RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ
Krzysztof Gładkowski
Abstrakt
Autor prezentuje tu uszczegółowione wyniki swoich badań na religijną przeszłością luterańskiej społeczności z miejscowości Rösnitz (dzisiejsza polska nazwa Rozumice) na Górnym Śląsku. Wieś ta jest położona na granicy z dzisiejszą Republiką Czeską. Dziś jest to miejsce pamięci związane z ciągłością protestanckiej tradycji, wliczając w to ruchy przedreformacyjne, od XV wieku. Ciągłość wyznania luterańskiego od 1523 roku społeczności, którą badania autora wykazały, przeczy generalizującej tezie, mówiącej o całkowitej rekatolizacji Górnego Śląska. W tym artykule wyeksponowano jeden z wątków historii tego miejsca pamięci – różnorodności protestanckiej tradycji, jaką ukazują badania przeszłości tej społeczności luterańskiej. Na tę różnorodną tradycję składają się przedreformacyjne ruchy chrześcijańskie, do których należą bracia morawscy, z którymi jeszcze przed końcem XV wieku nawiązali kontakt mieszkańcy Rösnitz. W wierzeniach tej społeczności pojawiają się też wątki charakterystyczne dla waldensów, znane na Śląsku. Ruchy te przygotowały społeczność rozumiczan na przyjęcie luteranizmu. W okresie kontrreformaji społeczność ta nie poddała się rekatolizacji. Później silnie oddziałuje tu ruch pietystyczny, sam hrabia Ludwik von Zinzendof odwiedza Rösnitz, gdzie przemawia do licznie tu zgromadzonych z okolicznych miejscowości przebudzonych. Dochodzi nawet do rozłamu w dotąd zjednoczonej gminie, którego skutkiem było wyemigrowanie zwolenników jednoty braterskiej do Herrnhut.
Słowa kluczowe:
reformacja, luteranie, Górny Śląsk, husytyzm, bracia morawscy, pietyzm, HerrnhutBibliografia
Anders F. G. E., Statistik der Evangelischen Kirche in Schlesien nebst eine Kirchen-Carte, Wilhelm Gottlieb Korn, Breslau 1848.
„Bausteine für den Aufbau Zions. Monatsschrift für evangelische Gemeinden” 1864 (Dezember), s. 94 [Evangelisches Zentralarchiv in Berlin (ZA5071/12) Signatur: EZA 200/ 1 /4490, karta: D. 107 R].
Buzek A., Historia Kościoła, Warszawa 1957.
Die Geschichte der evangelischen Kirche zu Rösnitz bei Troppau, „Fliegende Blätter für den Aufbau Zions in der Diaspora” 1863, Nr 1, s. 6 [Evangelisches Zentralarchiv in Berlin (ZA5071/12) Signatur: EZA 200/ 1 /4490, karta: D. 75 R].
Eberlein H., Schlesische Kirchengeschichte, Bd. I. Das Evangelische Schlesien, 3. Aufl., Verlag der Schlesischen Evangelischen Zentralstelle, Goslar 1952.
Ehrenforth G., Die schlesische Kirche im Kirchenkampf 1932-1945, Göttingen 1968.
Fiebig M., Geschichte der Ewangelischen Kirche zu Rösnitz (O.=S.) nebst Mitteilungen [ber Pfarrei, Schule und sonstige wichtige Vorgänge allgemeinerer Art aus dem Leben der Heimat. Zur Feier des hundertjährigen Kirchenweihjubiläums am 18 October 1907 der jubilierenden Gemeinde gewidmet von ihrem Pfarramt, Rösnitz 1907.
Gładkowski K., Kanzel/ambona. Protestancka wspólnota lokalna na Górnym Śląsku, Olsztyn 2008.
Hofrichter R., Heimatkunde des Kreises Leobschütz, Tl. II: Geschichtliches, H. III: Geschichtliches der einzelnen Ortschaften des Kreises Leobschütz mit 111 Abbildungen und Plänen, Leobschütz 1914 [przedruk: Verlag Ute Kiedrof, Remscheid 1982].
Karczyńska H., Odnowiona Jednota Braterska w XVIII-XX wieku. Z dziejów ruchu religijnego herrnhutów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i na świecie, Warszawa 2012.
Kotsch M., August Hermann Francke. Pädagoge und Reformer, Christliche Verlagsgesselschaft, Dillenburg 2010.
Kremser G., Raptularz, 1784, rkps.
Kreßel, Die Reformation in Ansbach, w: H. Sommer (hrsg.), Es geschah im Namen des Glaubens. Evangelisch in Dekanat Ansbach, Verlag der Ev.-Luth. Mission, Erlangen 1991, s. 15-19.
Leśne kościoły. Miejsca tajnych nabożeństw ewangelickich w Beskidzie Śląskim, Wyd. Augustana, Bielsko-Biała 2009.
Maler K. , Dzieje Głubczyc do roku 1742, Instytut Śląski, Opole 2003.
Nora Pierre, Mémoire collective, w: Faire de l’histoire, sous la dir. de J. Le Goff, P. Nora, Paris 1974.
Patzelt H., Pietyzm na Śląsku Cieszyńskim. Referat wygłoszony podczas Spotkania Ewangelików Czterech Narodów w Czeskim Cieszynie, dnia 25 września 1999 r., „Gazeta Ewangelicka” 2000, nr 3; wersja elektroniczna: www.luteranie.pl/biblioteka/dkosciol/te/patzelt1.htm
Patzelt H., Pietyzm na Śląsku Cieszyńskim, http://old.luteranie.pl/pl/?D=387 (dostęp: 27.08.2013).
Petry N., Dem Osten zugewandt. Gesammelte Aufsätze zur schlesischen und ostdeutsche Geschichte, Sigmarinien 1983.
Polak J, „Pierwszy Fundator” Kościoła Jezusowego Erdmann II von Promnitz (1683-1745, „Pamiętnik Cieszyński, 2016, t. 21, s. 39-66.
Spener Ph. J., Pia desideria – Umkher in die Zukunft, Brunner Verlag, Gießen 1995.
Szpociński A., Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie”, 2008, nr 4; wersja elektroniczna: www.ceeol.com.
Tranda B., Johann Hermann, w: Encyklopedia Katolicka, t. 6. Lublin 1993, kol. 617.
Undas M., Powstanie i rozwój Kościoła Ewangelickiego na terenach dawnego Mniejszego Państwa Stanowego Wodzisław w latach 1517-1914, Warszawa 2014 (praca doktorska, wydruk komputerowy).
Wagner O., Mutter Kirche vieler Länder. Geschichte der evangelischen Kirche im Herzogtum Teschen 1545-1918-20, Wien-Köln-Graz 1978.
Wagner O., Kościół macierzysty wielu krajów. Historia Kościoła Ewangelickiego w Księstwie Cieszyńskim w latach 1545-1918/20. Cieszyn-Bielsko-Biała 2008.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
