SOCJOLOGIA MORALNOŚCI MARII OSSOWSKIEJ W OPINII WYBRANYCH ŚRODOWISK KATOLICKICH
Janusz Mariański
Abstrakt
W Polsce rozwój socjologii moralności wiąże się z działalnością naukową Marii Ossowskiej. Pragnęła ona zachować postawę badacza faktów z dziedziny moralności, opisując i wyjaśniając to wszystko, co w przekonaniach ludzi należy do dziedziny moralności. Nie uprawiała etyki normatywnej, lecz naukę o moralności, postulując jej programową bezzałożeniowość. Etycy wywodzący się z kręgów katolickich domagali się, by obok nauki o moralności, często przez nich nazywanej etyką opisową (empiryczną), była uprawniona jako naukowa etyka normatywna. Polemiki z poglądami Ossowskiej miały charakter fragmentaryczny, pojawiały się w pracach niektórych etyków i socjologów. Etycy katoliccy zajmowali się przede wszystkim problemami etyki normatywnej. Niniejsze opracowanie prezentuje ustosunkowanie się etyków i socjologów z kręgów katolickich z lat 80. i późniejszych XX wieku do wybranych prac Marii Ossowskiej.
Słowa kluczowe:
Maria Ossowska, socjologia moralności, etyka, środowiska katolickieBibliografia
Abend G., What’s New and What’s Old about the New Sociology of Morality, w: Handbook of The Sociology of Morality, ed. by S. Hitlin, S. Vaisey, Springer. Science-Business Media, New York 2013, s. 561–584.
Andrzejuk A., Prawda o dobru – problem filozoficznych podstaw etyki tomistycznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2000.
Bednarski F., O empiryczne podstawy etyki normatywnej, „Roczniki Filozoficzne” 1955–1957, nr 4, s. 7–18.
Budzyńska E., Ład moralny w zmieniającym się społeczeństwie. Socjologiczne studium wartości moralnych mieszkańców Katowic, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.
Czas ciekawy, czas niespokojny, z Leszkiem Kołakowskim rozmawia Zbigniew Mentzel, cz. I, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.
Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005.
Jeżowski M., Język filarów socjologii moralności, w: W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, red. J. Baniak, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010, s. 219–241.
Juros H., Problematyka badań polskich etyków, „Collectanea Theologica” 1970, nr 2, s. 124–130.
Juros H., Styczeń T., Sposoby uprawiania etyki w Polsce i ich konsekwencje dla etyki teologicznej, „Zeszyty Naukowe KUL” 1975, nr 1, s. 3–14.
Keller J., Etyka a nauka o moralności (posiedzenie z dnia 11 stycznia 1951 r.), „Sprawozdania z czynności wydawniczej i posiedzeń naukowych oraz kronika Towarzystwa Naukowego KUL” 1952, nr 4, s. 18–20.
Krajewski R., Ossowska Maria, w: Encyklopedia katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2010, kol. 930–931.
Majka J., Metodologia nauk teologicznych, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1981.
Majka J., Próba socjologii moralności, „Zeszyty Naukowe KUL” 1958, nr 3, s. 97–100.
Mariański J., Nauka o moralności Marii Ossowskiej w opinii środowisk katolickich, „Principia. Pismo koncepcyjne z filozofii i socjologii teoretycznej” 2006, t. XLV–XLVI, s. 15–42.
Masarczyk R., Granice relatywizmu w filozofii moralności Marii Ossowskiej, Wrocław, 2004 (mps pracy doktorskiej).
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2001.
Misztal W., Religia a moralność w ujęciu Marii Ossowskiej, w: Przemiany religijności społeczeństwa polskiego w świetle badań lubelskiego środowiska naukowego, red. W. Piwowarski, J. Styk, Polskie Towarzystwo Socjologiczne. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Warszawa 1993, s. 119–123.
Misztal W., Marii Ossowskiej koncepcja socjologii moralności, Lublin, 1998 (mps pracy doktorskiej).
Misztal W., Pojęcie moralności w badaniach socjologicznych według Marii Ossowskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Wydział Filozofii i Socjologii” 2000, t. 25, s. 225–249.
Misztal W., Maria Ossowska: moralność w mieście, w: Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. 3, red. W. Misztal, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, s. 87–98.
Misztal W., Recepcja i kontynuacja Marii Ossowskiej socjologii moralności, w: Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. 4, red. A. Kolasa, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, s. 49–70.
Mrowiec M., Marii Ossowskiej koncepcja moralności, Lublin, 1995 (mps pracy magisterskiej).
Olejnik S., W kręgu moralności chrześcijańskiej, Wydawca: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1985.
Omilian A., Natura ludzka – Motywy – Altruizm. Wokół zagadnień psychologii moralności Marii Ossowskiej, Lublin, 2012 (mps pracy magisterskiej).
Ossowska M., Podstawy nauki o moralności, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1947.
Ossowska M., Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
Piwowarski W., Socjologia moralności, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1966, nr 3, s. 67–74.
Styczeń T., O etyce Karola Wojtyły – uczeń, Biblioteka „Niedzieli”, Częstochowa 1997.
Szczerbiński M., Marii Ossowskiej koncepcja nauki o moralności, Lublin, 2003 (mps pracy magisterskiej).
Szostek A., Etologia, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1985, kol. 1195.
Szostek A., Pogadanki z etyki, Biblioteka „Niedzieli”, Częstochowa 1993.
Szostek A., Wokół godności, prawdy i miłości. Rozważania etyczne, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
Szymański A., Etyka. Wiadomości wstępne, Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej, Lublin 1937.
Ślipko T., Etos chrześcijański. Zarys etyki ogólnej, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1974.
Ślipko T., Zarys etyki szczegółowej, t. 2, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1982.
Tarczyński A., Marii Ossowskiej koncepcja ethosu, Lublin, 1986 (mps pracy magisterskiej).
Tarczyński A., Wartości i postawy w obliczu zderzenia systemów kulturowych. Hiszpańscy zdobywcy XVI wieku wobec Nowego Świata, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.
Tarczyński A., Ruchliwość społeczna i geograficzna hiszpańskich konkwistadorów XVI wieku, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
Tarczyński A., Tradycja – społeczne doświadczenie przeszłości, Wydawnictwo MADO, Toruń 2008.
Tarczyński A., Religia i moralność w postawach hiszpańskich zdobywców Nowego Świata, w: W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, red. J. Baniak, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010, s. 253–263.
Teinert Z., Przedmiotowość moralności według doktryny Aleksandra Świętochowskiego, Lublin, 1971 (mps pracy doktorskiej).
Witek S., Słownik terminologiczny nauk moralnych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1975, t. 30, s. 371–400.
Witek S., Etos narodu polskiego, w: W służbie ludowi Bożemu, red. B. Bejze, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań-Warszawa 1983, s. 339–356.
Witek S., Etos, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1985, kol. 1195–1196.
Wojtyła K., O kierowniczej lub służebnej roli rozumu w etyce na tle poglądów św. Tomasza z Akwinu, Hume’a i Kanta, „Roczniki Filozoficzne” 1958, nr 2, s. 13–31.
Wojtyła K., Problem doświadczenia w etyce, „Roczniki Filozoficzne” 1969, nr 2, s. 5–24.
Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994.
Zemło M., Socjologia moralności Marii Ossowskiej i Janusza Mariańskiego – analiza porównawcza, „Roczniki Nauk Społecznych” 2015, 43, nr 2, s. 133–159.
Andrzejuk A., Prawda o dobru – problem filozoficznych podstaw etyki tomistycznej, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2000.
Bednarski F., O empiryczne podstawy etyki normatywnej, „Roczniki Filozoficzne” 1955–1957, nr 4, s. 7–18.
Budzyńska E., Ład moralny w zmieniającym się społeczeństwie. Socjologiczne studium wartości moralnych mieszkańców Katowic, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.
Czas ciekawy, czas niespokojny, z Leszkiem Kołakowskim rozmawia Zbigniew Mentzel, cz. I, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007.
Jan Paweł II, Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci, Wydawnictwo Znak, Kraków 2005.
Jeżowski M., Język filarów socjologii moralności, w: W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, red. J. Baniak, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010, s. 219–241.
Juros H., Problematyka badań polskich etyków, „Collectanea Theologica” 1970, nr 2, s. 124–130.
Juros H., Styczeń T., Sposoby uprawiania etyki w Polsce i ich konsekwencje dla etyki teologicznej, „Zeszyty Naukowe KUL” 1975, nr 1, s. 3–14.
Keller J., Etyka a nauka o moralności (posiedzenie z dnia 11 stycznia 1951 r.), „Sprawozdania z czynności wydawniczej i posiedzeń naukowych oraz kronika Towarzystwa Naukowego KUL” 1952, nr 4, s. 18–20.
Krajewski R., Ossowska Maria, w: Encyklopedia katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2010, kol. 930–931.
Majka J., Metodologia nauk teologicznych, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1981.
Majka J., Próba socjologii moralności, „Zeszyty Naukowe KUL” 1958, nr 3, s. 97–100.
Mariański J., Nauka o moralności Marii Ossowskiej w opinii środowisk katolickich, „Principia. Pismo koncepcyjne z filozofii i socjologii teoretycznej” 2006, t. XLV–XLVI, s. 15–42.
Masarczyk R., Granice relatywizmu w filozofii moralności Marii Ossowskiej, Wrocław, 2004 (mps pracy doktorskiej).
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 2001.
Misztal W., Religia a moralność w ujęciu Marii Ossowskiej, w: Przemiany religijności społeczeństwa polskiego w świetle badań lubelskiego środowiska naukowego, red. W. Piwowarski, J. Styk, Polskie Towarzystwo Socjologiczne. Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Warszawa 1993, s. 119–123.
Misztal W., Marii Ossowskiej koncepcja socjologii moralności, Lublin, 1998 (mps pracy doktorskiej).
Misztal W., Pojęcie moralności w badaniach socjologicznych według Marii Ossowskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Wydział Filozofii i Socjologii” 2000, t. 25, s. 225–249.
Misztal W., Maria Ossowska: moralność w mieście, w: Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. 3, red. W. Misztal, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2001, s. 87–98.
Misztal W., Recepcja i kontynuacja Marii Ossowskiej socjologii moralności, w: Stare i nowe struktury społeczne w Polsce, t. 4, red. A. Kolasa, J. Styk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2002, s. 49–70.
Mrowiec M., Marii Ossowskiej koncepcja moralności, Lublin, 1995 (mps pracy magisterskiej).
Olejnik S., W kręgu moralności chrześcijańskiej, Wydawca: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych, Warszawa 1985.
Omilian A., Natura ludzka – Motywy – Altruizm. Wokół zagadnień psychologii moralności Marii Ossowskiej, Lublin, 2012 (mps pracy magisterskiej).
Ossowska M., Podstawy nauki o moralności, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1947.
Ossowska M., Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
Piwowarski W., Socjologia moralności, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1966, nr 3, s. 67–74.
Styczeń T., O etyce Karola Wojtyły – uczeń, Biblioteka „Niedzieli”, Częstochowa 1997.
Szczerbiński M., Marii Ossowskiej koncepcja nauki o moralności, Lublin, 2003 (mps pracy magisterskiej).
Szostek A., Etologia, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1985, kol. 1195.
Szostek A., Pogadanki z etyki, Biblioteka „Niedzieli”, Częstochowa 1993.
Szostek A., Wokół godności, prawdy i miłości. Rozważania etyczne, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
Szymański A., Etyka. Wiadomości wstępne, Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej, Lublin 1937.
Ślipko T., Etos chrześcijański. Zarys etyki ogólnej, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1974.
Ślipko T., Zarys etyki szczegółowej, t. 2, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków 1982.
Tarczyński A., Marii Ossowskiej koncepcja ethosu, Lublin, 1986 (mps pracy magisterskiej).
Tarczyński A., Wartości i postawy w obliczu zderzenia systemów kulturowych. Hiszpańscy zdobywcy XVI wieku wobec Nowego Świata, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2001.
Tarczyński A., Ruchliwość społeczna i geograficzna hiszpańskich konkwistadorów XVI wieku, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2004.
Tarczyński A., Tradycja – społeczne doświadczenie przeszłości, Wydawnictwo MADO, Toruń 2008.
Tarczyński A., Religia i moralność w postawach hiszpańskich zdobywców Nowego Świata, w: W poszukiwaniu sensu. O religii, moralności i społeczeństwie, red. J. Baniak, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 2010, s. 253–263.
Teinert Z., Przedmiotowość moralności według doktryny Aleksandra Świętochowskiego, Lublin, 1971 (mps pracy doktorskiej).
Witek S., Słownik terminologiczny nauk moralnych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1975, t. 30, s. 371–400.
Witek S., Etos narodu polskiego, w: W służbie ludowi Bożemu, red. B. Bejze, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań-Warszawa 1983, s. 339–356.
Witek S., Etos, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1985, kol. 1195–1196.
Wojtyła K., O kierowniczej lub służebnej roli rozumu w etyce na tle poglądów św. Tomasza z Akwinu, Hume’a i Kanta, „Roczniki Filozoficzne” 1958, nr 2, s. 13–31.
Wojtyła K., Problem doświadczenia w etyce, „Roczniki Filozoficzne” 1969, nr 2, s. 5–24.
Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1994.
Zemło M., Socjologia moralności Marii Ossowskiej i Janusza Mariańskiego – analiza porównawcza, „Roczniki Nauk Społecznych” 2015, 43, nr 2, s. 133–159.
Mariański, J. (2020). SOCJOLOGIA MORALNOŚCI MARII OSSOWSKIEJ W OPINII WYBRANYCH ŚRODOWISK KATOLICKICH. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 59(2), 23–45. Pobrano z https://czasopisma.kul.pl/index.php/znkul/article/view/11378
Janusz Mariański
januszm@kul.lublin.pl
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
