The Existential Role of Illness
Marek Adam Motyka
University of Rzeszów , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-6967-0035
Witold Jedynak
University of Rzeszów , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-7101-8537
Abstract
Contemporary mass culture is characterized by the promotion of body worship, comfort, pleasure, a life full of exciting adventures and a constantly stimulated encouragement to have more of the goods considered essential for happiness. Eudemonism and sybaritism are becoming more popular. Hedonistic values are increasingly being portrayed in the mass media, and less and less talk about illness and suffering, which by modern man are often perceived as irrational evil colliding with the promoted utopian and hedonistic image of human existence.
The article attempts to present the role of the disease, especially the impact of pain, suffering and dysfunction of the human body on human existence and its relationship to transcendence. Differentiated views on suffering were discussed based on the works by representatives of atheistic and theistic existentialism. The significance of illness in human life was described and the reasons for the depreciation of the values related to this experience were pointed out. In addition, based on the analysis of the publications by the authors addressing the issue of suffering, the examples depicting illness as the foundation for significant existential changes are presented, which confirms the essential role of suffering as opportunity for spiritual development and integration with transcendence. Differences in attitudes towards illness and suffering related to the belief in or lack of God, as well as connections in the actions taken, observed both in believers and atheists in the reorganization of the world of values in the face of the experienced crisis were also presented. In reference to examples from the literature, positions regarding the approaching death adopted by the suffering people were presented, as well as the role of the family and social environment in supporting terminally ill people in a dignified end of life. Attention was paid to the role of spiritual support in the suffering experienced during a conscious goodbye to life, which is much more important - according to the authors of the article - than only the pharmaceutical alleviation of physical suffering.
Keywords:
illness, suffering, death, existenceReferences
Bartoszek A., Moralne aspekty „jakości życia” w opiece paliatywnej, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2002, nr 35, s. 309-330.
Bołoz W., Cierpienie duchowe w chorobie terminalnej, „Polska Medycyna Paliatywna” 2004, nr 3(1), s. 57-65.
Brzeziński M., Wiara w doświadczeniu choroby i cierpienia, „Studia nad Rodziną” 2013, nr 1, s. 217-233.
Cattaneo P. Dlaczego Bóg dopuszcza cierpienie? Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
Czarnecki Z.J., Słownik najważniejszych terminów filozoficznych, w: Świat, człowiek i wartości. Wybór tekstów filozoficznych dla szkół średnich, red. J. Cabaj, Z.J. Czarnecki, H. Jakuszko, J. Zdybel, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1988, s. 349-360.
Drożdż B., Alienacja w świetle egzystencjalizmu, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2006, nr 5(1), s. 52-61.
Duda K., Fenomenologia cierpienia. Zarys problematyki, w: Ból i cierpienie, red. G. Makiełło-Jarża, Wydawnictwo Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2011, s. 9-17.
Fenigsen R., Eutanazja: śmierć z wyboru? Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 2002.
Gasiulowa A., Osoba cierpiąca w rodzinie, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Pedagogiczne” 1996, nr 32, s. 23-28.
Hurtado G., Niewierzący a poszukiwanie Boga, wydanie internetowe: https://opoka.org.pl/biblioteka/F/FR/or201103-niewierzacy.html (27.06.2018).
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium vitae, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1995.
Jan Paweł II, List Apostolski Salvifici Doloris do biskupów, kapłanów, rodzin zakonnych i wiernych Kościoła katolickiego o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia, wydanie internetowe: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/salvifici.html (25.06.2018).
Jan Paweł II, List Ojca świętego do moich sióstr i braci - ludzi w podeszłym wieku, wydanie internetowe: https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/do_starszych_01101999.html (25.06.2018).
Kaczkowski J., Grunt pod nogami, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016.
Kaczmarczyk I., Terapeutyczne oddziaływania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików, w: Psychoterapia Pogranicza, red. L. Grzesiuk, H. Suszek, Wydawnictwo Eneteia, Warszawa 2012, s. 519-544.
Kalinowski M., Zadania rodziny i służby zdrowia w świecie ludzkiego cierpienia, w: Cierpienie, między sensem a bezsensem. Studium interdyscyplinarne, red. M. Kalinowski, I. Niewiadomska, L. Szot, Wydawnictwo KUL, Wschodnioeuropejski Narodowy Uniwersytet im. Lesi Ukrainki, Lublin 2014, s. 53-64.
Kaniewska A., Ateista o Bogu - rozmowa z filozofem Alainem de Bottonem, wydanie internetowe: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1525829,1,ateista-o-bogu---rozmowa-z-filozofem-alainem-de-bottonem.read (27.06.2018).
Katechizm Kościoła Katolickiego, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1994.
Kazimierczak L., Prüfer P., Potrzeba istnienia hospicjum w parafii. Teologiczno-pastoralny przyczynek o cierpieniu, chorobie i starości, w: Cierpienie: dylematy egzystencjalne, red. E. Bartkowiak, P. Prüfer, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009, s. 39-50.
Kociuba J., Jakość czy sens starości? w: Starość darem, zadaniem i wyzwaniem, red. A. Zych, Wydawnictwo Progres, Sosnowiec-Dąbrowa Górnicza 2014: 33-48.
Kubacka-Jasiecka D., Kryzysy zdrowia a możliwości zmagania się z cierpieniem choroby somatycznej, „Sztuka Leczenia” 2010, 20(1-2), s. 21-41.
Längle A., Analiza egzystencjalna – poszukiwanie zgody na życie, „Psychoterapia” 2003, nr 2(125), s. 33-46.
Ledwoń I.S. Teologiczna interpretacja sensu cierpienia, w: Cierpienie, między sensem a bezsensem. Studium interdyscyplinarne, red. M. Kalinowski, I. Niewiadomska, L. Szot, Wydawnictwo KUL, Wschodnioeuropejski Narodowy Uniwersytet im. Lesi Ukrainki, Lublin-Łuck 2014, s. 7-19.
Lewicki M., O Jeana Paula Sartre’a projekcie człowieka w sytuacji, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Humanistyczne” 2011, nr 3(2), s. 45-56.
Markiewicz B., Od Nietzschego do filozofii współczesnej. Wybór tekstów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999.
Monge M.Á., Zdrowie, ból i choroba, w: Etyka w medycynie. Ujęcie interdyscyplinarne, red. M.Á. Monge, Wydawnictwo MediPage, Warszawa 2012, s. 183-207.
Mordka A., Transcendencja i sposoby jej poszukiwania w filozofii Karla Jaspersa, „Nowa Krytyka” 1996, nr 7, s. 187-206.
Mrzygłód P., Etyczno-moralne postawy wobec cierpienia, nieuleczalnej choroby i śmierci człowieka – w świetle ustaleń antropologii filozoficznej, „Studia Teologiczne - Białystok - Drohiczyn - Łomża” 2016, nr 34(2), s. 61-92.
Olczyk A., Posłannictwo Kościoła wobec chorych, „Studia Gdańskie” 2014, nr 35, s. 77-92.
Pascal B., Myśli oraz Rozprawa o namiętnościach miłości; Rozprawa o kondycji możnych; Modlitwa o dobry użytek chorób, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1953.
Pichlak M., Motyl i skafander, „Biuletyn EBIB” 2011, nr 6(124), wydanie internetowe: http://www.ebib.pl/images/stories/numery/124/124_pichlak2.pdf (25.06.2018).
Popkin R.H., Stroll A., Filozofia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1994.
Przygoda W., Teologia cierpienia i choroby, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2000, nr 33, s. 257-266.
Rudziński R., Jaspers, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.
Sartre J.-P., Egzystencjalizm jest humanizmem, w: Materializm historyczny. Etyka, red. A. Ochocki, S. Sarnowski, PWN, Warszawa 1969, s. 118-126.
Scheler M., Cierpienie, śmierć, dalsze życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Scruton R., Filozofia kontynentalna od Fichtego do Sartrea, w: Oksfordzka ilustrowana historia filozofii, red. A. Kenny, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2001, s. 225-274.
Siudem I., Konsekwencje represji cierpienia, w: Cierpienie, między sensem a bezsensem. Studium interdyscyplinarne, red. M. Kalinowski, I. Niewiadomska, L. Szot, Wydawnictwo KUL, Wschodnioeuropejski Narodowy Uniwersytet im. Lesi Ukrainki, Lublin-Łuck 2014, s. 169-187.
Solomon R.C., Higgins K.M., Krótka historia filozofii, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 1997.
Sontag S., Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2016.
Stelcer B., Żal po stracie – dynamika adaptacji do nieuniknionych zmian, „Sztuka Leczenia” 2015, nr 3-4, s. 47-56.
Tarnawa J. Cierpienie, umieranie, nadzieja, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna, PWN, Warszawa 1981.
Tomasz A Kempis, O naśladowaniu Chrystusa, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1984.
Van der Poel C., Dojrzewając przez ból i cierpienie, Wydawnictwo „Jedność”, Kielce 1999.
Wilowski W., Metafizyka cierpienia. Od Arystotelesa, poprzez myśl indyjską, do myśli chrześcijańskiej, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2010.
Woźniak B., Zaangażowanie religijne a stan zdrowia osób w wieku podeszłym: mechanizmy zależności, wybrane wyniki badań, „Przegląd Socjologiczny” 2012, nr 61(2), s. 207-242.
Żelazny M., Pojęcie znaku egzystencji i szyfru transcendencji w filozofii Jaspersa (próba komentarza), „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2011, nr 17, s. 51-60.
Žuromskaitė B. Choroba: kara czy wyzwolenie? Stosunek do choroby w epoce nowożytnej, wydanie internetowe: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4771 (25.06.2018).
University of Rzeszów
Doktor nauk społecznych w dyscyplinie socjologia. Autor i współautor kilkudziesięciu publikacji o tematyce związanej z uzależnieniami, m.in. wpływem postaw moralnych młodzieży na stanowiska wobec środków psychoaktywnych. Adiunkt, z-ca dyrektora Instytutu Socjologii, Wydział Socjologiczno-Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski. Adres do korespondencji: Al. Rejtana 16 C, 35-959 Rzeszów, e-mail: mmotyka@ur.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-6967-0035University of Rzeszów
Ks. Witold Jedynak, dr hab. prof. UR. Zainteresowania naukowe: socjologia religii, socjologia moralności, etyka społeczna i polityczna, historia. Autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu wskazanych zainteresowań. dyrektor Instytutu Socjologii, Wydział Socjologiczno-Historyczny, Uniwersytet Rzeszowski, Adres do korespondencji: Al. Rejtana 16 C, 35-959 Rzeszów, e-mail: vox321@interia.pl
https://orcid.org/0000-0002-7101-8537License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
This is an open access journal.
Beginning with Issue 1/2024, all texts published under a Creative Commons Attribution CC BY 4.0 licence.
The texts in Issues from 3/2018 to 4/2023 are published under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives CC BY-NC-ND 4.0 licence.
For aricles till 2/2018 your use is permitted by an applicable exception or limitation – see: Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
