Wartość natury kreowana na nagrodzonych fotografiach World Press Photo w II dekadzie XXI wieku. Analiza socjologiczna
Mariola Błażej
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5116-6180
Abstrakt
W artykule przyjęto, że na sposób postrzegania i konceptualizacji świata przez ludzi w dużym stopniu wpływa kultura, społeczeństwo oraz procesy socjalizacji. W tym kontekście pochylono się nad zagadnieniem „rzeczywistości życia codziennego”, które jest szczególnie poruszane w ramach socjologii wiedzy oraz socjologii fenomenologicznej Petera Bergera i Thomasa Luckmanna. Celem pracy jest ukazanie, w jaki sposób autorzy fotografii nagrodzonych na konkursie World Press Photo w drugiej dekadzie XXI wieku w kategorii „Natura” kreują wartość świata przyrody jako dobra zagrożonego. Drugi cel dotyczy przedstawienia potencjału analizy komunikatów wizualnych z perspektywy socjologii jakościowej. Realizacja wyznaczonych celów jest zgodna z założeniami teoretycznych podstaw socjologii fenomenologicznej i dokonywana będzie w ramach metodologii wypracowanej w socjologii wizualnej. Podejmowany problem wynika z przekonania, że w dzisiejszej wizualnej kulturze komunikacji przekazywanie informacji za pomocą obrazów nie jest pozbawione wartościowania. W pracy znajduje się 10 zdjęć nagrodzonych 1. miejscem na prestiżowym konkursie World Press Photo w kategorii „Natura” w drugiej dekadzie XXI wieku. W analizie fotografii skupiono się na tym, co dane zdjęcie przedstawia, zestawiając to z opisem, jaki nadał zdjęciu jego autor. Analizując zdjęcia w kategorii „Natura”, dostrzeżono, że wraz z końcem XX wieku narracja przekazu nagrodzonych zdjęć przesuwa się w stronę stwierdzenia, że natura jest dobrem zagrożonym przez człowieka. W odniesieniu do społecznego świata wartości można wnioskować, że opisy zdjęć nadane przez ich autorów kreują negatywny obraz człowieka w kontrze do dobrego i bezbronnego świata natury.
Słowa kluczowe:
socjologia wizualna, natura, World Press Photo, socjologia fenomenologiczna, fotografiaBibliografia
Barthes R., Retoryka obrazu, „Pamiętnik Literacki”1985, z. 3, s. 289–302, https://bazhum.muzhp. pl/media/files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1985-t76-n3/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1985-t76-n3-s289-302/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1985-t76-n3-s289-302.pdf (dostęp: 28.02.2022).
Bauman Z., Życie na przemiał, przeł. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004, s. 248–250, https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/6794/1/17_Przegl_d%20pi_miennictwa_Rafal_Matera_248-250.pdf (dostęp: 9.09.2022).
Bełch K., Kwestia ekologiczna w nauczaniu Jana Pawła II, „Pedagogika Katolicka” 2010, nr 1, s. 83–94, http://www.pedkat.pl/images/czasopisma/pk6/art06.pdf (dostęp: 20.02.2022).
Berger P.L., Luckmann T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1983.
Bortliczek M., Eksploracja wzrokiem, słuchem i węchem w językowym obrazie ludzi i zwierząt – na podstawie tekstów z czasopisma „kumpel”, „Białostockie Archiwum Językowe” 2017, nr 17, s. 33–55, https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6561/1/BAJ_17_2017_M_Bortliczek_Eksploracja_wzrokiem_sluchem_i_wechem.pdf (dostęp: 27.02.2022).
D. Borowska, Działalność adaptacyjna Ala Gore’a w podejściu do bezpieczeństwa ekologicznego, „International Journal of Legal Studies” 2020, t. 7, nr 1, s. 193–224, https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=896106 (dostęp: 15.02.2022).
Edwards S., Fotografia. Bardzo krótkie wprowadzenie, Nomos, Kraków 2014.
EXSPACE, http://exspace.pl/articles/show/1902 (dostęp: 19.02.2022).
Jasińska A., Oko proroka, „Lente – magazyn śródziemnomorski” 2021, https://lente-magazyn.com/oko-proroka/ (dostęp: 27.01.2023).
Kaczmarek J., Od danych wizualnych do bazy danych wizualnych. Teoria obrazu w socjologii, w: Teoria obrazu w naukach humanistycznych, red. K. Chmielecki, B. Lisowska, AHE, Łódź 2015.
Konecki K., Wizualna teoria ugruntowana. Podstawowe zasady i procedury, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2012, t. 8, nr 1, s. 12–45.
Konecki K., Wizualne wyobrażenia. Główne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, „Przegląd Socjologii Jakościowej” 2005, t. 1, nr 1, s. 42–63.
Kośmińska J., Symbolika oka w starożytnej Mezopotamii, w: Antropologia Religii, t. 3, red. A. Sołtysiak, Zakład Antropologii Historycznej Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003, s. 21–52, http://www.antropologia.uw.edu.pl/AR/ar-03-02.pdf (dostęp: 27.02.2022).
Laskowski I., Kilka słów o wałach szkwałowych, Polscy Łowcy Burz – Skywarn Polska, https://lowcyburz.pl/2016/08/04/kilka-slow-o-walach-szkwalowych/ (dostęp: 28.02.2022).
Łukaszewicz Alcaraz A., Epistemologiczna rola obrazu fotograficznego, Scholar, Warszawa 2014.
Łuszczyk M., Odpowiedzialność człowieka za środowisko przyrodnicze w umiarkowanym antropocentrycznym systemie wartości, „Handel Wewnętrzny” 2012, nr specjalny, t. 3, s. 219–227, https://bazekon.uek.krakow.pl/gospodarka/171336619 (dostęp: 18.02.2022).
Mandes S., Socjologia fenomenologiczna, w: Encyklopedia Socjologiczna, t. 4, red. W. Kwaśniewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002, s. 3–8, https://www.academia.edu/11945318/Sociologia_fenomenologiczna (dostęp: 28.01.2021).
Mroczek J.R., Dobrostan zwierząt jako element retardacji przekształcania zasobów w produkcji zwierzęcej, „Inżynieria Ekologiczna” 2013, nr 34, s. 181–188, https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-c7c761e5-7927-4a39-9ddd-1069614139ca/c/Mroczek_dobrostan. pdf (dostęp: 02.03.2022).
Niżnik J., Socjologia wiedzy. Zarys historii i problematyki, Książka i Wiedza, Warszawa 1989.
Olechnicki K., Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk społecznych, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.
Pauwels L., Zwrot wizualny w badaniach i komunikacji wiedzy. Kluczowe problemy rozwijania kompetencji wizualnej w naukach społecznych, w: Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, red. M. Frąckowiak, K. Olechnicki, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2011, s. 21–36.
Pink S., Etnografia wizualna. Obrazy media i przedstawienie w badaniach, UJ, Kraków 2009.
Rouille A., Fotografia. Między dokumentem a sztuką współczesną, TA i WPN UNIVERSITAS, Kraków 2007.
Rozwadowski A., Czytając sztukę naskalną: pomiędzy archeologią a etnografią, „Przegląd Archeologiczny” 1998, t. 46, s. 5–21, https://rcin.org.pl/Content/60390/WA308_79862_PIII272_Czytajac-sztuke-nask_I.pdf (dostęp: 27.02.2022).
Schnettler B., W stronę socjologii wiedzy wizualnej, w: Przegląd Socjologii Jakościowej, Berlin 2008, s. 116–142.
Sikora S., Fotografia między dokumentem a symbolem, Instytut Sztuki PAN, Izabelin 2004.
Snelewska-Stempień Z., Bestia na arenie cyrkowej – zjawisko „Nowego Cyrku” jako przykład zmian w relacjach pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem, „Edukacja Humanistyczna”, t. 29, nr 2, s. 245–253, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/5157/20-snelewska-stempien.pdf;sequence=1 (dostęp: 28.02.2022).
Szacki J., Historia Myśli Socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Sztompka P., Socjologia wizualna, Fotografia jako metoda badawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Sztompka P., Wyobraźnia wizualna i socjologia, w: Fotospołeczeństwo. Antologia tekstów z socjologii wizualnej, red. M. Bogunia-Borowska, P. Sztompka, ZNAK, Kraków 2012, s. 11–42.
UAP Poznań, World Press Photo, https://uap.edu.pl/2022/05/world-press-photo-juz-9-26-maja/ (dostęp: 15.02.2023).
Wajda A., Gołębica jako symbol Ducha Świętego, w: Duch Prawdy doprowadzi was do całej prawdy, red. R. Pindel, S. Jędrzejewski, R. Mazur, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2020, s. 57–90, http://bc.upjp2.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=5458&from=pubstats (dostęp: 27.02.2022).
Wolny-Zmorzyński K., Fotograficzne gatunki dziennikarskie, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.
World Press Photo, About us, https://www.worldpressphoto.org/about-us (dostęp: 22.02.2022).
World Press Photo, 2011 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2011/thomas-p-peschak/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2012 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2012/jenny-e-ross/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2013 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2013/christian-ziegler/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2014 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2014/bruno-d-amicis/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2015 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2015/yongzhi-chu/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2016 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2016/rohan-kelly/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2017 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2017/francis-perez/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2018 Photo Contest, Nature, 1st prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2018/corey-arnold/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2019 Photo Contest, Nature, 1st Prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2019/bence-mate/1 (dostęp: 18.01.2022).
World Press Photo, 2020 Photo Contest, Nature, 1st Prize, https://www.worldpressphoto.org/collection/photo-contest/2020/alain-schroeder-na/1 (dostęp: 18.01.2022).
Zemło M., Socjologia wiedzy w tradycji interakcyjno-fenomenologicznej, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2003.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-5116-6180
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
