RYTUAŁY PRZEJŚCIA, NADANIA I ZATWIERDZANIA W SPOŁECZNEJ PRZESTRZENI RODZINY (Z BADAŃ NAD MŁODZIEŻĄ)
Maria Sroczyńska
Abstrakt
Rytuały to społeczne strategie ukierunkowane na to, co „święte”, których funkcją jest konsekrowanie różnicy zarówno w polu religijnym, jak i społecznym oraz kulturowym. W artykule podjęto refleksję nad obecnością rytuałów świętowania w przestrzeni społecznej rodziny, przy uwzględnieniu (w kontekście badań własnych) poglądów młodzieży u progu dorosłości i jej oczekiwań życiowych. Młodzi ludzie posiadają realne lub antycypowane doświadczenia uczestnictwa w aktach, które można uznać za religijne rites de passage, jak i tych które zgodnie z koncepcją P. Bourdieu przyjmują postać rytuałów nadania (np. „osiemnastka”) czy korespondujących z nimi rytuałów zatwierdzania (studniówka, matura). Te trzy kategorie rytuałów choć spotykają się w społecznej przestrzeni rodziny, to jednocześnie przekraczają ją, wchodząc w zakres oddziaływań różnych środowisk socjalizacyjnych. We współczesnym społeczeństwie polskim ważna jest zdolność do transmitowania w życiu rodzinnym tych wartości i wzorów zachowań, które zaświadczają o pewnej formie ciągłości pokoleniowej, a zarazem tworzą kompetencje rytualne umożliwiające celebrowanie tego, co przynależy do sfery sacrum.
Słowa kluczowe:
rytuały przejścia, rytuały nadania, rytuały zatwierdzania, młodzież, rodzinaBibliografia
Bauman Z., Kultura w płynnej nowoczesności, Narodowy Instytut Audiowizualny, Agora SA, Warszawa 2011.
Bellah R.N., The Ritual Roots of Society and Culture, w: Handbook of the Sociology of Religion, ed. M. Dillon, University Press, Cambridge 2003, s. 31–44.
Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
Bourdieu P., Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007.
Bourdieu P., Zmysł praktyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Choińska A.K., Rytuały świętowania w ujęciu Pierre´a Bourdieu, „Kultura i Społeczeństwo” 2012, nr 4, s. 25–43.
Dróżka W., Triangulacja badań. Badania empiryczne ilościowo-jakościowe, w: Podstawy metodologii badań w pedagogice, red. S. Palka, GWP, Gdańsk 2010, s. 124–135.
Eliade M., Sacrum i profanum. O istocie religijności, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999.
Erikson H.E., Tożsamość a cykl życia, Zysk i S-ka, Poznań 2004.
Fatyga B., Pseudo-kultura i pseudo-tożsamość, czyli czego nie przewidziała Margaret Mead?, w: Normalność i normalka. Próba zastosowania pojęcia normalności do badań nad młodzieżą, red. B. Fatyga, A.Tyszkiewicz, Ośrodek Badań Młodzieży, Warszawa 2001, s. 94–119.
Fatyga B., O formie i stylu relacji pokoleniowych, w: Co nas łączy, co nas dzieli?, red. J. Mucha, E. Narkiewicz-Niedbalec, M. Zielińska, PTS, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2008, s. 197–208.
Frindt A., Czy warto być dorosłym. Społeczno-kulturowe uwarunkowania pojęcia dorosłości w świadomości młodzieży wielkomiejskiej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005.
Gennep van A., Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, PIW, Warszawa 2006.
Gordon G., The Sociology of Ritual, „The American Catholic Sociological Review” 1956, Vol. 17, no. 2, s. 117–130.
Luckmann Th., Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1996.
Mariański J., Emigracja z Kościoła. Religijność młodzieży polskiej w warunkach zmian społecznych, Lublin: Wydawnictwo KUL, Lublin 2008.
Mariański, J., Wiara i wierzenia Polaków w niestabilnej nowoczesności. Analiza socjologiczna, Wydawnictwo KUL, Lublin 2014.
McLaren P., Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2015.
Mead M., Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, PWN, Warszawa 2010.
Mielicka H., Antropologia świąt i świętowania, Wydawnictwo AŚ, Kielce 2006.
Mikiewicz P., Oblicza szkoły – od czego zależy wpływ edukacji na społeczny los człowieka?, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, nr 4, s. 117–134.
Młodzież 2010, Opinie i diagnozy nr 19, CBOS, Warszawa 2011. Młodzież 2013, Komunikat z badań CBOS, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2014.
Nowak S. (red.), Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej, PWN, Warszawa 1989. Opinie Polaków o wychowaniu i roli szkół w procesie wychowawczym, Komunikat z badań CBOS BS/121/209, Warszawa 2009.
Piwowarski W., Socjologia religii, Wydawnictwo KUL, Lublin 1996.
Piwowarski W., Socjologia rytuału religijnego. Zarys problematyki, „Roczniki Nauk Społecznych KUL” 1983, t. XI, z. 1, s. 5–85.
Rappaport R.A., Rytuał i religia w rozwoju ludzkości, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2007.
Shils E., Tradition, The University of Chicago Press, Chicago 1981.
Sroczyńska M.A., Rytuał, w: Leksykon socjologii moralności. Podstawy-teorie-badania-perspektywy, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2015, s. 676–682.
Sroczyńska M.A., Rytuały w młodzieżowym świecie. Studium socjologiczne, Wydawnictwo FALL, Kraków 2013.
Sułek A., Wartości życiowe dwóch pokoleń, w: Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej, red. S. Nowak, PWN, Warszawa 1989, s. 293–313.
Świątkiewicz W., Religijne praktyki i zwyczaje w pejzażu kultury polskiej rodziny, w: W poszukiwaniu ciągłości i zmiany. Religia w perspektywie socjologicznej, red. I. Borowik, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2012, s. 263–287.
Turner V., Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działania w społeczeństwie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2005.
Turner V., Proces rytualny, Warszawa 2010. Touraine A., Po kryzysie, Oficyna Naukowa, Warszawa 2013.
Zmiany w zakresie podstawowych wskaźników religijności Polaków po śmierci Jana Pawła II, Komunikat z badań CBOS, nr 26/2015, Warszawa 2015, ss.16 (oprac. R. Boguszewski).
Licencja
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
