Wybrane formy oddziaływań duchowych jako alternatywa dla tradycyjnych form terapii osób cierpiących z powodu uzależnień
Beata Hoffmann
Uniwersytet Warszawski , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7339-4256
Marek Adam Motyka
Uniwersytet Rzeszowski , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6967-0035
Abstrakt
W artykule podjęto się przedstawienia roli oddziaływań duchowych, oferowanych osobom cierpiącym z powodu uzależnienia od narkotyków w wybranych placówkach na terenie Polski. Przybliżono pionierskie oddziaływania mające na celu wsparcie egzystencjalne pacjentów zarówno w Polsce, jak i w innych miejscach na świecie. Zwrócono uwagę na możliwości wynikające z zadbania o stabilizację zdruzgotanej uzależnieniem sfery duchowej. Podano przykłady oddziaływań placówek, które w ramach usług terapeutyczno-rehabilitacyjnych oferują zadbanie o ten istotny dla zmagających się z uzależnieniem wymiar. Osoby z uzależnieniem od używania substancji wielokrotnie bezskutecznie podejmują próby zmiany swojej życiowej sytuacji. Dla wielu z nich ośrodki te mogą stanowić istotną alternatywę w dotychczasowych zmaganiach. Dla osób wyznających wartości religijne mogą być dodatkowym źródłem wzmocnienia bądź motywacji do podjęcia procesu leczenia.
Słowa kluczowe:
uzależnienie, oddziaływania duchowe, transcendencja, społeczność terapeutycznaBibliografia
Adamczyk R., Siuda-Koszela A., Zacharek J., Pokonać kryzys – Licheńskie Centrum Pomocy, https://www.ekai.pl/pokonac-kryzys-lichenskie-centrum-pomocy/ (dostęp: 4.11.2024).
Bachanek G., Teologiczne podstawy działalności trzeźwościowej ks. Karola Mikoszewskiego, „Warszawskie Studia Pastoralne” 2017, nr 2 (35), s. 25–41. (Crossref)
Burnett R.G., Faith Based Programs in the Treatment of Substance Abuse, 2014, https://opensiuc.lib.siu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1746&context=gs_rp (dostęp: 31.10.2024).
Chan C.L.W., Ng S.M., Ho R.T., Chow A.Y., East Meets West: Applying Eastern Spirituality in Clinical Practice, „Journal of Clinical Nursing” 2006, nr 15, s. 822–832. (Crossref)
Ciepielski A., Znaczenie duchowości w pracy z osobami uzależnionymi od alkoholu, w: Wspomóc uzależnionych od alkoholu. Refleksja psychologiczno-teologiczna, red. J. Dziedzic, J. Klimek, Wydawnictwo Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Kraków 2017, s. 396–415. (Crossref)
Clinebell C.L, Philosophical-Religious Factors in the Etiology and Treatment of Alcoholism, „Quarterly Journal of Studies on Alcohol” 1963, nr 24 (3), s. 473–488. (Crossref)
De Leon G., Unterrainer H.F., The Therapeutic Community: A Unique Social Psychological Approach to the Treatment of Addictions and Related Disorders, „Frontiers in Psychiatry” 2020, nr 11, Article 786. (Crossref)
Ford J.A., Hill T.D., Religiosity and Adolescent Substance Use: Evidence from the National Survey on Drug Use and Health, „Substance Use and Misuse” 2012, nr 47 (7), s. 787–798. (Crossref)
Fundacja „Dom Nadzei”, www.domnadziei.pl/ (dostęp 5.11.2024).
Gauntlett S.L., Drug Abuse Control and the Salvation Army, „Bulletin on Narcotics” 1991, nr 43 (1), s. 17–27.
Goldfarb L.M., Galanter M., McDowell D., Lifshutz H., Dermatis H., Medical Student and Patient Attitudes Toward Religion and Spirituality in the Recovery Process, „American Journal of Drug and Alcohol Abuse” 1996, nr 22 (4), s. 549–561. (Crossref)
Grant Weinandy J.T., Grubbs J.B., Religious and Spiritual Beliefs and Attitudes Towards Addiction and Addiction Treatment: A Scoping Review, „Addictive Behaviors Reports” 2021, nr 14, s. 100393. (Crossref)
Griffiths M., A ‘Components’ Model of Addiction within a Biopsychosocial Framework, „Journal of Substance Use” 2005, nr 10 (4), s. 191–197. (Crossref)
Grim B.J., Grim M.E., Belief, Behavior, and Belonging: How Faith is Indispensable in Preventing and Recovering from Substance Abuse, „Journal of Religion and Health” 2019, nr 58 (5), s. 1713–1750. (Crossref)
Heinz A.J., Disney E.R., Epstein D.H., Glezen L.A., Clark P.I., Preston K.L., A Focus-Group Study on Spirituality and Substance-User Treatment, „Substance Use & Misuse” 2010, nr 45 (1–2), s. 134–153. (Crossref)
Herman-Stahl M.A., Krebs C.P., Kroutil L.A., Heller D.C., Risk and Protective Factors for Methamphetamine use and Nonmedical use of Prescription Stimulants Among Young Adults Aged 18 to 25, „Addictive Behaviors” 2007, nr 32 (5), s. 1003–1015. (Crossref)
Hodge D.R., Cardenas P., Montoya H., Substances Use: Spirituality and Religious Participation as Protective Factors Among Rural Youths, „Social Work Research” 2001, nr 25 (3), s. 153–160. (Crossref)
Hoffmann B., Deinstytucjonalizacja opieki medycznej w lecznictwie odwykowym. Ryzyka i granice, w: W stronę środowiskowych usług społecznych. Deinstytucjonalizacja praktyk pomocowych w Polsce i Europie, red. M. Rymsza, Wydawnictwo UW, Warszawa 2023, s. 101–123. (Crossref)
Jabłoński P., Wstęp, w: Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, red. P. Jabłoński, B. Bukowska, J.C. Czabała, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2012, s. 9–12.
Jabłoński P., Puławska-Popielarz K., Zarys historii rozwoju terapii uzależnień od substancji psychoaktywnych innych niż alkohol w Polsce, w: Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów, red. P. Jabłoński, B. Bukowska, J.C. Czabała, Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2012, s. 15–24.
James W., Odmiany doświadczenia religijnego. Studium ludzkiej natury, Aletheia, Warszawa 2023.
Johnson B.R., A Better Kind of High: Religious Commitment Reduces Drug Use Among Poor Urban Teens, Baylor Institute for Studies of Religion 2008, https://www.baylorisr.org/wp-content/uploads/2019/09/ISR_Better_High.pdf (dostęp: 1.11.2024).
Johnson B.R., Lee M.T., Pagano M.E., Post S.G., Positive Criminology and Rethinking the Response to Adolescent Addiction: Evidence on the Role of Social Support, Religiosity, and Service to Others, „International Journal of Criminology and Sociology” 2016, nr 5, s. 172–181. (Crossref)
Johnson B.R., Pagano M.E., Lee M.T., Post S.G., Alone on the Inside: The Impact of Social Isolation and Helping Others on AOD Use and Criminal Activity, „Youth and Society” 2015, nr 50 (4), s. 529–550. (Crossref)
Kaczmarczyk I., Terapeutyczne oddziaływania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, w: Psychoterapia. Pogranicza, red. L. Grzesiuk, H. Suszek, Eneteia, Warszawa 2012, s. 519–546.
Kasper Ł., Krucjata Wyzwolenia Człowieka – dzieło ks. Franciszka Blachnickiego, „Niedziela” 2017, https://www.niedziela.pl/artykul/30091/Krucjata-Wyzwolenia-Czlowieka---dzielo-ks (dostęp: 4.11.2024).
Kowalewska K., Leczenie osób uzależnionych od narkotyków na przykładzie monarowskiego ośrodka „Dębowiec” i katolickiego ośrodka „Betania”, niepublikowana praca magisterska, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW, Warszawa 2006.
Krasińska I., Towarzystwa Trzeźwości w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, „Medycyna Nowożytna” 2004, nr 11 (1), s. 47–75.
Krasiński J., Działalność Kościoła Katolickiego w Polsce w dziedzinie trzeźwości, „Studia Theologica Varsaviensia” 1998, nr 36 (2), s. 145–167.
Martin R.A., Ellingsen V.J., Tzilos G.K., Rohsenow D.J., General and Religious Coping Predict Drinking Outcomes for Alcohol Dependent Adults in Treatment, „The American Journal on Addictions” 2015, nr 24 (3), s. 240–245. (Crossref)
McDowell D., Galanter M., Goldfarb L., Lifshutz H., Spirituality and the Treatment of the Dually Diagnosed: An Investigation of Patient and Staff Attitudes, „Journal of Addictive Diseases” 1996, nr 15 (2), s. 55–68. (Crossref)
van der Meer Sanchez Z., Nappo S.A., Religious Intervention and Recovery from Drug Addiction, „Revista de Saúde Pública” 2008, nr 42 (2), s. 1–7. (Crossref)
Mellibruda J., Sobolewska-Mellibruda Z., Integracyjna psychoterapia uzależnień. Teoria i praktyka, Wydawnictwo IPZ, Warszawa 2006.
Miller L., Davies M., Greenwald S., Religiosity and Substance use and Abuse Among Adolescents in the National Comorbidity Survey, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry” 2000, nr 39 (9), s. 1190–1197. (Crossref)
Mission & Goals, The World Federation of Therapeutic Communities, 2023, https://www.wftc.org/mission-goals (dostęp: 31.10.2024).
Modrzyński R., Zaburzenia wynikające z używania substancji w ICD-11. Zmiany w diagnostyce klinicznej, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2022, nr 22 (4), s. 248–252. (Crossref)
Morgenstern J., Frey R.M., McCrady B.S., Labouvie E., Neighbors C.J., Examining Mediators of Change in Traditional Chemical Dependency Treatment, „Journal Of Studies On Alcohol” 1996, nr 57 (1), s. 53–64. (Crossref)
Moscati A., Mezuk B., Losing Faith and Finding Religion: Religiosity Over the life Course and Substance Use and Abuse, „Drug and Alcohol Dependence” 2014, nr 136, s. 127–134. (Crossref)
Motyka M., Pamięć niszcząca, pamięć uzdrawiająca: labirynty wspomnień osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2015, nr 96 (2), s. 321–328.
Nakken C., The Addictive Personality: Understanding the Addictive Process and Compulsive Behavior, Hazelden Publishing, Hazelden 1996.
Orford J., Addiction as Excessive Appetite, „Addiction” 2001, nr 1 (96), s. 15–31. (Crossref)
Orr R.D., Incorporating Spirituality into Patient Care, „AMA Journal of Ethics” 2015, nr 17 (5), s. 409–415. (Crossref)
Palamar J.J., Kiang M.V., Halkitis P.N., Religiosity and Exposure to Users in Explaining Illicit Drug Use Among Emerging Adults, „Journal of Religion and Health” 2012, nr 53 (3), s. 658–674. (Crossref)
Pamuła S., Ośrodek „Betania” k. Częstochowy jako przejaw pomocy narkomanom, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 2007–2008, nr 35–36, s. 159–170.
Peng-Keller S., Neuhold D., A Short History of Documenting Spiritual Care, w: Charting Spiritual Care: The Emerging Role of Chaplaincy Records in Global Health Care, red. S. Peng-Keller, D. Neuhold, Springer, Cham 2020, s. 11–20. (Crossref)
Piedmont R.L., Spiritual Transcendence as a Predictor of Psychosocial Outcome from an Outpatient Substance Abuse Program, „Psychology of Addictive Behaviors” 2004, nr 18 (3), s. 213–222. (Crossref)
Pilarz K.J., Społeczność terapeutyczna jako metoda pracy grupowej z bezdomnymi, „Pedagogia Christiana” 2013, nr 2 (32), s. 237–253. (Crossref)
Pittman J., Taylor S.W., A Battle Not Man’s but God’s Christianity and the Treatment of Addiction: An Ecological Approach for Social Workers, w: Christianity and Social Work: Readings on the Integration of Christian Faith and Social Work Practice, red. B. Hugen, T.L. Scales, North American Association of Christians in Social Work, Botsford 2002, s. 193–213.
Poage E.D., Ketzenberger K.E., Olson J., Spirituality, Contentment, and Stress in Recovering Alcoholics, „Addictive Behaviors” 2004, nr 29 (9), s. 1857–1862. (Crossref)
Pużyński S., Wciórka J., Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Vesalius, Kraków 2000.
Rott D., Ksiądz Jan Alojzy Ficek – XIX-wieczny edytor „Żywotów świętych” Piotra Skargi, w: Jesuitica: kolokwium naukowe z okazji 400. rocznicy urodzin Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, red. J. Malicki, P. Wilczek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 1997, s. 82–87.
Rysztowski E., „KARAN” w diecezji elbląskiej, „Studia Elbląskie” 2003, nr 5, s. 191–196.
Schjødt U., Stødkilde-Jørgensen H., Geertz A.W., Roepstorff A., Highly Religious Participants Recruit Areas of Social Cognition in Personal Prayer, „Social Cognitive and Affective Neuroscience” 2009, nr 4 (2), s. 199–207. (Crossref)
Schjødt U., Stødkilde-Jørgensen H., Geertz A.W., Roepstorff A., Rewarding Prayers, „Neuroscience Letters” 2008, nr 3 (443), s. 165–168. (Crossref)
Schmidt L.A., „A Battle Not Man’s But God’s”: Origins of the American Temperance Crusade in the Struggle for Religious Authority, „Journal of Studies on Alcohol” 1995, nr 56 (1), s. 110–121. (Crossref)
Sroka A., Teologia narkotyku, Eneteia, Warszawa 2008.
Stowarzyszenie Katolicki Ruch Antynarkotyczny KARAN, https://karan.pl/ (dostęp: 4.11.2024).
Szepietowska W., Ignasik W., Pociąg do trzeźwości, „Oaza” 2013, nr 107, s. 101–106.
Terapia.franciszkanie.pl, https://terapia.franciszkanie.pl/ (dostęp: 3.11.2024).
Unterrainer H.F., Lewis A., Collicutt J., Fink A., Religious/Spiritual Well-Being, Coping Styles, and Personality Dimensions in People With Substance Use Disorders, „The International Journal for the Psychology of Religion” 2013, nr 23 (3), s. 204–213. (Crossref)
Wanat W., Narkotyki i narkomania. Odlot donikąd, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2006.
White W.L., Slaying the Dragon: The History of Addiction Treatment and Recovery in America, Chestnut Health Systems/Lighthouse Institute, Bloomington 1998, s. 96–115.
Wnuk M., Duchowy charakter Programu Dwunastu Kroków a jakość życia Anonimowych Alkoholików, „Alkoholizm i Narkomania” 2007, nr 3 (20), s. 289–301.
Woronowicz B., Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia, Media Rodzina, Parpamedia, Warszawa 2009.
Woydyłło E., Rak duszy. O alkoholizmie, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2011.
Żołnierz J., Sak J., Modern Research on Religious Influence on Human Health, „Journal of Education, Health and Sport” 2017, nr 7 (4), s. 100–112.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
