoby rozwinięcie uregulowań zamieszczonych w ustawie Prawo upadłościowe.
Słowa kluczowe:
skarga pauliańska, prawo zaskarżenia, ogłoszenie upadłości dłużnika, syndyk masy upadłościBibliografia
Adamus R., Przedsiębiorstwo upadłego w upadłości likwidacyjnej, Warszawa 2011
Adamus R., Upadłość a hipoteka na mieniu upadłego, Warszawa 2010
Alces P.A., The Law of Fraudulent Transactions, Minn 2002
Bączyk M., Roszczenia pauliańskie wierzyciela w stosunku do poręczyciela, RPEiS 1978, z. 3
Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1978
Bigo T., Ochrona interesu indywidualnego w projekcie kodeksu postępowania administracyjnego, PiP 1960, z. 3 Włodyka S., Interes prawny jako przesłanka dopuszczalności zaskarżenia orzeczeń w procesie cywilnym, NP 1963, nr 9
Blomeyer A., Zivilprozessrecht. Erkenntnisverfahren, Berlin–Göttingen–Heidelberg 1963
Blumberg P.I., The Law of Corporate Groups, Bankruptcy Law, Boston–Toronto 1985.
Broniewicz W., Legitymacja procesowa, Łódź 1963
Broniewicz W., Następstwo procesowe w polskim procesie cywilnym, Warszawa 1971
Broniewicz W., Podstawienie procesowe, ZNUŁ 1963, z. 31
Broniewicz W., Pojęcie legitymacji procesowej (w:) Studia z procesu cywilnego, red. K. Korzan, Katowice 1986
Broniewicz W.,Zdolność sądowa w postępowaniu cywilnym, NP 1966, nr 5
Bruns R., Zivilprozessrecht. Eine systematische Darstellung, Berlin–Frankfurt a.M. 1968
Chrapoński D., Wyłączenie z masy upadłości, Warszawa 2010
Christopher Seagon v. Deko Marty Belgium NV z dnia 16 października 2008 r., C-339/07, www.curia.europa.eu.
Cieślak S., Fundusze masy upadłości – postępowanie podziałowe. Komentarz, Warszawa 2004
Cieślak S., Podział funduszów masy upadłości, Warszawa 2000
Coulson R.E., Fraudulent Transfers: History, Overview, and Developments, State Law, Consumer Finance Law QuarterlyReport 50/1996 : 300–11
Czachórski W., Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 1994
Czajkowska W., Właściwość sądu ze względu na wartość przedmiotu sporu w sprawach gospodarczych (wybrane zagadnienia), Pr. Sp. 1999, nr 10
Czech T., Hipoteka. Komentarz, Warszawa 2011
Digesta D.22,1,38,4;
Drapała P., Świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum), PiP 2003, z. 12
DudaA.S., Interes prawny w polskim prawie administracyjnym, Warszawa 2008
Ereciński T. (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, t. 1, red. T. Ereciński, Warszawa 2009
Feliga P., Stanowisko prawne syndyka w procesie dotyczącym masy upadłości, Warszawa 2013
Flaga-Gieruszyńska K.(w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, red. A. Zieliński, Warszawa 2005,
Gandor K. (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1
Gawlik Z., Janiak A., KidybaA., Kozieł G., Olejniczak A., Pyrzyńska A., Sokołowski T., Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, Lex Prestige on line, dostep 11.11.2016r.
Gil I., Sytuacja prawna syndyka masy upadłości, Warszawa 2007
Gil P. (w:) Współczesne problemy postępowania cywilnego. Zbiór studiów, red. K. Flaga-Gieruszyńska, A. Klich, Zaskarżenie ugody mediacyjnej zawartej z pokrzywdzeniem wierzycieli, Toruń 2015
Gil P., Środki prawne przewidziane w starożytnym prawie na wypadek niewypłacalności dłużnika – geneza instytucji (w:) Aequitas Sequitur Legem. Księga jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego, red. K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek, Warszawa 2014
Gil P., Środki prawne przewidziane w starożytnym prawie na wypadek niewypłacalności dłużnika – geneza instytucji (w:) Aequitas Sequitur Legem. Księga jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego, red. K. Flaga-Gieruszyńska, G. Jędrejek,Warszawa 2014;
Gil P., Zaskarżenie przed sądem czynności upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli masy upadłości, Warszawa 2016
Gil P., Zaskarżenie przed sędzią komisarzem czynności prawnych upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli masy upadłości-część I, Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2016, nr 10
Gil P., Znaczenie dowodu prima facie w procesach o błędy w sztuce, (w:) Prawno- ekonomiczne aspekty ochrony zdrowia, Materiały pokonferencyjne Akademii Polonijnej w Częstochowie, Częstochowa 2010
Glabas M., Kwalifikowanie i zaspokojenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, Pr. Sp. 1997, nr 2
Gurgul S., Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010
Gutowski M., Bezskuteczność czynności prawnej, Warszawa 2013
Gutowski M., Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2008
Hofstetter K., Sachgerechte Haftungsregeln fur multinationale Konzerne, Tübingen 1995
Jakubecki A. (w:) A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010
Jakubecki A., Status wierzyciela pauliańskiego w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku dłużnika (w:) Aurea praxis, aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Erecińskiego, red. J. Gudowski, K. Weitz, Warszawa 2011
Jakubecki A., Zaspokojenie wierzyciela rzeczowego po ogłoszeniu upadłości dłużnika w świetle nowelizacji prawa upadłościowego, PS 1998, nr 1
Janda P., Sposoby zaspokojenia roszczeń w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, Warszawa 2007
Janda P., Wpływ sprzedaży upadłościowej na prawa i roszczenia ciążące na składnikach masy upadłości, Rejent 2009, nr 1
Jarocha A., Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki kapitałowej, Toruń 2010
Jodłowski J (w:) J. Jodłowski, Z. Reisich, J. Lapierre, T. Misiuk-Jodłowska, Postępowanie cywilne, Warszawa 1996
Jodłowski J., Resich Z., Postępowanie cywilne, Warszawa 1987
Klein A., Elementy zobowiązaniowego stosunku prawnego, Wrocław 1964
Kłodnicki D., Podział funduszy masy upadłości, Pr. Sp. 1998, nr 10
Koenner M., Likwidacja upadłościowa, Kraków 2006
Koenner M., Syndyk masy upadłości, Sopot 1999
Kulski R., Charakter prawny umów procesowych, PiP 2002, z. 1
Łętowska E., Umowa o świadczenie przez osobę trzecią, Warszawa 1970
Lewaszkiewicz-Petrykowska B. (w:) System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, red. S. Grzybowski, Wrocław 1985
Longchamps de Berier L., Zobowiązania, wydanie anastatyczne, Poznań 1999
M.-P. Campana (w:) Droit de l’entreprise, ed. L. Morot, Paris 1997
Marszałkowska-Krześ E. (w:) Postępowanie cywilne, red. E. Marszałkowska-Krześ, Warszawa 2013
Marszałkowska-Krześ E., Uchwały nieistniejące, PPH 1998, nr 7
Mojak J., Przelew wierzytelności w polskim prawie cywilnym, Lublin 1990
Osuchowski W., Zarys rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 1966
Pałys J., Wierzyciele rzeczowi w postępowaniu upadłościowym dłużnika, PS 1999, nr 2
Petraniuk J.S., Upadłość i jej podstawy w prawie upadłościowym i naprawczym, PPH 2003, nr 12
Piasecki K. , System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010
Piasecki K., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1, Warszawa 1996
Piasecki K., Postępowanie sporne rozpoznawcze, Warszawa 2004
Piasecki K., Prawo upadłościowe. Prawo o postępowaniu układowym. Komentarz, Bydgoszcz–Warszawa 1999 Szymoszek E., Żeber I., Rzymskie prawo prywatne, Wrocław 1998
Pietrzkowski H., Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych, Warszawa 2006
Pogonowski P., Mienie wchodzące w skład masy upadłości – wybrane zagadnienia, Pr. Sp. 1999, nr 6
Popiołek W. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz do artykułów 450–1088, t. II, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2009
Popiołek W., W sprawie częściowej nieważności (uchylenia w części) uchwały wspólników spółki kapitałowej (w:) Proces cywilny. Nauka – Kodyfikacja – Praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi
Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania, Warszawa 2009
Rowiński T. , Interes prawny w procesie cywilnym i postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971
Schönke A, Schröder A., Niese W., Lehrbuch des Zivilprozessrechts, Karlsruhe 1956
Stefaniak A., Dowód prima facie w procesie cywilnym, NP 1970, nr 10
Stępniak L., Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Ossolineum 1975
Suess E., Fraudulent Conveyance not Discharged When Debtor Files a Bankruptcy Action Daily Record (St. Louis, MO/St. Louis Countian) (May 8 2002)
Szer S., Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 1967
Szymoszek E., Żeber I., Rzymskie prawo prywatne, Wrocław 1998
Trzepiński M., Sprawdzenie wartości przedmiotu sporu w postępowaniu cywilnym, PS 1999, nr 4
Wait F., A Treatise on Fraudulent Conveyances and Creditors’ Bills, New York 2000
West’s Encyclopedia of American Law, 2nd Edition, Vol. 1
Wilczyńska A., Interes prawny i jego granice w postępowaniu cywilnym, Palestra 2010, z. 9–10
Witosz A., Prawo upadłościowe i naprawcze. Zwięzły komentarz, Bydgoszcz–Katowice 2003
Włodyka S., Ustrój organów ochrony prawnej, Warszawa 1968
Wołodkiewicz W. (w:) Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, Warszawa 1986
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2000
Wolter A., Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Warszawa 1970
Wróbel A. (w:) M. Jaśkowska, A. Wróbel, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Kraków 2000
Zedler F. (w:) A. Jakubecki, F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2010
Zedler F. (w:) F. Zedler, A. Hrycaj, P. Filipiak, Europejskie prawo upadłościowe, Warszawa 2011
Zedler F., Czynności prawne upadłego bezskuteczne z mocy prawa, Pr. Bank. 1994, nr 4
Zieleniewski J., Organizacja zespołów ludzkich, Warszawa 1964
Zieliński A., Pisma procesowe w sprawach cywilnych z objaśnieniami i płytą CD, Warszawa 2012
Zienkiewicz D.(w:) J. Minkus, A. Świderek, D. Zienkiewicz, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2006
Zimmerman P., Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz, Warszawa 2012
Żyznowski T. (w:) Kodeks postępowania cywilnego, t. I, Art. 1–366, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2011
Wyrok SApel w Gdańsku z 29.01.2009 r., I ACa 1219/08, POSAG 2010, nr 1, poz. 1
Wyrok SApel. w Warszawie z 17.03.2009 r., VI ACa 195/08, LEX nr 530986
Wyrok SN z 11.10.1995 r., III CZP 139/95, OSNC 1996, nr 1, poz. 17
Wyrok SN z 03.10.2007 r., IV CSK 184/07, OSNC 2008, nr 12, poz. 142, LEX nr 1606707
Wyrok SN z 08.01.2010 r., IV CSK 298/09, OSNC 2010, nr 9, poz. 88
Wyrok SN z 08.07.2010 r., II CSK 645/09, LEX nr 852546
Wyrok SN z 13.02.1970 r., III CRN 546/69, OSNCP 1970, nr 10, poz. 192
Wyrok SN z 20.12.2005 r., V CSK 68/05, LEX nr 171286
Wyrok SN z 26.01.2005 r., V CK 404/04, LEX nr 277109
Wyrok SN z 28.12.1976 r., III CRN 302/76, OSNCP 1977, nr 7, poz. 121
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
