Doświadczenie religijne jako subiektywne przeżywanie sacrum w teoretycznych i empirycznych odsłonach
Sławomir Zaręba
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7426-623X
Maciej Gawlak
https://orcid.org/0000-0001-6813-1435
Abstrakt
W społeczeństwach nowoczesnych, w odróżnieniu od tradycyjnych, religijna interpretacja życia codziennego nie jest już tak oczywista i powszechna, jak to było kiedyś. Socjologowie religii zgodnie zdają się twierdzić, iż tożsamość duchowa jednostek i grup przestaje być budowana na gruncie wartości religijnych, a coraz częściej w oparciu o treści, które lansują nowoczesne media. To nowe technologie, świat cyfrowy przeobrażają społeczeństwa i zmieniają optykę postrzegania oraz ocenę zarówno rzeczywistości materialnej, jak i niematerialnej, by niekiedy wprost zakwestionować transcendentny Autorytet. W kontekście tychże zmian zasadne wydaje się dziś pytanie o istotę i miejsce doświadczenia religijnego w życiu jednostki i o jej stosunek do sacrum. Stąd też kluczowym przedmiotem niniejszego opracowania jest owa dymensja religijności – zaproponowana przed laty przez Glocka i Starka – która najbardziej wymyka się prostym, statystycznym analizom i opisom, a będąc silnie spersonalizowana, jednocześnie wskazuje na głębokie przeżycia wewnętrzne. Jednak mimo tego, iż doświadczenie religijne – pozostając jednym z najintensywniejszych doznań, a te, jak wiadomo, są trudne badawczo do uchwycenia – najczęściej lokuje się w obszarze eksploracji psychologii, to przecież posiada również uwarunkowania społeczne, stając się także przedmiotem zainteresowania socjologii. Potwierdzają to przywołane orientacje teoretyczne i empiryczne, które dodatkowo dowodzą złożoności oraz wielowymiarowości tegoż zjawiska.
Słowa kluczowe:
doświadczenie, doświadczenie religijne, przeżycie religijne, psychologia, socjologia, empiriaBibliografia
Borowik I., Operacjonalizacja pojęcia religijność, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska-badania-teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2004, s. 271–274.
Cipriani R., Prüfer P., Socjologia religii. Ujęcie systematyczno-historyczne, Wydawnictwo Edukacyjne AKAPIT, Toruń 2021.
Głaz S., Doświadczenie religijne i jego rola w życiu człowieka, w: Osobowość i religia, red. H. Gasiul, E. Wrocławska-Warchala, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009, s. 60–75.
Grzymała-Moszczyńska H., Doświadczenie religijne, w: Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/doswiadczenie-religijne;3893955.html (dostęp: 28.12.2022).
Judycki S., Doświadczenie i rozum, s. 1–66, https://www.kul.pl/files/57/wydzial/judycki/Judycki_2009a.pdf (dostęp: 2.12.2022).
Kozak J., Dzieci postmoderny? Studium socjologiczne nad religijnością studentów, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu, Sandomierz 2014.
Krąpiec M., Doświadczenie, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, s. 1-5, http://www.ptta.pl/pef/pdf/d/doswiadczenie.pdf (dostęp: 18.12.2022).
Król J., Psychologiczne koncepcje doświadczenia religijnego, „Roczniki Psychologiczne”, t. 7, nr 2, 2004, s. 5–21.
Machoń H., Doświadczenie religijne między emocją a kognicją, „Forum Akademickie” 2021, nr 12, https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-12-2021/doswiadczenie-religijne-miedzy-emocja-a-kognicja%E2%80%A9/ (dostęp: 6.01.2023).
Mariański J., Doświadczenie religijne, w: Leksykon socjologii religii. Zjawiska-badania-teorie, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Mariański, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2004, s. 84–88.
Mariański J., Kondycja religijna i moralna młodzieży szkół średnich w latach 1988-1998-2005-2017, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2018.
Mariański J., Pluralizm społeczno-kulturowy jako megatrend a religijność i moralność. Studium socjologiczne, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, Lublin 2022.
Oniśko M., Zmiany sposobu doświadczenia religijnego i wartości u osób po kursie „Alfa”, w: Osobowość i religia, red. H. Gasiul, E. Wrocławska-Warchala, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2009, s. 212–235.
Piwowarski W., Socjologia religii, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1996.
Piwowarski W., Tomkiewicz A., Doświadczenie religijne, w: Religia a życie codzienne, t. 2, red. I. Borowik, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków 1991, s. 173–187.
Sporek P., Doświadczenie jako kategoria wyznaczająca podstawy edukacyjnego dialogu: zarys koncepcji kształcenia wyrastającej z myśli filozoficznej Józefa Tischnera, „Podstawy Edukacji” 2013, t. 6, s. 99–117, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Podstawy_Edukacji/Podstawy_Edukacji-r2013-t6/Podstawy_Edukacji-r2013-t6-s99-117/Podstawy_Edukacji-r2013-t6-s99-117.pdf (dostęp: 18.12.2022).
Sroczyńska M., Sacrum a młodzież, Wydawnictwo LIBRON, Kraków 2021.
Stark R., Glock Ch.Y., Wymiary zaangażowania religijnego, w: Socjologia religii. Antologia tekstów, red. W. Piwowarski, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 1998, s. 183–187.
Szulakiewicz M., Religia jako nasze doświadczenie, s. 1–5, https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1244/Rec.reliidosw.pdf?sequence=1 (dostęp: 22.12.2022).
Tułowiecki D., Bez Boga, Kościoła i zasad? Studium socjologiczne nad religijnością młodzieży, Wydawnictwo PETRUS, Kraków 2012.
Uklańska K., Wiara, lęk i doświadczenie Boga w codzienności młodzieży akademickiej, w: Między konstrukcją a dekonstrukcją uniwersum znaczeń. Badania religijności młodzieży akademickiej w latach 1988-1998-2005-2017, red. S.H. Zaręba, M. Zarzecki, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa 2018, s. 181–197.
Wach J., Socjologia religii, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
Wójtowicz A., Doświadczenie moralne, w: Leksykon socjologii moralności, red. J. Mariański, Wydawnictwo NOMOS, Kraków 2015, s. 129–137.
Zdybicka Z., Doświadczenie religijne, w: Encyklopedia Katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz, Wydawnictwo TN KUL, Lublin 1985, kol. 156–159.
Zimnica-Kuzioła E., Doświadczenie religijne – perspektywa teologiczna i socjologiczna, „Collectanea Theologica” 2014, t. 84, nr 2, s. 61–78.
Zimnica-Kuzioła E., Metodologiczne aspekty badania sfery sacrum, „Collectanea Theologica” 2012, t. 82, nr 3, s. 99–114.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0001-7426-623X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości.
Od numeru 1/2024 teksty udostępniane są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa CC BY 4.0.
Teksty opublikowane w numerach od 3/2018 do 4/2023 udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych CC BY-NC-ND 4.0.
Z utworów opublikowanych w niniejszym czasopiśmie przed nr 3/2018 można korzystać w ramach dozwolonego użytku zgodnie z art. 23-35 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
