Idee i wartości katolickiej nauki społecznej a państwo dobrobytu w Polsce

Stanisław Fel

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0003-3975-665X

Kamil Michaluk

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polska
https://orcid.org/0000-0002-0883-4152


Abstrakt

Wyniki wielu badań potwierdzają, że religia jest jednym z ważnych czynników wpływających na wybór modelu państwa dobrobytu. W przypadku dość homogenicznej religijnie Polski duży wpływ powinny mieć idee i wartości katolickiej nauki społecznej. Chociaż po upadku komunizmu istniało społeczne oczekiwanie wprowadzenia rozwiązań wzorowanych na Republice Federalnej Niemiec, wybrano jednak odmienną drogę transformacji społeczno-gospodarczej, a w konsekwencji inny model zabezpieczeń społecznych. Celem artykułu jest ukazanie faktycznego oddziaływania idei i wartości zawartych w katolickiej nauce społecznej na kształtowanie się rozwiązań państwa dobrobytu w Polsce.

Słowa kluczowe:

państwo dobrobytu, religia a polityka, religijność społeczeństwa polskiego, transformacja ustrojowa

Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia. Dane za 2019 rok, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Warszawa 2020, https://www.iskk.pl/images/stories/Instytut/ dokumenty/nnuarium_Statisticum_DANE_2019_FINAL_KOREKTA_26012021.pdf (dostęp 19.08.2022).

Babbie E., Badania społeczne w praktyce, tłum. W. Betkowicz i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Balcerowicz L., Radzikowski M., The Case for a Targeted Criticism of the Welfare Stete, ,,Cato Journal’’ 2018, vol. 38, no. 1, s. 1–16.

Bremer B., Bürgisser R., Public Opinion on Welfare State Recalibration in Times of Austerity: Evidence from Survey Experiments, ,,Political Science Research and Methods’’ published online 3 February 2022, s. 1–19. DOI: 10.1017/psrm.2021.78. (Crossref)

Bugaj R., Plusy dodatnie i plusy ujemne, czyli polski kapitalizm bez solidarności, Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2015.

CBOS, Opinie o działalności Kościoła, oprac. B. Regulska, Komunikat z Badań BS/37/2007, Warszawa 2007, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2007/K_037_07.PDF (dostęp: 6.08.2022).

CBOS, Polacy o gospodarce wolnorynkowej, oprac. K. Kowalczuk, Komunikat z Badań nr 31/2014, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2014, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_031_14.PDF (dostęp: 6.08.2022).

CBOS, Religijność Polaków w ostatnich 20 latach, oprac. M. Bożewicz, Komunikat z Badań nr 63/2020, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2020, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_063_20.PDF (dostęp: 6.08.2022).

CBOS, Oceny działalności instytucji publicznych, oprac. M. Feliksiak, Komunikat z Badań nr 38/2021, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa 2021, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_038_21.PDF (dostęp: 6.08.2022).

Chrzanowska H., Ubezpieczenia społeczne w Polsce po reformie systemu w 1999 r., „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu” 2017, nr 480, s. 19–38. (Crossref)

Delong M., Aspekty etyczne polskiej transformacji gospodarczej w enuncjacjach Konferencji Episkopatu Polski, ,,Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 2017, t. 20, nr 2, s. 103–116. (Crossref)

Domagała B., Polak-katolik w oglądzie socjologicznym (analiza wyników badań i wybranych problemów debaty publicznej), ,,Humanistyka i Przyrodoznawstwo’’ 2018, nr 24, s. 267–280. (Crossref)

Działania Caritas Polska. Raport 2020, https://caritas.pl/wp-content/uploads/2021/06/raport-cp-2020.pdf (dostęp: 9.08.2022).

Fel S., Eine »paternalistisch-marktwirtschaftliche Hybride«? Vom Schutz zur Aktivierung – Die Reformen des Sozialstaates in Polen, „Jahrbuch für christliche Sozialwissenschaften” 2005, Bd. 46, s. 309–321.

Fel S., Christian Social Ethics in Poland: Current Status and Its Socio-historical Determinants, „Jahrbuch für Christliche Sozialwissenschaften” 2022, Bd. 63, s. 289–300.

Garelli F., Flexible Catholicism, Religion and the Church: The Italian Case, ,,Religions’’ 2013, vol. 4, iss. 1, s. 1–13. (Crossref)

Gugnin A., Pliszka T., Instytucje wspomagając kapitał ludzki w Polsce, ,,Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy’’ 2009, nr 15, s. 188–196.

Guzik A., Marzęcki R., Niemoralna religijność. Wzory religijności i moralności młodego pokolenia Polaków, ,,Roczniki Nauk Społecznych’’ 2018, t. 10, z. 1, s. 123–143. (Crossref)

Ebbinghaus B., Lehner L., Naumann E., Welfare State Support during the COVID- 19 Pandemic: Change and Continuity in Public Attitudes towards Social Policies in Germany, ,,European Policy Analysis’’ 2022, vol. 8, iss. 3, s. 297–311. (Crossref)

Esping-Andersen G., The Three Worlds of Welfare Capitalism, Princeton University Press, Princeton, NJ 1990. (Crossref)

Grela S., Konopczyński F., Malko J., Sobociński M., Czy Polacy kochają wolny rynek? Ile państwa w gospodarce? Kapitał w XXI w., Fundacja Kaleckiego, Warszawa 2015.

Jakubowicz A., Polska transformacja gospodarcza – wielki sukces czy ,,wielki przekręt”?, https://archiwum.pte.pl/pliki/2/12/jakubowicz_nowy_26.pdf (dostęp: 19.08.2022).

Jan Paweł II, Encyklika „Centesimus annus”, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław 1991.

Klein N., Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, tłum. H. Jankowska i in., Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2014.

Klimas B., Kryzys państwa opiekuńczego i trudności w ograniczaniu społecznych funkcji państwa, w: Integracja i kryzysy na lokalnych i globalnych rynkach we współczesnym świecie, t. 1, red. J. Rymarczyk, M. Domiter, W. Michalczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2013, s. 368–377.

Kochuthara S.G., Economic Inequality: An Ethical Response, ,,Religions’’ 2017, vol. 8, iss. 8, s. 1–14. (Crossref)

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).

Kościół w Polsce. Raport, Katolicka Agencja Informacyjna, Warszawa 2021, https://www.ekai.pl/wp-content/uploads/2021/04/KAI_Raport_Kosciol-_w_Polsce_ 2021_2.pdf (dostęp: 19.08.2022).

Łatka R., Kościół katolicki w latach przełomu (1987-1989), ,,Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1 (33), s. 13–40.

Manow P., Die konfessionelle Prägung des deutschen Wohlfahrtsstaats – Vergleich und Bestandsaufnahme, ,,Sozialer Fortschritt” 2018, Bd. 67, H. 6, s. 415–431. (Crossref)

Manow P., The Good, the Bad, and the Ugly – Esping-Andersen’s Regime Typology and the Religious Roots of the Western Welfare State, Max-Planck-Institut für Gesellschaftsforschung Working Paper 04/3, September 2004, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/44286/1/644389354.pdf (dostęp: 19.08.2022).

Manuel P.Ch., Glatzer M., “Use Words Only If Necessary”: The Strategic Silence of Organized Religion in Contemporary Europe, w: Faith Based Organizations and Social Welfare. Associational Life and Religion in Contemporary Western Europe, eds. P.Ch. Manuel, M. Glatzer, Palgrave Macmillan, New York 2019, s. 1–18. (Crossref)

Mariański J., Kościół katolicki w Polsce a przemiany społeczno-gospodarcze, ,,Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 2006, t. 9, nr 1, s. 41–54.

Meyer Resende M., Hening A., Polish Catholic Bishops, Nationalism and Liberal Democracy, ,,Religions’’ 2021, vol. 12, iss. 2, s. 1–18. (Crossref)

Mielczarek T., Od medialnego koncernu do partii politycznej, ,,Rocznik Prasoznawczy” 2009, R. 3, s. 41–57.

Offe C., The German Welfare State: Principles, Performance and Prospects after Unification, ,,Thesis Eleven’’ November 2000, s. 11–31. (Crossref)

Ojczyk J., 7 proc. PKB na zdrowie i dotacja dla NFZ z budżetu – częściej niż raz w roku, https://www.prawo.pl/zdrowie/7-proc-pkb-na-zdrowie-i-dotacja-dla-nfz-z-budzetu, 09686.html (dostęp: 6.08. 2022).

Palier B., Les systemes de protection sociale. Les caractéristiques de l’État-providence en France: son organisation, ses évolutions au gré des réformes, w: La protection sociale: quels débats? Quelles réformes?, red. Ph. Tronquoy, La Documentation Française, Paris 2010, s. 15–19.

Pawlus P., Pokolenie JPII – byt rzeczywisty czy medialny?, ,,Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki społeczne” 2014, nr 4, s. 35–52.

Pokorna-Ignatowicz K., Radio Maryja jako elektorat, w: Polska scena polityczna: środowiska-komunikacja polityczna-strategie, red. K. Kowalczyk-Myślik, A. Hess, K. Kowalczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010, s. 46–55.

Porter-Szűcs P., The Birth of the Polak-Katolik, ,,Sprawy Narodowościowe. Seria nowa’’ 2017, z. 49, s. 1–12. (Crossref)

Posługa charytatywna Kościoła Katolickiego. Raport z pierwszego ogólnopolskiego badania kościelnych instytucji oraz organizacji charytatywnych, oprac. W. Sadłoń, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Warszawa 2015, https://iskk.pl/images/ stories/ Instytut/dane/Dzialanosc_charytatywna_2015.pdf (dostęp: 6.08.2022).

Posługa charytatywna Kościoła Katolickiego. Raport z badań katolickich organizacji charytatywnych oraz przyparafialnej aktywności charytatywnej, oprac. W. Sadłoń, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Warszawa 2020, https://iskk.pl/images/stories/Instytut/dane/ISKK_organizacje_charytatywne_2021.pdf (dostęp: 6.08.2022).

Religion und Wohlfahrtstaatlichkeit in Europa. Konstellationen – Kulturen – Konflikte, Hrsg. K. Gabriel et al., Mohr Siebeck, Tübingen 2013.

Rubaj P., Cywilizacyjny wymiar polityki „państwa dobrobytu” w XXI w. – bezpieczeństwo socjalne w warunkach silnej międzynarodowej konkurencji ekonomicznej, ,,Ekonomista’’ 2016, nr 2, s. 251–270.

Scheve K., Stasavage D., Religion and Preferences for Social Insurance, ,,Quarterly Journal of Political Science’’ 2006, vol. 1, iss. 3, s. 255–286. (Crossref)

Skodlarski J., Pieczewski A., Przesłanki transformacji polskiej gospodarki 1990-1993, ,,Studia Prawno-Ekonomiczne” 2011, t. 83, s. 379–395.

Tasak A., Pokolenie JPII. Pomiędzy symbolem a rzeczywistością, w: Pokoleniowy potencjał polityki, red. M. Mikołajczyk, A. Tasak, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2021, s. 155–178.

Tatarczyk D., God’s Backyard: Politics and the Catholic Church in Poland, w: Faith-Based Organizations and Social Welfare, eds. M. Glatzer, P.Ch. Manuel, Palgrave Macmillan, Cham 2020, s. 107–127. (Crossref)

Trzebiatowska M., Presuming Religious Congruence? The Nonrelligion and Catholicism in Poland, „Social Compass’’ 2021, vol. 68, iss. 4, s. 653–670. (Crossref)

,,1050 lat chrześcijaństwa w Polsce”, red. P. Ciecieląg i in., Główny Urząd Statystyczny, Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Warszawa 2016.

Wigura K., Bodziony J., Chodorowski J., Polskie państwo opiekuńcze: prywatyzacja zamiast opiekuńczości, Fundacja Kultura Liberalna, Warszawa 2019.

Wood R. L., The Catholic Bishops in the U.S. Public Arena: Changing Prospects under Pope Francis, ,,Religions’’ 2016, vol. 7, iss. 2, s. 1–32. (Crossref)

Woś R., Lewicę racz nam zwrócić, Panie!, Wydawnictwo Post Factum, Katowice 2019.

Zając J., Kościół w służbie chorym, ,,Seminare. Poszukiwania naukowe” 2013, t. 34, s. 125–140. (Crossref)

Pobierz

Opublikowane
22.12.2022


Fel, S., & Michaluk, K. (2022). Idee i wartości katolickiej nauki społecznej a państwo dobrobytu w Polsce. Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 65(4), 5–22. https://doi.org/10.31743/znkul.14571

Stanisław Fel  stanislaw.fel@kul.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-3975-665X
Kamil Michaluk 
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0002-0883-4152



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości. 

Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.