Macierzyństwo w perspektywie filozoficznej, społecznej i indywidualnej. Analiza teoretyczna na podstawie literatury przedmiotu
Abstrakt
Macierzyństwo stanowi przedmiot analiz wielu badaczy, najczęściej pozostaje ono w obszarze zainteresowań demografów, psychologów, socjologów, czy pedagogów. Literatura pedagogiczna obszernie opisuje owe zagadnienie, m.in. w kontekście pedagogiki rodziny, pedagogiki społecznej, ale również pedagogiki rozwojowej czy opiekuńczo-wychowawczej. Niniejsze opracowanie, stanowiące przegląd literatury z obszaru nauk społecznych, w szczególności pedagogicznej, jest próbą omówienia trzech perspektyw: filozoficznej, w kontekście macierzyństwa jako wartości; społecznej, dotyczącej praktycznego obrazu macierzyństwa oraz w perspektywie indywidualnej, rozumianej jako indywidualne doświadczenie i rozumienie macierzyństwa przez kobietę. Współczesna kobieta nieustannie poszerza zasób ról społecznych, co znajduje odzwierciedlanie w zakresie jej obowiązków i powinności. Liczne publikacje teoretyczne czy popularnonaukowe, jak również opracowania empiryczne, traktują macierzyństwo nie tylko jako społeczną rolę kobiety, ale przede wszystkim jako wielowymiarowe doświadczenie. Z przedstawionych poniżej analiz wyłania się obraz współczesnego macierzyństwa jako złożonego zjawiska, stale aktualnego i zmieniającego się, popularnego zarówno w dyskursie naukowym, jak i w dyskusji społecznej, ale przede wszystkim jako wyjątkowego, indywidualnego doświadczenia kobiety, która zapewnia ciągłość istnienia gatunku ludzkiego.
Słowa kluczowe:
macierzyństwo, wielowymiarowość macierzyństwa, rola matki, analiza literaturyBibliografia
Bachofen J.J., Das Mutterrecht. Eine Untersuchung über die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiösen und rechtlichen Natur, Krais & Hoffmann, Stuttgart 1861.
de Beauvoir S., Druga płeć, tłum. K. Pączkowska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996.
Best D.L., Williams J.E., Perspektywa międzykulturowa, w: Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia i różnice, red. B. Wojciszke, tłum. S. Pikiel, E. Wojtych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002, s. 138–139.
Bratton H., Macierzyństwo. Zostajesz mamusią i wszystko się zmienia, tłum. J. Kołacz, Wydawnictwo WAM, Kraków 2005.
Breen D., The Birth of a First Child: Towards an Understanding of Femininity, Tavistock Publications, London 1975.
Budrowska B., Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, Wydawnictwo Funna, Wrocław 2000.
Dzięcioł B., Poza kontrolą. Funkcjonowanie kontroli społecznej wobec dziecka w wielkim mieście, Wydawnictwo Garmond, Poznań 2002.
Ecler-Nocoń B., Macierzyństwo jako przełom i kapitał biograficzny, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2016, nr 4, s. 32–37.
Ellison K., Umysł mamy. Jak macierzyństwo rozwija naszą inteligencję, tłum. O. Waśkiewicz, Wydawnictwo Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2008.
Fromm E., Miłość, płeć i matriarchat, tłum. B. Radomska, Biblioteka Nowej Myśli, Poznań 1999.
Fromm E., O sztuce miłości, PIW, Poznań 1971.
Genevie L., Masrgolies E., The Motherhood Report. How Women Feel About Being Mothers, McGraw-Hill Publishing Company, New York 1989.
Gromkowska-Melosik A., Edukacja i (nie)równość społeczna kobiet. Studium dynamiki dostępu, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013.
Jan Paweł II, List do Kobiet na IV Międzynarodową Konferencję ONZ w Pekinie na temat Kobiet, Pekin 1995.
Jan Paweł II, Orędzie na XXVIII Światowy Dzień Pokoju. Kobieta wychowawczynią do życia w pokoju, Rzym 1994.
Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Christifideles Laici, Rzym 1988.
Józefowicz A., Rola społeczna matki w rodzinie wiejskiej w Drugiej Rzeczpospolitej, Trans Humana, Białystok 2011.
Kornas-Biela D., Ku dojrzałemu przeżywaniu ludzkiej płciowości, w: Płciowość ludzka w kontekście miłości. Przesłanie moralne Kościoła, red. J. Nagórny, M. Pokrywka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 119–164.
Kornas-Biela D., Macierzyństwo w nauczaniu Jana Pawła II, w: Oblicza macierzyństwa, red. taż, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999, s. 13–41.
Kornas-Biela D., Pedagogika prenatalna. Nowy obszar nauk o wychowaniu, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009, .
Kornas-Biela D., Rodzina w procesie prokreacji, w: Rodzina. Bezcenny dar i zadanie, red. J. Stala, E. Osewska, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne Polwen, Radom 2006, s. 481–539.
Kornas-Biela D., Wokół początku życia ludzkiego, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2002.
Krause E., Macierzyństwo kobiet-naukowców – o konflikcie roli rodzicielskiej i zawodowej, „Szkoła – Zawód – Praca” 2016, nr 12, s. 153–167.
Krause E., Współczesna kobieta w kontekście macierzyństwa i roli matki, „Wychowanie w Rodzinie” 2020, t. 22, nr 1, s. 31–56. (Crossref)
Kusio U., Współczesna kobieta wobec macierzyństwa, „Kultura i Edukacja” 2004, nr 4, s. 40–47.
Levinas E., Całość i nieskończoność Esej o zwewnętrzności, tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
Lopata H., Occupation: Housewife, Oxford University Press, New York 1971.
Łukasik J., Macierzyństwo jako źródło życia i rozwoju kobiet, „Wychowawca” 2020, nr 1, s. 8–9. (Crossref)
Maciarz A., Macierzyństwo w kontekście zmian społecznych, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2004.
Maciąg-Budkowska M., Rzepa T., Jaka jest „idealna matka”? Rozumienie roli matki przez współczesne kobiety, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia-Psychologia” 2017, t. 30, nr 3, s. 93–107. (Crossref)
Mandal E., Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych z płcią, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.
Marszałek L., Kulturowe uwarunkowania roli kobiety we współczesnym społeczeństwie, „Seminare.Poszukiwania naukowe” 2008, nr 25, s. 267–279. (Crossref)
Mika S., Psychologia społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1982.
Miluska J., Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1996.
Muszyński H., Zarys teorii wychowania, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1977.
Olko P., Filip G., Role społeczne odgrywane przez kobietę na przykładzie wybranych czasopism kobiecych, „Studia Językoznawcze” 2016, nr 7, s. 7–24. (Crossref)
Półtawska W., Zarobić na niebo, „Tak Rodzinie” 2015, nr 4, s. 25, http://www.takrodzinie.pl/artykul/zarobic-na-niebo (dostęp: 8.06.2025).
Rich A., Zrodzone z kobiety, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 1976.
Russo N.F., The Motherhood Mandate, „Journal of Social Issues” 1976, t. 32, nr 3, s. 143–154. (Crossref)
Skorny Z., Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1976.
Sobolewski Z., Nowe macierzyństwo i ojcostwo w nauczaniu Jana Pawła II, „Studia Teologiczne. Białystok – Drohiczyn – Łomża” 2000, nr 18, s. 109–122.
Socha-Kołodziej K., Badora S., Oczekiwania oraz potrzeby uczniów w zakresie przygotowania do życia rodzinnego i seksualnego, w: Edukacja prorodzinna. Księga dedykowana profesorowi Marianowi Śnieżyńskiemu, red. M. Chymuk, D. Topa, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2000.
Sosnowska M., „Zgubiły siebie bez obrazu, bez lustra, odsyłającego do ich własnej tożsamości”: Kobiece ciało w koncepcjach Freuda i Irigaray, w: Konteksty feministyczne. Gender w życiu społecznym i kulturze, red. P. Chudzicka-Dudzik, E. Durys, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 41–53. (Crossref)
Szukalski P., Późne macierzyństwo we współczesnej Polsce, „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny” 2012, nr 6, s. 2–6.
Ziemska M., Rodzina a osobowość, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977.
University of Białystok
Mgr, Uniwersytet w Białymstoku
https://orcid.org/0000-0003-4366-2250
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
