ZAŁOŻENIA FENOMENOLOGICZNE I KONSTRUKTYWISTYCZNE JAKO PODSTAWY TEORII KOMUNIKACJI W SOCJOLOGII RELIGII
Agnieszka Zduniak
Abstrakt
Artykuł przedstawia główne wątki myśli socjologicznej i filozoficznej, które przyczyniły się do powstania orientacji komunikacyjnej w socjologii religii. Stanowi ona, zdaniem wielu socjologów, nową perspektywę umożliwiającą opis i wyjaśnianie współczesnych form, w jakich manifestuje się religia, a także szerokiego spektrum zjawisk z dziedziny nowej duchowości. Obserwacja form komunikowania może pomóc dostrzec zmiany zachodzące w sferze religii oraz ich powiązanie z konkretnymi zmianami kulturowymi. Autorka prezentuje koncepcje socjologiczne i filozoficzne, w których podejmowana była tematyka sensu i jego komunikowania: od socjologii rozumiejącej M. Webera poprzez socjologię fenomenologiczną, społeczny konstruktywizm, koncepcję komunikacji N. Luhmanna, aż po współczesne koncepcje socjologiczne, które zaliczyć można do nurtu konstruktywizmu komunikacyjnego. Podejmuje również refleksję nad możliwościami zastosowania koncepcji komunikacyjnej w obszarze socjologii religii i socjologii duchowości.
Słowa kluczowe:
religia, duchowość, teoria komunikacji, sens, konstruktywizm socjologicznyBibliografia
Berger P. L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, Warszawa 2010.
Campbell J., Potęga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, Kraków 2007.
Garfinkel H., Studia z etnometodologii, przeł. A. Szulżycka, Warszawa 2007.
Habermas J., Pojęcie działania komunikacyjnego, „Kultura i Społeczeństwo” 1986, nr 3, s. 21-44.
Hanegraaff W. J., New Age Religion and Western Culture: Esotericism in the Mirror of Secular Thought, Leiden 1996.
Huntington S. P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Kraków 1997.
Joas H., Braucht der Mensch Religion? Über Erfahrungen der Selbsttranszendenz, Freiburg in Breisgau 2004.
Knoblauch H., Grundbegriffe und Aufgaben des kommunikativen Konstruktivismus, Manuskriptfassung des Textes in: R. Keller, H. Knoblauch, J. Reichertz (Hg.), Kommunikativer Konstruktivismus. Theoretische und empirische Arbeiten zu einem neuen wissenssoziologischen Ansatz, Wiesbaden, s. 25-48.
Knoblauch H., Religionssoziologie, Berlin – New York 1999.
Knoblauch H., Schnettler B., Vom sinnhaften Aufbau zur kommunikativen Konstruktion, in: M. Gabriel (Hg.), Paradigmen akteurszentrierter Soziologie, Wiesbaden 2004, s. 121-136.
Knoblauch H., Transzendenzerfahrung und symbolische Kommunikation. Die phänomenologisch orientierte Soziologie und die kommunikative Konstruktion der Religion, w: H. Tyrell, V. Krech, H. Knoblauch (Hg.), Religion als Kommunikation, Würzburg 1998, s. 147-186.
Konecki K. T., „Ciało świątynią duszy”, czyli o procesie budowania tożsamości praktykującego hatha-jogę. Konstruowanie prywatnej quasi-religii, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2012, nr 2, s. 64-111.
Küng H., Projekt Weltethos, München 1990.
Lohfink G., Rozumieć Biblię: wprowadzenie do krytyki form literackich, Warszawa 1987.
Luckmann T., Der kommunikative Aufbau der sozialen Welt und die Sozialwissenschaften, w: tenże, Wissen und Gesellschaft. Ausgewählte Aufsätze 1981-2002, Konstanz 2002, s. 157-182.
Luckmann T., Niewidzialna religia. Problem religii w nowoczesnym społeczeństwie, przeł. L. Bluszcz, Kraków 2011.
Luckmann T., Über die Funktion der Religion, w: P. Koslowski (Hg.), Die religiöse Dimension der Gesellschaft. Religion und ihre Theorien, Tübingen 1985, s. 26-41.
Luhmann N., Die Gesellschaft der Gesellschaft, Frankfurt am Main 1999.
Luhmann N., Vom Sinn religiöser Kommunikation, w: K. Gabriel, A. Herlth, K. P. Strohmeier, Modernität und Solidarität. Konsequenzen gesellschaftlicher Modernisierung. Für Franz-Xaver Kaufmann, Freiburg in Breisgau 1997, s. 163-174.
Mandes S., Miejsce religii w społeczeństwie. W poszukiwaniu nowego programu badawczego socjologii religii, Warszawa 2016.
Mariański J., Megatrendy religijne w społeczeństwach ponowoczesnych. Studium socjologiczne, Toruń 2016.
Mariański J., Wargacki S. A., Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy, „Przegląd Religioznawczy” 2011, nr 4, s. 135-158.
Matthes J., Handlungstheoretisch – interaktionistisch – phänomenologisch orientierte Theorie, w: R. Lepsius (Hg.), Zwischenbilanz der Soziologie, Stuttgart 1976, s. 53-59.
Mörth I., Die gesellschaftliche Wirklichkeit von Religion. Grundlegung einer allgemeinen Religionstheorie, Stuttgart 1978.
Schütz A., Der sinnhafte Aufbau der sozialen Welt, Wien 1960.
Schütz A., Symbol, Wirklichkeit und Gesellschaft, w: tenże, Gesammelte Aufsätze, Band 1: Das Problem der sozialen Wirklichkeit, Den Haag: Nijhoff 1971, s. 331-414.
Schütz A., Über die mannigfaltigen Wirklichkeiten, w: Gesammelte Aufsätze Bd. 1, den Haag 1971, s. 237-298.
Sokołowski M., Kościół, kino, sacrum. W poszukiwaniu definicji filmów o tematyce religijnej, Olsztyn 2002.
Ulmer B., Konversionserzählungen als rekonstruktive Gattung. Erzählerische Mittel und Strategien bei der Rekonstruktion eines Bekehrungserlebnisses, „Zeitschrift für Soziologie” 1988, nr 17, s. 19-33.
Watzlawick P., Beavin J., Jackson D. D., Pragmatics of human communication, New York 1967.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
