RELIGIA I RELIGIJNOŚĆ W ZSEKULARYZOWANYCH SPOŁECZEŃSTWACH
Janusz Mariański
Abstrakt
W niniejszym artykule zaprezentuję sekularyzację jako społeczny kontekst religijności, a następnie opiszę nowe trendy w przemianach religijności, od religijności kościelnej do religijności pozakościelnej i zindywidualizowanej. W ponowoczesnym świecie, w warunkach postępującej sekularyzacji, religijność przybiera rozmaite postaci, przejawia się także w różnych formach duchowości, luźno związanych z religią lub nawet od niej niezależnych. Religijność często staje się „produktem” jednostki, nabiera charakteru procesualnego projektu, nigdy dokończonego, o wymiarach jakby rozproszonych, pomieszanych czy synkretycznych. Ludzie w sprawach religijnych czują się „zmuszeni” do wybierania (tzw. heretycki imperatyw), nie zaś do bezdyskusyjnego przyjmowania obowiązującego modelu religijności
Słowa kluczowe:
sekularyzacja, religijność, desekularyzacja, społeczeństwoBibliografia
Bibliografia:
Amstrong K., Spór o Boga. Czym naprawdę jest religia?, tłum. B. Cendrowska, Wydawnictwo VIK, Warszawa 2011.
Bauman Z., Intimations of Postmodernity, Routledge, London 1992. Beckford J., Teoria społeczna a religia, tłum. M. Kunz, T. Kunz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2006.
Benedykt XVI, Ostatnie rozmowy, rozmawiał P. Seewald, tłum. J. Jurczyński, Dom Wydawniczy RAFAEL, Kraków 2016. Berger P.L., Święty baldachim elementy socjologicznej teorii religii, tłum. W. Kurdziel, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1997.
Berger P.L., Altäre der Moderne. Religion in pluralistischen Gesellschaften, Campus Verlag, Frankfurt am Main 2015.
Berger P.L., Religia i nowoczesność. Rozmowa z amerykańskim socjologiem religii Peterem Bergerem, „Europa. Miesięcznik Idei” 2012, nr 5, s. 23–27.
Burgoński P., Sekularyzacja, w: Religia i polityka. Zarys problematyki, red. P. Burgoński, M. Gierycz, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2014, s. 436–465.
Casanova J., Eurozentrischer Säkularismus und die Herausforderung der Globalisierung, w: Politik, Religion und Markt. Die Rückkehr der Religion als Anfrage an den politisch-philosophischen Diskurs der Moderne, hrsg. von W. Guggenberger, D. Regensburger, K. Stöck, Innsbruck University Press, Innsbruck 2009, s. 19–39.
Davie G., Socjologia religii, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010.
Dobbelaere K., Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2008.
Doktór T., Pluralizm religijny: New Age i fundamentalizm, ,,Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 2007, nr 59/60, s. 37–53.
Dyczewski L., Tożsamość religijna, w: Tożsamość religijna w nowoczesności, red. L. Dyczewski, K. Jurek, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015, s. 9–27.
Dyczewski L., Sacrum w przestrzeni publicznej, w: Sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej, red. J. Adamkowski, M. Tymochowicz, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin-Wrocław 2016, s. 15–27.
Eisenstadt S.N., Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza cywilizacji, tłum. A. Ostolski, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.
Gabriel K., Alte Probleme und neue Herausforderungen, w: Die Zukunft von Religion und Kirche in Deutschland. Perspektiven und Prognosen, hrsg. von P. Becker, U. Diewald, Verlag Herder, Freiburg im Breisgau 2014, s. 13–28.
Gabriel K., Religionssoziologie. Religion zwischen Säkularisierung, Individualisierung und Deprivatisation, „Soziologische Revue” 2000, 23, nr 5, s. 244–254.
Habermas J., Zwischen Naturalismus und Religion. Philosophische Aufsätze, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 2009.
Höhn H.-J., Reflexive Modernisierung – reflexive Säkularisierung. Postsäkulare Konstellationen von Religion und Gesellschaft, w: Religion in postsäkularer Gesellschaft. Interdisziplinäre Perspektiven, hrsg. von F. Gmainer-Pranzl, S. Rettenbacher, P. Lang, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main 2013, s. 15–34.
Heelas P., The Spiritual Revolution: from ‘Religion’ to ‘Spirituality’, w: Religions in the Modern World. Traditions and transformations, ed. by L. Woodhead, P. Fletcher, H. Kawanami, D. Smith, Routledge, London 2002, s. 357–377.
Hułas M., Źródła sekularności. Analiza wybranych aspektów sekularyzacji, „Studia Nauk Teologicznych” 2014, 9, s. 37–53.
Huntington S.P., Wojna cywilizacji, tłum. J.K., „Res Publica Nowa” 1994, nr 2, s. 69–79.
Jan Paweł II, Nauczanie społeczne, t. 2, tłum. B. Różycka, red. P. Nitecki, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1982.
Kaczmarczyk M., Roby E., Intersubiektywność, uniwersalizm i dialog. O socjologii z perspektywy pragmatyzmu oraz o współczesnych sporach o wartości z Hansem Joasem rozmawiają Michał Kaczmarczyk i Elizabeth Roby, „Studia Socjologiaczne” 2012, nr 3, s. 183–195.
Kaufmann F.-X., Religion und Modernität. Sozialwissenschaftliche Perspektiven, Mohr Verlag, Tübingen 1989.
Luckmann Th., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym świecie, tłum. L. Bluszcz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1996.
Mandes S., Miejsce religii w społeczeństwie. W poszukiwaniu nowego programu badawczego socjologii religii, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2016.
Misztal W., Konteksty istnienia: Życie, media i sacrum w orędziach Papieża Benedykta XVI, „Studia Socialia Cracoviensia” 2015, 7, nr 2, s. 41–52.
Norris P., Inglehart R., Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2006.
Pickel G., Individuelle Entkirchlichung oder kollektiver Atheismus? Religiosität zwischen privater Transzendenz und traditioneller Religiosität, w: Katholisch, evangelisch oder nichts? Konfes sionslose in Deutschland, hrsg. von J. Horstmann, Verlag: Katholische Akademie Schwerte, Schwerte 2000, s. 47–79.
Pickel G., Religion, Religiosität, Religionslosigkeit und religiöse Indifferenz. Religionssoziologische Perspektiven im vereinigten Deutschland, w: Konfessionslosigkeit heute. Zwischen Religiosität und Säkularität, hrsg. von M. Rose, M. Wermke, Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig 2014, s. 45–77.
Pollack D., Auf dem Wege zu einem neunen religionssoziologischen Paradigma?, w: Altäre der Moderne. Religion in pluralistischen Gesellschaften, Campus Verlag, Frankfurt am Main 2015, s. 163–168.
Possenti V., Religia i polityka na przełomie tysiącleci, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze, dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła” 2005, 15, nr 3, s. 437–464.
Raport o stanie wiary, z Ks. Kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, tłum. Z. Oryszyn, Wydawnictwo Michalineum, Kraków-Warszawa Struga 1986.
Schmidtchen G., Ethik und Protest. Moralbilder und Wertkonflikte junger Menschen, Leske und Budrich Verlag, Opladen 1992.
Świątkiewicz W., Wartości rodzinne i religijne we współczesnej kulturze polskiej, w: Po kryzysie?, red. G. Skąpska, M.S. Szczepański, Ż. Stasieniuk, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, Warszawa 2016, s. 95–119.
Touraine A., Myśleć inaczej, tłum. M. Byliniak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011.
Zielińska K., Spory wokół teorii sekularyzacji, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2009.
Ziemiński I., Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii, „Filo-Sofija” 2014, 14, nr 2, s. 109–138.
Zulehner P.M., Polak R., Von der „Wiederkehr der Religion” zur fragilen Pluralität, w: Die Österreicher/-innen. Wertewandel 1990–2008, hrsg. von Ch. Friesl, U. Hamachers-Zuba, R. Polak, Czernin Verlag, Wien 2009, s. 143–206.
Życiński J., Nauczanie papieskie w kontekście polskich przemian społeczno-kulturowych, „Ethos” 2004, 17, nr 3–4, s. 21–33.
Amstrong K., Spór o Boga. Czym naprawdę jest religia?, tłum. B. Cendrowska, Wydawnictwo VIK, Warszawa 2011.
Bauman Z., Intimations of Postmodernity, Routledge, London 1992. Beckford J., Teoria społeczna a religia, tłum. M. Kunz, T. Kunz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2006.
Benedykt XVI, Ostatnie rozmowy, rozmawiał P. Seewald, tłum. J. Jurczyński, Dom Wydawniczy RAFAEL, Kraków 2016. Berger P.L., Święty baldachim elementy socjologicznej teorii religii, tłum. W. Kurdziel, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1997.
Berger P.L., Altäre der Moderne. Religion in pluralistischen Gesellschaften, Campus Verlag, Frankfurt am Main 2015.
Berger P.L., Religia i nowoczesność. Rozmowa z amerykańskim socjologiem religii Peterem Bergerem, „Europa. Miesięcznik Idei” 2012, nr 5, s. 23–27.
Burgoński P., Sekularyzacja, w: Religia i polityka. Zarys problematyki, red. P. Burgoński, M. Gierycz, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2014, s. 436–465.
Casanova J., Eurozentrischer Säkularismus und die Herausforderung der Globalisierung, w: Politik, Religion und Markt. Die Rückkehr der Religion als Anfrage an den politisch-philosophischen Diskurs der Moderne, hrsg. von W. Guggenberger, D. Regensburger, K. Stöck, Innsbruck University Press, Innsbruck 2009, s. 19–39.
Davie G., Socjologia religii, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010.
Dobbelaere K., Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2008.
Doktór T., Pluralizm religijny: New Age i fundamentalizm, ,,Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 2007, nr 59/60, s. 37–53.
Dyczewski L., Tożsamość religijna, w: Tożsamość religijna w nowoczesności, red. L. Dyczewski, K. Jurek, Wydawnictwo KUL, Lublin 2015, s. 9–27.
Dyczewski L., Sacrum w przestrzeni publicznej, w: Sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej, red. J. Adamkowski, M. Tymochowicz, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin-Wrocław 2016, s. 15–27.
Eisenstadt S.N., Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza cywilizacji, tłum. A. Ostolski, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.
Gabriel K., Alte Probleme und neue Herausforderungen, w: Die Zukunft von Religion und Kirche in Deutschland. Perspektiven und Prognosen, hrsg. von P. Becker, U. Diewald, Verlag Herder, Freiburg im Breisgau 2014, s. 13–28.
Gabriel K., Religionssoziologie. Religion zwischen Säkularisierung, Individualisierung und Deprivatisation, „Soziologische Revue” 2000, 23, nr 5, s. 244–254.
Habermas J., Zwischen Naturalismus und Religion. Philosophische Aufsätze, Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main 2009.
Höhn H.-J., Reflexive Modernisierung – reflexive Säkularisierung. Postsäkulare Konstellationen von Religion und Gesellschaft, w: Religion in postsäkularer Gesellschaft. Interdisziplinäre Perspektiven, hrsg. von F. Gmainer-Pranzl, S. Rettenbacher, P. Lang, Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main 2013, s. 15–34.
Heelas P., The Spiritual Revolution: from ‘Religion’ to ‘Spirituality’, w: Religions in the Modern World. Traditions and transformations, ed. by L. Woodhead, P. Fletcher, H. Kawanami, D. Smith, Routledge, London 2002, s. 357–377.
Hułas M., Źródła sekularności. Analiza wybranych aspektów sekularyzacji, „Studia Nauk Teologicznych” 2014, 9, s. 37–53.
Huntington S.P., Wojna cywilizacji, tłum. J.K., „Res Publica Nowa” 1994, nr 2, s. 69–79.
Jan Paweł II, Nauczanie społeczne, t. 2, tłum. B. Różycka, red. P. Nitecki, Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1982.
Kaczmarczyk M., Roby E., Intersubiektywność, uniwersalizm i dialog. O socjologii z perspektywy pragmatyzmu oraz o współczesnych sporach o wartości z Hansem Joasem rozmawiają Michał Kaczmarczyk i Elizabeth Roby, „Studia Socjologiaczne” 2012, nr 3, s. 183–195.
Kaufmann F.-X., Religion und Modernität. Sozialwissenschaftliche Perspektiven, Mohr Verlag, Tübingen 1989.
Luckmann Th., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym świecie, tłum. L. Bluszcz, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1996.
Mandes S., Miejsce religii w społeczeństwie. W poszukiwaniu nowego programu badawczego socjologii religii, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2016.
Misztal W., Konteksty istnienia: Życie, media i sacrum w orędziach Papieża Benedykta XVI, „Studia Socialia Cracoviensia” 2015, 7, nr 2, s. 41–52.
Norris P., Inglehart R., Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, tłum. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2006.
Pickel G., Individuelle Entkirchlichung oder kollektiver Atheismus? Religiosität zwischen privater Transzendenz und traditioneller Religiosität, w: Katholisch, evangelisch oder nichts? Konfes sionslose in Deutschland, hrsg. von J. Horstmann, Verlag: Katholische Akademie Schwerte, Schwerte 2000, s. 47–79.
Pickel G., Religion, Religiosität, Religionslosigkeit und religiöse Indifferenz. Religionssoziologische Perspektiven im vereinigten Deutschland, w: Konfessionslosigkeit heute. Zwischen Religiosität und Säkularität, hrsg. von M. Rose, M. Wermke, Evangelische Verlagsanstalt, Leipzig 2014, s. 45–77.
Pollack D., Auf dem Wege zu einem neunen religionssoziologischen Paradigma?, w: Altäre der Moderne. Religion in pluralistischen Gesellschaften, Campus Verlag, Frankfurt am Main 2015, s. 163–168.
Possenti V., Religia i polityka na przełomie tysiącleci, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze, dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła” 2005, 15, nr 3, s. 437–464.
Raport o stanie wiary, z Ks. Kardynałem Josephem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, tłum. Z. Oryszyn, Wydawnictwo Michalineum, Kraków-Warszawa Struga 1986.
Schmidtchen G., Ethik und Protest. Moralbilder und Wertkonflikte junger Menschen, Leske und Budrich Verlag, Opladen 1992.
Świątkiewicz W., Wartości rodzinne i religijne we współczesnej kulturze polskiej, w: Po kryzysie?, red. G. Skąpska, M.S. Szczepański, Ż. Stasieniuk, Polskie Towarzystwo Socjologiczne, Warszawa 2016, s. 95–119.
Touraine A., Myśleć inaczej, tłum. M. Byliniak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011.
Zielińska K., Spory wokół teorii sekularyzacji, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2009.
Ziemiński I., Kryzys chrześcijaństwa z perspektywy filozofii religii, „Filo-Sofija” 2014, 14, nr 2, s. 109–138.
Zulehner P.M., Polak R., Von der „Wiederkehr der Religion” zur fragilen Pluralität, w: Die Österreicher/-innen. Wertewandel 1990–2008, hrsg. von Ch. Friesl, U. Hamachers-Zuba, R. Polak, Czernin Verlag, Wien 2009, s. 143–206.
Życiński J., Nauczanie papieskie w kontekście polskich przemian społeczno-kulturowych, „Ethos” 2004, 17, nr 3–4, s. 21–33.
Mariański, J. (2020). RELIGIA I RELIGIJNOŚĆ W ZSEKULARYZOWANYCH SPOŁECZEŃSTWACH. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 59(4), 3–26. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/znkul/article/view/11345
Janusz Mariański
januszm@kul.lublin.pl
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
