„Świadomość prawna” w socjologicznej teorii prawa Adama Podgóreckiego
Stefka Naoumowa
Bulgarian Academy of Sciences , BułgariaAbstrakt
Problematyka świadomości prawnej zajmuje centralne miejsce w socjologii prawa i ma szczególne znaczenie dla wiedzy socjologiczno-prawnej. Profesor Adam Podgórecki ma wielkie zasługi nie tylko w określeniu przedmiotu socjologii prawa, struktury wiedzy socjologiczno-prawnej, ale także w określeniu znaczenia świadomości prawnej jako problemu badawczego. Artykuł jest poświęcony problemowi świadomości prawnej w twórczości A. Podgóreckiego. Według niego, aby odpowiedzieć na pytanie fundamentalnie ważne dla jurysprudencji, a także, aby zrozumieć rozgałęzienia funkcjonowania prawa w społeczeństwie, konieczne jest badanie nie tylko zewnętrznych przejawów prawa (zachowań jego aktorów i agentów), ale także wewnętrznego (lub zinternalizowanego) wymiaru zjawisk prawnych. Struktura świadomości prawnej obejmuje trzy główne elementy, do których najczęściej kierowana jest empiryczna analiza socjologiczno-prawna –poznawczy, psychologiczny, behawioralny. A. Podgórecki bada świadomość prawną w kontekście kilku ważnych problemów prawa w socjologicznym sensie tego słowa, co stanowi również rdzeń jego socjologicznej teorii prawa. Są to: relacje między prawem intuicyjnym („poczuciem prawnym”) a prawem oficjalnym; relacje między prawem a moralnością; skuteczne działanie prawa; identyfikacja patologii prawa; stosunek do prawa i do faktycznego zachowania regulowanego przez prawo. W artykule przedstawiono najważniejsze badania empiryczne przeprowadzone przez A. Podgóreckiego.
Słowa kluczowe:
świadomość prawna, polityka prawna, prestiż prawa, legitymizacja, patologia społeczna, tolerancja, rygoryzmInstytucje wspierające:
Institute for Legal Studies Bulgarian Academy of SciencesBibliografia
Biznes i klasy średnie. Studia nad etosem, eds. J. Kurczewski, I. Jakubowska-Branicka, Zakład Socjologii Obyczajów i Prawa. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych. Uniwersytet Warszawski, Warsaw 1994.
Cohen J., Robson R., Bates A., Parental Authority: The Community and the Law, Rutgers University Press, New Brunswick, N.J. 1958.
Dobrowolska M., Gruszczyńska B., Kojder A., Naumova S., Szaniawska-Maślanko H.,Legal Consciousness of Polish Society, in: Sociology of Law and Legal Sciences.Proceedings of a Conference on the Sociology of Law, Balatonszéplak, Hungary September 21-25,1976., ed. K. Kulcsar, Institute of Sociology, Hungarian Academy of Sciences, Budapest 1977, p. 209–211.
Hertogh M., ‘European’ Conception of Legal Consciousness, “Journal of Law and Society” 2004, vol. 31, no. 4, p. 457–481. (Crossref)
Horák F., Lacko D., Klocek A., Legal Consciousness: A Systematic Review of Its Conceptualization and Measurement Methods, “Anuario de PsicologíaJurídica” 2021, vol. 31, no. 1, p. 9–34. (Crossref)
Kojder A., Godność i siła prawa, Oficyna Naukowa, Warsaw 2001.
Kourilsky-Augeven C., Socialisation juridique et conscience du droit, “DroitetCultures” 1991, no. 2, p. 33–56.
Kurczewski J., Adam Podgórecki’s Empirical Theory of Law, “Societas/Communitas” 2013, vol. 15, no. 1, p. 79–97.
Kurczewski J., Prestiż prawa i sprawiedliwości, “Rzeczpospolita” 14.02.2016, www.rp.pl/Publicystyka/302079953-Jacek-Kurczewski-Prestiz-prawa-i-sprawiedliwosci.html(accessed: 30.11.2019).
Kurczewski J., Spory i sądy 25 lat później, in: Polskie spory i sądy, eds. J. Kurczewski, M. Fuszara, Warsaw 2004, p. 9–41.
Kurczewski J., Orzechowski P., Naoumowa S., Razgrad Area Study in Ethnic Dispute and Dispute Resolution Patterns, in: Sociology of Law and Contemporary Directions in the Development of Legal Knowledge. Thematic collection on the occasion of the 150th Anniversary of the Bulgarian Academy of Sciences and in Honour of the Anniversary of Professor Stefka Naoumova, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia 2020, p. 155–185.
Motyka K., Leon Petrażycki and Adam Podgórecki: On the Reception of the Psychological Theory of Law in Poland under Communism, in: Leon Petrażycki: Law, Emotions Society, eds. E. Fittipaldi, A. Javier Treviño, Routledge, New York–London 2023, p. 47–70. (Crossref)
Naoumova S., Die rechtssoziologischen Forschungen in Bulgaria, “Zeitschrift fur Rechtssoziologie” 1990,no. 1, p. 102–119. (Crossref)
Naoumova S., Legal-Sociological Parameters of the Fight against Crime and Social Deviance, in: Sociology and Law: The 150th Anniversary of Emile Durkheim(1858–1917), eds. S. Hunt, M. Serafimova, M. Marinov, Cambridge Scholars Publishing, Cambridge 2009, p. 19–29.
Naoumova S., Negative Social Phenomena and the Role of Legal Consciousness in Their Overcoming, in: Bulgarian-Polish Dialogues in Sociology of Law and Criminology, eds. M. Fuszara, J. Kurczewski, Sociology of Custom and Law Institute of Applied Social Sciences University of Warsaw, Warsaw 1990, p. 35–51.
Naoumowa S., Sociologia na pravoto. Istoricheski tradicii perspectivi na razvitie, ILS, BAS, Sofia 2005.
Naoumowa S., Modernizacja wsi bułgarskiej a świadomość prawna. Wstępne wyniki badań, “Studia socjologiczne” 1977, no. 2, p. 185–207.
Naoumowa S., Wpływ modernizacji wsi bułgarskiej na świadomość prawną jej mieszkańców, “Państwo i prawo” 1977, no. 6, p. 88–99.
Petrażycki L., Wstęp do nauki prawa i moralności. Podstawy psychologii emocjonalnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warsaw 1959.
Podgórecki A., Knowledge and Opinion about Law, ed. C.M. Campbell, W.G. Carson, P.N.P. Wilesm, Martin Robertson, London 1973.
Podgórecki A., Law and Morals in Theory of Operation, “The Polish Sociological Bulletin” 1969, no. 1, p. 26–38.
Podgórecki A., Law and Society, Routledge & Kegan Paul, London 1974.
Podgórecki A., Legal Consciousness as a Research Problem, “European Yearbook in Law and Sociology” 1977, p. 85–96. (Crossref)
Podgórecki A., Patologia życia społecznego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warsaw 1969.
Podgórecki A., Świadomość prawna w świetle badań empirycznych, “Państwo i Prawo” 1971, no. 12, p. 943–954.
Podgórecki A., The Prestige of the Law (Preliminary Research Results), “Acta Sociologica” 1966, vol. 10, no. 1/2, p. 81–96. (Crossref)
Podgórecki A., Unrecognized Father of Sociology of Law: Leon Petrażycki, “Law and Society Review” 1980–1981, no. 15, p. 183–202. (Crossref)
Podgórecki A., Władza rodzicielska, in: Zjawiska prawne w opinii publicznej, Wydawnictwo Prawnicze, Warsaw 1964, p. .
Przylepa-Lewak A., Legal-Sociological Research of the Prestige of Law, “Studia Iuridica Lublinensia” 2021, vol. 30, no. 1, p. 219–235. (Crossref)
Przylepa-Lewak A., Wkład Adama Podgóreckiego w powstanie i rozwój socjologii prawa, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2020.
Silbey S.S., After Legal Consciousness, “Annual Review of Law and Social Science” 2005, no. 1, p. 323–368. (Crossref)
Timasheff N.S., Introduction, in: L. Petrażycki, Law and Morality, ed. H.W. Babb, Harvard University Press, Cambridge, Mass. 1955, p. xxviii–xxix.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
