Kilka uwag na temat zeznań niewolników w procesie karnym
Elżbieta Loska
Abstrakt
W starożytnym Rzymie obowiązywała zasada, wedle której podczas procesu nie można było wykorzystywać zeznań niewolników na szkodę ich właściciela. Od tej zasady już od czasów republiki przewidziane były wyjątki, w przypadku przestępstw kazirodztwa oraz spisku. Odmienne podejście do wykorzystywania zeznań niewolników widoczne było w okresie pryncypatu. Ustawy, takie jak lex Iulia de adulteriis coërcendis, czy reskrypty cesarskie przewidywały szereg możliwości obejścia republikańskiego zakazu, bez rzeczywistego jego złamania, ani też zniesienia. Jedynie w przypadku crimen laese maiestatis wyraźnie dopuszczono torturowanie niewolników in caput domini. W okresie dominatu wprowadzony został zakaz przyjmowania oskarżenia składanego przez niewolnika przeciw właścicielowi, wyjątkiem była wyłącznie maiestas. Oskarżający niewolnik był karany śmiercią.
Słowa kluczowe:
prawo rzymskie, proces karny, niewolnicyBibliografia
BAUMAN R.A., Crime and Punishment in Ancient Rome, London 1996,
BRUNT P.A., Evidence given under Torture in the Principate, «ZSS» 97/1980, s. 256-265,
DYJAKOWSKA M., Postępowanie w sprawach o ‘crimen maiestatis’ w okresie republiki rzymskiej, «Zeszyty Prawnicze» 6.1/2006, s. 27-46,
- ‘Crimen laesae maiestatis’ : studium nad wpływami prawa rzymskiego w dawnej Polsce, Lublin 2010,
- Subsydiarne stosowanie prawa rzymskiego w Polsce przedrozbiorowej na przykładzie zbrodni obrazy majestatu, «TEKA Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie», 5/2012 s. 60-87,
GARNSEY P., Social Status and Legal Privilege in the Roman Empire, Oxford 1970,
GREENIDGE A.H.J., The Legal Procedure of Cicero’s Time, London 1901 (reprint 2005),
LIEBS D., Der Schutz der Privatsfäre in einer Sklavenhaltergesellschaft: Aussagen von Sklaven gegen ihre Herren nach römischem Recht, «BIDR» 83/1980, s. 147-189,
MISZTAL-KONECKA J., ‘Incestum’ w prawie rzymskim, Lublin 2007,
KUNKEL W., s.v. quaestio, «RE» 24/1963, szp. 720-726 = ‘Quaestio’, [w:] Kleine Schriften. Zum römischen Strafverfahren und zur römischen Verfassunggeschichte, Weimar 1974, s. 33-110,
LITEWSKI W., Rzymski proces karny, Kraków 2003,
LOSKA E., Obowiązek niewolników obrony swojego właściciela, s. 45-56,
PULIATTI S., ‘Incesti crimina’. Regime giuridico da Augusto a Giustiniano, Milano 2001,
O. ROBINSON, Slaves and the Criminal Law, «ZSS» 98/1981, s. 213-254,
- The Criminal Law of Ancient Rome, Baltimore 1995,
SANTALUCIA B., Diritto e processo penale nell’antica Roma2, Milano 1998,
TRIGGIANO A., Evidence Given under Torture in Aristotle and Cicero, «TSDP» 2/2009, s. 5 i n.;http://www.teoriaestoriadeldirittoprivato.com/index.php?com=statics&option=index&cID=81
VINCENTI U., ‘Duo genera sunt testium’. Contributo allo studio della prova testimoniale nel processo romano, Padova 1989,
WATSON A., Legal Origins and Legal Change, London 1991.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
