Społeczna i poznawcza tożsamość socjologii medycyny w ujęciu Eliota Freidsona
Włodzimierz Piątkowski
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9743-3512
Patrycja Zalewska-Blechar
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8928-2061
Abstrakt
Eliot Freidson jest uważany za pioniera i współtwórcę klasycznej socjologii medycyny. Jego prekursorskie badania prowadzone w latach sześćdziesiątych XX wieku pozwoliły stworzyć unikalną koncepcję opisującą i interpretującą codzienne, powtarzające się zachowania związane ze zdrowiem i chorobą, rozgrywające się na poziomie rodziny, środowiska lokalnego, miejsca pracy etc. Inicjatorami i realizatorami tych zachowań są zwykli ludzie (laicy), którzy kontaktują i konsultują się w sprawach zdrowotnych ze swoimi najbliższymi (rodzina, sąsiedzi, znajomi, koledzy z pracy). Ta sieć zachowań, interakcji, tworzy obszar określany przez Freidsona „laickimi ofertami pomocy w chorobie”. Celem artykułu jest opis i interpretacja koncepcji Freidsona i sposobów ich adaptacji w polskiej socjologii medycyny. Wybrane przykłady badań socjomedycznych inspirowane poglądami Freidsona ukazują niemalejącą atrakcyjność omawianego modelu interpretacji obszaru życia społecznego wyznaczonego pojęciami: zdrowie – choroba – medycyna.
Słowa kluczowe:
system naukowy Eliota Freidsona, socjologia codzienności, perspektywa socjomedyczna, kulturowe uwarunkowania zdrowia i chorobyBibliografia
Freidson E., Dilemmas in the Doctor/Patient Relationship, w: A Sociology of Medical Practice, ed. C. Cox, Cassell & Collier-Macmillan Publishers Limited. A. Mead, London 1975, s. 285–298.
Freidson E., Doctoring Together: A Study of Professional Social Control, Elsevier, New York 1975.
Freidson E., Patients’ Views of Medical Practice, Rusell Stage Foundation, New York 1961.
Freidson E., Profession of Medicine: A Study of the Sociology of Applied Knowledge, University of Chicago Press, Chicago 1970.
Freidson E., Professional Dominance and the Ordering of Health Services: Some Consequences, w: The Sociology of Health and Illness, eds. P. Conrad, R. Kern, St. Martin’s Press, New York 1981, s. 184–197.
Freidson E., Professional Powers: A Study of the Institutionalization of Formal Knowledge, The University of Chicago Press, Chicago and London 1986.
Freidson E., Professions and the Occupational Principle, w: The Professions and Their Prospects, ed. E. Freidson, Sage Publications, Beverly Hills/London 1971, s. 19–38.
Freidson E., The Development of Design by Accident, w: Medical Sociologists at Work, eds. R. Elling, M. Sokołowska, Transaction Books, New Brunswick 1978, s. 115–133.
Griffiths F., Cave J., Boardman F., Ren J., Pawlikowska T., Ball R., Clarke A., Cohen A., Social Networks – the Future for Health Care Delivery, “Social Science and Medicine” 2012, vol. 75, no. 12, s. 2233–41.
Michalik G., Kaszpirowski. Sen o wszechmocy, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2020.
Nowakowski M., Medykalizacja i demedykalizacja. Zdrowie i choroba w czasach kapitalizmu zdezorganizowanego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2015.
Nowakowski M., Medykalizacja we współczesnych społeczeństwach. Studium literatury przedmiotu, praca doktorska napisana na UMCS pod kierunkiem dr hab. W. Piątkowskiego, prof. ucz., Lublin 2013.
Ostrowska A., Skrzypek M., Socjologia medycyny w Polsce z perspektywy półwiecza. Nurty badawcze, najważniejsze osiągnięcia, perspektywy rozwoju, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015.
Piątkowski W., Beyond Medicine: Non-medical Methods of Treatment in Poland, Peter Lang, Frankfurt 2012.
Piątkowski W., From Medicine to Sociology. Health and Illness in Magdalena Sokołowska’s Research Conceptions, Peter Lang, Berlin 2020.
Piątkowski W., Jezior J., Ohme R., Listy do Kaszpirowskiego. Spojrzenie socjologiczne, Wydawnictwo M. Łoś, Lublin 1993.
Piątkowski W., Lecznictwo niemedyczne jako sposób interpretacji kultury, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin-Polonia” 1999, vol. 24, no. 7, s. 107–118.
Piątkowski W., Lecznictwo niemedyczne w Polsce w XX wieku, Ossolineum, Wrocław 1988.
Piątkowski W., Lecznictwo niemedyczne w Polsce. Tradycja i współczesność, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2008.
Piątkowski W., Obraz choroby w listach do TVP. Próba rekonstrukcji myślenia potocznego, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie” 2018, nr 16 (1), s. 20–25.
Piątkowski W., Skrzypek M., Utilization of Non-Medical Healing Methods as a Way of Coping with Life Difficulties in the Socially Deprived ‘Losers’ of the Systematic Transformation Processes in Poland, “Annals of Agricultural and Environmental Medicine” 2012, vol. 19, no. 1, s. 147–157.
Piątkowski W., Zalewska P., Laickie diagnozy. Metody rozpoznawania chorób przez nieprofesjonalnych terapeutów, w: Diagnoza w wymiarze jednostkowym i społecznym, red. S. Banaszak, J. Śmietańska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2019, s. 119–130.
Piątkowski W., Życie codzienne jako kategoria badań socjologicznych, w: Życie codzienne w XVIII–XX wieku i jego wpływ na stan zdrowia ludności, red. B. Płonka-Syroka, Arboretum, Wrocław 2003, s. 30–39.
Płonka-Syroka B., Życie codzienne w XVIII–XX wieku i jego wpływ na stan zdrowia ludności, Arboretum, Wrocław 2003.
Skrzypek M., Biotechnologiczna orientacja współczesnej medycyny a sposoby doświadczania choroby i relacje lekarz-pacjent, ”European Journal of Medical Technologies” 2015, nr 1 (6), s. 24–32.
Skrzypek M., Geneza i ewolucja podstawowych kategorii analitycznych socjologii medycyny, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, t. 18, nr 4, s. 375–376.
Skrzypek M., Perspektywa chorego w socjologii choroby przewlekłej. Ujęcia teoretyczne, ich ewolucja i recepcja, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2011.
Sokołowska M., Socjologia Medycyny, PZWL, Warszawa 1986.
Synowiec-Piłat M., Lay Beliefs on Polish Oncology in the Evaluation of Healthy Individuals, “Annals of Agricultural and Environmental Medicine” 2017, vol. 24, no. 4, s. 648–649.
Synowiec-Piłat M., Podjęcie decyzji o korzystaniu z usług medycznych w kontekście lay referral system. Przypadek chorób nowotworowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 2013, nr 45, s. 131–145.
Synowiec-Piłat M., Przekonania i wiedza dotyczące chorób nowotworowych a uczestnictwo w onkologicznych badaniach profilaktycznych. Studium socjologiczne, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław 2020.
Sztompka P., Boguni-Borowska M., Socjologia codzienności, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008.
Sztompka P., Życie codzienne – Temat najnowszej socjologii, w: Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M. Boguni-Borowska, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 15–52.
Uramowska-Żyto B., Zdrowie i choroba w świetle wybranych teorii socjologicznych, Instytut Filozofii i Socjologii. Polska Akademia Nauk, Warszawa 1992.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0001-9743-3512
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0002-8928-2061
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
