Narracja jako kreacja rzeczywistości społecznej. Przypadek Lope de Aguirre na tle historii wyprawy Pedra de Ursúi 1560–1561
Andrzej Tarczyński
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4571-3007
Abstrakt
Tekst artykułu zawiera prezentację szczególnego przypadku kreowania rzeczywistości społecznej przez pryzmat relacji sporządzonych ex post, w większości przypadków autorstwa uczestników opisywanych wydarzeń. Relacjonowaną przez nich materią była historia wyprawy, która wyruszyła z Peru we wrześniu 1560 roku pod dowództwem Pedra de Ursúi w poszukiwaniu bogatej krainy określanej jako „Omagua i El Dorado”, a która niebawem przekształciła się w bunt pod wodzą Lope de Aguirre. Przekraczanie przez przywódcę buntu kolejnych granic prawnych, moralnych, społecznych
i kulturowych stało się podłożem dla interpretacji tych działań i osoby Aguirra przez autorów relacji. Szczególną okolicznością jawi się tu sama liczba zachowanych relacji (obecnie znamy 15, które zostały wydane drukiem), niemająca odpowiednika w dziejach innych przedsięwzięć odkrywczych i zdobywczych Nowego Świata w XVI wieku. Wspomniano także – choć nie jest to główny wątek tekstu – o późniejszych o kilkaset lat interpretacjach postaci i działań Lope de Aguirre. Celem pozostaje ukazanie praktyk interpretowania rzeczywistości społecznej, w tym szczególnym przypadku, gdy dokonywane działania zdają się kwestionować i stają się wyzwaniem dla ugruntowanego porządku społecznego (w tym przypadku, ukształtowanego w wyniku podboju, kolonialnego społeczeństwa Hispanoameryki).
Słowa kluczowe:
narracja, struktura społeczna, rebelia, dewiacja, kolonializmBibliografia
Teksty źródłowe
Amezaga E., Yo, demonio Lope de Aguirre. Andanzas y naveganzas del fuerte caudillo de los invencibles marañones, Ediciones Vascas, San Sebastián 1977.
Carrillo F., Cronistas de las guerras civiles Asi como del levantamiento de Manco Inca y El de don Lope de Aguirre llamado „la Ira de Dios”, Editorial Horizonte, Lima 1989.
Díaz R., Introdución, w: La aventura de Amazonas, red. G. de Carvajal, P. de Almesto, A. de Rojas, Historia 16, Madrid 1986.
Historia de la conquista y población de la Provincia de Venezuela, red. J. Oviedo y Baños, Biblioteca Ayacucho, Caracas 1992.
Lope de Aguirre y la rebelión de los marañones, red. B. Pastor, S. Callau, Clásicos Castalia, Madrid 2011.
Mampel González E., Escandell Tur E., Lope de Aguirre. Crónicas 1559–1561, Editorial 7 ½ S.A., Barcelona 1981.
Martínez Tolentino J., Dos crónicas desconocidas de Lope de Aguirre, Editorial Fundamentos, Madrid 2012.
Opracowania
Arciniega R., Dos rebeldes españoles en el Perú, Editorial Sudamericana, Buenos Aires 1946.
Benavides de Rivero G., Prólogo, w: Crónica del Perú. Cuarta Parte, vol. 2 – Guerra de Chupas, red. P. de Cieza de León, Pontificia Universidad Católica del Perú Fondo Editorial, Lima 1994.
Czarnowski S., Kult bohaterów i jego społeczne podłoże. Święty Patryk bohater narodowy Irlandii, w: Dzieła, t. 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1956.
Jos E., Ciencia y osadía sobre Lope de Aguirre El Peregrino con documentos ineditos, Consejo Superior de Investigaciones Científicas Escuela de Estudios Hispano-Americanos, Sevilla 1950.
Kulas P., Narracja jako przedmiot badań oraz kategoria teoretyczna w naukach społecznych, „Kultura i Społeczeństwo” 2014, nr 4 (58).
Lacarta M., Lope de Aguirre. El loco de Amazonas, Alderabán Ediciones, Madrid 1998.
Matamoro B., Lope de Aguirre. La aventura de El Dorado, Historia 16, Madrid 1986.
Ossowski S., O przeszłości, w: Dzieła, t. 6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1970, s. 22–29.
Otero Silva M., Lope de Aguirre. Príncipe de la libertad, Editorial Seixs Barral S.A., Barcelona 1980.
Ramos D., El mito de El Dorado, Colegio Universitario Ediciones Istmo, Madrid 1988.
Ramosa D., El mito de El Dorado, Colegio Universitario Ediciones Istmo, Madrid 1988.
Tijeras E., Juan de Garay, Historia 16, Madrid 1987.
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy https://orcid.org/0000-0003-4571-3007
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Teksty opublikowane w tomach 3/2018 - 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Od tomu 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
