Aktywność fizyczna i zdrowie polskiej młodzieży jako wartości

Anna Dudkowski-Sadowska

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polska
https://orcid.org/0000-0002-1949-9863


Abstrakt

W ostatnich latach odnotowuje się spadek wskaźników aktywności fizycznej wśród polskiej młodzieży, co może negatywnie przekładać się na stan zdrowia: jedynie 15,6% uczniów
w wieku 11–18 lat spełniało kryteria Światowej Organizacji Zdrowia, podejmując codzienne ćwiczenia przez minimum 60 minut łącznie. Celem opracowania jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy młodzież ceni zdrowie i aktywności fizyczną jako istotne wartości, czy też przytoczone dane jednoznacznie świadczą o ich niskiej pozycji w hierarchii wartości osób młodych. Podstawę dla rozważań stanowi przegląd wyników badań, przede wszystkim z zakresu psychologii i socjologii, wskazujący na niesystematyczność analiz dotyczących znaczenia zdrowia i aktywności fizycznej dla młodzieży, na wysoką, lecz nie najwyższą, pozycję zdrowia oraz sporadyczne ujmowanie aktywności fizycznej jako wartości.

Słowa kluczowe:

Aktywność fizyczna, młodzież, sport, wartości, zdrowie

Bielski J., Kultura fizyczna w kategoriach wartości, w: Humanistyczny wymiar kultury fizycznej, red. M. Zasada, M. Klimczyk, H. Żukowska, R. Muszkieta, M. Cieślicka, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Bydgoszcz – Lwów – Warszawa 2010, s. 7–16.

Boczkowska M., Wartości osobiste preferowane przez młodzież gimnazjalną a wybrane wskaźniki socjodemograficzne, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2016, t. 35, nr 3, s. 223–240. (Crossref)

Bogusz R., Zdrowie jako wartość deklarowana i realizowana, w: Zdrowie, choroba, społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny, red. W. Piątkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2004, s. 127–139.

Boguszewski R., Aspiracje, dążenia i plany życiowe młodzieży, w: Młodzież 2018, red. M. Grabowska, M. Gwiazda, Centrum Badania Opinii Społecznej, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2019, s. 71–98.

CBOS, Zdrowie i prozdrowotne zachowania Polaków, oprac. R. Boguszewski, Komunikat z Badań nr 138/2016, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2016, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_138_16.PDF (dostęp: 24.10.2021).

CBOS, Aktywność fizyczna Polaków, oprac. M. Omyła-Rudzka, Komunikat z Badań nr 125/2018, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2018, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_125_18.PDF (dostęp: 24.10.2021).

CBOS, Co stanowi o udanym życiu?, oprac. R. Boguszewski, Komunikat z Badań nr 167/2014, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2018, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_167_14.PDF (dostęp: 24.10.2021).

CBOS, Codzienna aktywność Polaków. Autoportret i obraz środowiska społecznego w latach 1988–2018, oprac. R. Boguszewski, Komunikat z badań nr 164/2018, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2018, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2018/K_164_18.PDF (dostęp: 24.10.2021).

CBOS, Wartości w czasach zarazy, oprac. B. Badora, Komunikat z Badań nr 160/2020, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2020, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_160_20.PDF (dostęp: 24.10.2021).

Domaradzki J., O definicjach zdrowia i choroby, „Folia Medica Lodziensia” 2013, t. 40, nr 1, s. 5–29.

Dubis M., Wartości i style życia młodzieży, „Jagiellońskie Studia Socjologiczne” 2014, nr 1, s. 35–45.

Dyczewski B., Społeczna diagnoza uczniów 2018 „Lustro”. Raport lokalny, Szczecin, woj. zachodniopomorskie, Stowarzyszenie Producentów i Dziennikarzy Radiowych, Poznań 2019.

Dyczewski B., Cele życiowe młodzieży kończącej szkołę podstawową. Próba klasyfikacji wartości młodego pokolenia, „Roczniki Kulturoznawcze” 2020, t.10, nr 3, s. 45–67. (Crossref)

Feliksiak M., Omyła-Rudzka M., Bożewicz M., Zainteresowania i aktywności, w: Młodzież 2018, red. M. Grabowska, M. Gwiazda, Centrum Badania Opinii Społecznej, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2019, s. 176–226.

Gołaszewska M., Internalizacja wartości, „Etyka” 1978, t. 16, s. 81–102. (Crossref)

Grad I., Kiliś-Pstrusińska K., Postrzeganie zdrowia jako wartości osobistej przez młodzież szkół licealnych, „Family Medicine & Primary Care Review” 2015, t. 17, nr 1, s. 19–23.

Guthold R., Stevens G.A., Riley L.M., Bull F.C., Global Trends in Insufficient Physical Activity Among Adolescents. A Pooled Analysis of 298 Population-Based Surveys with 1,6 Million Participants, „The Lancet Child and Adolescent Health” 2020, t. 4, nr 1, s. 23–35. (Crossref)

Herzlich C., Health and Illness. A Social Psychological Analysis, Academic Press, London 1973.

Jedliński R., Świat wartości uczniów kończących szkołę podstawową, w: Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki. Materiały z konferencji „Antropocentryczno-kulturowy nurt w kształceniu polonistycznym” (Kraków, 23-24 października 1995), red. Z. Uryga, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1998, s. 172–186.

Juczyński Z., Health in the Hierarchy of Personal Values of Children and Youth, „Pedagogika Rodziny. Family Pedagogy” 2014, nr 4 (1), s. 67–79. (Crossref)

Kantanista A., Tarnas J., Borowiec J., Elegańczyk-Kot H., Lubowiecki-Vikuk A., Marciniak M., Król-Zielińska M., Physical Activity of Children and Adolescents from the Czech Republic, Hungary, Poland, and Slovakia. A Systematic Review, „Annals of Agricultural and Environmental Medicine” 2021, t. 28, nr 3, s. 385–390. (Crossref)

Korzeniowska E., Puchalski K., Nierówności edukacyjne a zachowania zdrowotne i zdrowie, w: Socjologia medycyny w Polsce z perspektywy półwiecza. Nurty badawcze, najważniejsze osiągnięcia, perspektywy rozwoju, red. A. Ostrowska, M. Skrzypek, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2015, s. 159–188.

Kozaczuk F., Wartości i postawy nieletnich w różnych stadiach wykolejenia społecznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006.

Lenartowicz M., Family Leisure Consumption and Youth Sport Socialization in Post-Communist Poland. A Perspective Based on Bourdieu’s Class Theory, „International Review for the Sociology of Sport” 2016, t. 51, nr 2, s. 219–237. (Crossref)

Łosiak-Pilch J., Koncepcja zdrowia u młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, „Forum Pedagogiczne” 2017, t. 7, nr 2, s. 17–31. (Crossref)

Mariański J., Wartości osobowe i społeczne, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Polwen – Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2016, s. 1266-1269.

Marzec-Tarasińska A., Wartości cenione, ale czy urzeczywistnione przez współczesną młodzież, w: Przyszłość edukacji i społeczeństwa oczami badaczy społecznych, red. A. Odrowąż-Coates, M. Kwiatkowski, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2014, s. 144–154.

Matyjas B., Wartości preferowane przez młodzież gimnazjalną. Raport z badań, „Roczniki Pedagogiczne” 2012, t. 4, nr 1, s. 87–107.

Mazur J., Kowalewska A., Baska T., Sigmund E., Nałęcz H., Nemeth A., Zawadzka D., Patterns of Physical Activity and Multiple Risk Behaviour in Adolescents from Visegrad Countries, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie” 2014, t. 12, nr 1, s. 56–67.

Niedostateczny poziom aktywności fizycznej w Polsce jako zagrożenie i wyzwanie dla zdrowia publicznego. Raport Komitetu Zdrowia Publicznego Polskiej Akademii Nauk, red. W. Drygas, M. Gajewska, T. Zdrojewski, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2021.

Ossowski S., Z zagadnień psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Puchalski K., Korzeniowska E., Dlaczego nie dbamy o zdrowie. Rola potocznych racjonalizacji w wyjaśnianiu aktywności prozdrowotnej, w: Zdrowie, choroba, społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny, red. W. Piątkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2004, s. 107–126.

Ratajczak Z., Model zachowania się człowieka wobec własnego zdrowia. Wnioski dla praktyki promocyjnej, w: Promocja zdrowia. Psychologiczne podstawy wdrożeń, red. Z. Ratajczak, I. Heszen-Niejodek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1997, s. 58–59.

Rawicka I., Współczesna młodzież, jej poglądy i wyznawane wartości, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 2020, t. 40, nr 1, s. 135–154. (Crossref)

Rokeach M., The Nature of Human Values. Individual and Societal, The Free Press, New York 1973.

Słońska Z., Społeczna natura zdrowia: teoria i praktyka, w: Socjologia z medycyną. W kręgu myśli naukowej Magdaleny Sokołowskiej, red. W. Piątkowski, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2010, s. 64–83.

Smyła J., Wokół wartości współczesnej młodzieży, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2020, t. 39, nr 2, s. 51–61. (Crossref)

Sokołowska M., Socjologia medycyny, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986.

Sokołowska M., Szkoła promująca zdrowie, w: Promocja zdrowia. Teoretyczne podstawy promocji zdrowia, t. 1, red. A. Andruszkiewicz, M. Banaszkiewicz, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008, s. 204–208.

Synowiec-Piłat M., Przekonania i wiedza dotyczące chorób nowotworowych a uczestnictwo w onkologicznych badaniach profilaktycznych. Studium socjologiczne, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław 2020.

Synowiec-Piłat M., Pałęga A., Aktywizacja i upodmiotowienie na rzecz zdrowia. Aspekty etyczne, w: Promocja zdrowia w działaniu. Od teorii do praktyki, red. M. Synowiec-Piłat, A. Pałęga, M. Jędrzejek, Fundacja Kreatywnie dla Zdrowia, Wydawnictwo Eurosystem, Wrocław 2017, s. 29–36.

Szczepański J., Elementarne pojęcia socjologii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.

Taranowicz I., Prozdrowotny styl życia. Styl życia dla każdego?, w: Zdrowie i choroba. Perspektywa socjologiczna, red. A. Piątkowski, W.A. Brodniak, Wyższa Szkoła Społeczno-Gospodarcza w Tyczynie, Tyczyn 2005, s. 103–117.

World Health Organization, Health Promotion, https://www.who.int/westernpacific/about/how-we-work/programmes/health-promotion (dostęp: 24.10.2021).

World Health Organization, WHO Guidelines on Physical Activity and Sedentary Behaviour, https://www.who.int/publications/i/item/9789240015128 (dostęp: 24.10.2021).

Woynarowska B., Edukacja zdrowotna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Wysocka E., System wartości i orientacje wartościujące jako wyznaczniki zachowania młodego pokolenia, w: Wartości w pedagogice. Teoria i praktyka wartości w pedagogice, red. W. Furmanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2011, s. 96–118.

Zemło M., System wartości młodzieży szkolnej miasta Białegostoku w ostatnich dwóch dekadach, w: Oblicza dużego miasta: instytucje, organizacje, procesy, red. B. Cieślińska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2019, s. 107–124.

Pobierz

Opublikowane
30.12.2021


Dudkowski-Sadowska, A. (2021). Aktywność fizyczna i zdrowie polskiej młodzieży jako wartości. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 64(4), 33–46. https://doi.org/10.31743/znkul.13173

Anna Dudkowski-Sadowska  a.h.sadowska@gmail.com
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0002-1949-9863



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości. 

Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.