Zjawisko opresji społecznej w ujęciu Adama Podgóreckiego
Agata Przylepa-Lewak
Maria Curie Skłodowska University in Lublin , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3605-9277
Abstrakt
Adam Podgórecki był jednym z najwybitniejszych polskich socjologów drugiej połowy XX wieku. Jednym z zagadnień, które poddał kompleksowej analizie, był problem spowodowanej przez człowieka opresji społecznej. Pojęcie to rozumiał jako zewnętrzne lub wewnętrzne ograniczanie przez człowieka dostępnych opcji ludzkiego zachowania jednostki lub grupy.
Opresja, według Adama Podgóreckiego, wpływa nie tylko na opcje poznawcze dostępnych rodzajów zachowań i nie tylko poszerza możliwości zachowania człowieka (ponieważ mogą one być legalne i nielegalne), ale także ogranicza, czasami w dosłownym tego słowa znaczeniu, fizyczne możliwości zachowania. Dodatkowo może mieć miejsce w sposób częstokroć niewidoczny i niemal nieuświadamiany. Ciekawym aspektem jego teorii jest zwrócenie uwagi na fakt, iż częstokroć prawo staje się głównym mechanizmem społecznej opresji.
Celem artykułu jest próba prezentacji zjawiska opresji społecznej w ujęciu A. Podgóreckiego, co może być pomocne w dążeniu do jego eliminacji z życia społecznego. Artykuł powstał przy wykorzystaniu metody analizy dostępnej literatury przedmiotu, analizy krytycznej prac A. Podgóreckiego oraz metody historycznej.
Słowa kluczowe:
opresja społeczna, ucisk społeczny, socjologia prawa, prawo, wykluczenie społeczneBibliografia
Bourdieu P., La distinction: critique sociale du jugement, Minuit, Paris 1979.
Bourdieu P., Outline of a Theory of Practice, Cambridge University Press, Cambridge 2019.
Caparini M., Born H., Democratic Control of Intelligence Services: Containing Rogue Elephants, Routledge, New York 2016. (Crossref)
Crossman A., What Is Social Oppression?, https://www.thoughtco.com/social-oppression-3026593 (accessed: 02.12.2023).
Cudd A.E., Analyzing Oppression, Oxford University Press, Oxford 2006. (Crossref)
Foucault M., Discipline and Punish: The Birth of the Prison, Vintage Books, New York 1997.
Foucault M., The History of Sexuality, Vintage Books, New York 1978.
Giddens A., The Constitution of Society: Outline of the Theory of Structuration, University of California Press, Berkeley 1984.
Goffman E., Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity, Prentice-Hall, New York 1963.
Halecki O., Prof. dr hab. Adam Podgórecki (1925–1998), http://halecki.org/wybitni-polacy-w-kanadzie/prof-dr-hab-adam-podgorecki/ (accessed: 19.11.2023).
Jung C.G., Aion. Przyczynki do symboliki Jaźni, transl. R. Reszke, Wrota, Warsaw 1997.
Kojder A., Patologia instytucji, in: Dziesięciolecie Polski Niepodległej 1989–1999, ed. W. Kuczyński, Fundacja Księgi Dziesięciolecia Polski Niepodległej: United Publishers & Productions, Warsaw 2001, p. 1018–1019.
Kojder A., Podgórecki Adam, in: Idee naukowe Adama Podgóreckiego, eds. J. Kwaśniewski, J. Winczorek, Uniwersytet Warszawski. Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Warsaw 2009, p. 22–37.
Kojder A., Podstawy socjologii prawa, Oficyna Naukowa, Warsaw 2016.
Kojder A., Przedmowa, in: Przymus w społeczeństwie, ed. A. Kojder, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 1989, p. 7–19.
Kojder A., Zło szczególne: patologia instytucji, “Rzeczpospolita” 06.10.1998, http://archiwum.rp.pl/artykul/195934-Zlo-szczegolne:-patologia-instytucji.html (accessed: 05.12.2023).
Kojder A., Cywiński Z., Socjologia prawa. Główne problemy i postacie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 2014. (Crossref)
Kurczewski J., Adam Podgórecki, in: Socjologia na Uniwersytecie Warszawskim. Fragmenty historii, ed. A. Sułek, Instytut Socjologii UW, Warsaw 2007, p. 467–471.
Kurczewski J., In Memoriam. Adam Podgórecki, “Studia Socjologiczne” 1998, no. 3, p. 13–17.
Kwaśniewski J., Patologia struktur władzy i nadużywanie prawa w instytucjach polskiego państwa, Referat przedstawiony 14 marca 2011 r. w ramach debaty Koła Naukowego Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej pod patronatem WPiA UW.
Kwaśniewski J., Patologie instytucji państwa i prawa w posttotalitarnej Polsce, „Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacyjna” 2013, no. 21, p. 225–232.
Łoś M., The Technologies of Total Domination, “Surveillance & Society” 2004, vol. 2, no. 1, p. 15–38. (Crossref)
Łoś M., Zybertowicz A., Privatizing the Police-state. The Case of Poland, Macmillan Press, London 2000. (Crossref)
Marcuse H., One-Dimensional Man, Beacon Press, Boston 1964.
Marjanović M.L., Sistematika sociologije prava u istočnoevropskim zemljama, “Zbornik radova Pravnog fakulteta” 2005, vol. 39, no. 3, p. 429–449.
Motyka K., Leon Petrażycki and Adam Podgórecki: On the Reception of the Psychological Theory of Law in Poland under Communism, in: Leon Petrażycki. Law, Emotions, Society, eds. E. Fittipaldi, A.J. Treviño, Routledge, New York 2023, p. 47–71. (Crossref)
Motyka K., Prawo-socjologia prawa-polityka prawa. Wątki Pertażycjańskie w twórczości naukowej Adama Podgóreckiego, in: Między autonomią a kontrolą, eds. A. Kojder, J . Kwaśniewski, Warsaw 1992, p. 87–100.
Motyka K., Socjologia prawa: Od Petrażyckiego do Podgóreckiego, in: 100 lat socjologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, ed. W. Szymczak, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2018, p. 251–273.
Onur K., Exit the President Coercive Institution and Regie Breakdown in Tunesia, London 2021, https://kclpure.kcl.ac.uk/ws/portalfiles/portal/168048128/2021_Kara_Onur_1337824_ethesis.pdf (accessed: 10.05.2024).
Pape R.A., When Duty Calls: A Pragmatic Standard of Humanitarian Intervention, “International Security” 2012, vol. 37, no. 1, p. 41–80. (Crossref)
Pinxten W., Lievens J., The Importance of Economic, Social and Cultural Capital in Understanding Health Inequalities: Using a Bourdieu-Based Approach in Research on Physical and Mental Health Perceptions, “Sociology of Health and Illness” 2014, vol. 36, no. 7, p. 1095–1110. (Crossref)
Podgórecki A., A Concise Theory of Post-Totalitarianism (Poland — 1989/1990), “The Polish Sociological Bulletin” 1991, no. 94, p. 89–100.
Podgórecki A., Kontrola społeczna trzeciego stopnia, in: Problemy profilaktyki społecznej i resocjalizacji, ed. H. Dziewanowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw 1976, p. 12–26.
Podgórecki A., Reappearance of Ex-Communist Structures as a Test for the Integrative Theory of Law, “Polish Sociological Review” 1996, no. 115, p. 199–213.
Podgórecki A., Social Oppression, Westport 1993.
Podgórecki A., Socjologiczna teoria prawa, Interart, Warsaw 1998.
Podgórecki A., Olgiati V., Totalitarian and Post-Totalitarian Law a Sociolegal Analysis, Dartmouth Publishing Co., Aldershot 1996.
Přibáň J., A Sociological Critique of ‘Socialist Jurisprudence’: On Podgórecki’s Contribution to the Study of Totalitarian Law and Society, “Societas/Communitas” 2013, vol. 15, no. 5, p. 183–191.
Przylepa-Lewak A., Legal-Sociological Research of the Prestige of Law, “Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. 30, no. 1, p. 219–235. (Crossref)
Przylepa-Lewak A., Wkład Adama Podgóreckiego w powstanie i rozwój socjologii prawa, Lublin 2020.
Song L., Social Capital and Psychological Distress, “Journal of Health and Social Behavior” 2011, vol. 52, no. 4, p. 478–492. (Crossref)
Vedfelt O., Kobiecość w mężczyźnie: psychologia współczesnego mężczyzny, transl. Piotr Billig, ENETEIA – Wydaw. Psychologii i Kultury, Warsaw 2004.
Wicenty D., Wokół projektu biografii Adama Podgóreckiego: wyzwania koncepcyjne, metodologiczne i społeczne, “Przegląd Socjologii Jakościowej” 2013, vol. 9, no. 4, p. 82–102, http://www.qualitativesociologyreview.org/PL/Volume24/PSJ_9_4_Wicenty.pdf (accessed: 06.12.2023). (Crossref)
Ziegert K.A., Adam Podgórecki’s Sociology of Law: The Invisible Factors of the Functioning of Law Made Visible, “Law & Society Review” 1977, vol. 12, p. 151–180. (Crossref)
Zybertowicz A., AntyRozwojowe Grupy Interesów: zarys analizy, w: Kręgi integracji i rodzaje tożsamości, eds. W. Wesołowski, J. Włodarek, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warsaw 2005.
Maria Curie Skłodowska University in Lublin https://orcid.org/0000-0003-3605-9277
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
