W ZDETERMINOWANYM ŚWIECIE. O STOICKIEJ SILE RZĄDZĄCEJ KOSMOSEM
Hubert Wiśniewski
Abstrakt
Czy życie ludzi jest zdeterminowane? Na to pytanie próbuję dać odpowiedź poprzez analizę filozofii stoickiej. Stoicy wierzyli, że cały świat jest tą samą materialną substancją, w tym również Bóg. Kosmos jest wynikiem działania Boga będącego aktywną zasadą, rozumianą jako Opatrzność czy Przeznaczenie. Bóg-Logos troszczy się o cały świat i kieruje nim od wewnątrz. Istnieją jednak różnice pomiędzy rozumieniem przeznaczenia będącego pewnym łańcuchem przyczyn następujących po sobie, a opatrznością, która jest boską mądrością czuwającą nad światem. Wszelkie pozostałe różnice ukazują filozofię stoików jako przemyślany i spójny system logiczno-wierzeniowy.
Słowa kluczowe:
Bóg, determinizm, fatum, los, opatrzność, przeznaczenie, stoicyBibliografia
Bobzien S., Determinism and Freedom in Stoic Philosophy, Oxford 2004.
Bobzien S., Early Stoic Determinism, „Revue de Métaphysique et de Morale” (2005), N°6, s. 489-516.
Brennan T., The Stoic Life. Emotions, Duties, and Fate, Oxford 2007.
Bronarska M., Ananke, w: Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987.
Cicero, O naturze Bogów. O wróżbiarstwie. O Przeznaczeniu, tłum. W. Kornatowski, Warszawa 1960.
Cooper J. M., Chrysippus on Physical Elements, w: God and Cosmos in Stoicism, ed. R. Salles, Oxford 2009.
Copleston F., Historia filozofii. Grecja i Rzym, tłum. H. Bednarek, t. 1, Warszawa 2004.
Cristiani M.,Aeterni pia providentia regis. Opatrzność a rozumność świata: pomiędzy filozofią a chrześcijaństwem, tłum. L. Balter, „Communio” (2002), nr 6, s. 3-17.
Legowicz J., Historia filozofii starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 19862.
Mazur P. S., Opatrzność, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. S. Maryniarczyk, t. 7, Lublin 2006, s. 826-833.
Podsiad A., Przeznaczenie, w: Słownik terminów i pojęć filozoficznych, Warszawa 2000, kol. 699-700.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. 3, przeł. E. I. Zieliński, Lublin 2004. Rist J. M., Stoic philosophy, Cambridge 1969.
Salles R., The Stoics on Determinism and Compatibilism, Burlington 2005. Sandbach F. H., The Stoics, London 1975.
Tarn W., Cywilizacja hellenistyczna, tłum. C. Kunderewicz, Warszawa 1957. White M. J., Stoic Natural Philosophy. Physics and Cosmology, w: The Cambridge Companion to the Stoics, ed. B. Inwood, Cambridge 2003, s. 124-152.
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
