Energy and environment policy in Poland: Various aspects in the context of shale gas extraction
Dorota Mirosława Rucińska
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6493-3833
Abstrakt
W niniejszym artykule nakreślono społeczne podejście do wyzwań polityki energetycznej w Polsce w kontekście potencjalnego wydobycia gazu łupkowego, ze szczególnym uwzględnieniem percepcji społecznej i polityki ochrony środowiska. Chociaż Polska posiada obiecujące zasoby gazu łupkowego, stan obecnej technologii wskazuje, że eksploatacja tego surowca nie jest bliska. Jednak złoża łupków są nadal uważane za potencjalny przyszły zasób, który mógłby odegrać kluczową rolę w dywersyfikacji źródeł energii i rozwoju gospodarczym oraz potencjalnym zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego kraju. W artykule przedstawiono możliwości energetyczne Polski, przegląd opinii polskiego społeczeństwa na temat bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiskowego. Z badania różnych instytucji, w tym Komisji Europejskiej wynika, że społeczeństwo polskie widzi związek między problemami energetycznymi, środowiskowymi i politycznymi, a także potencjalnymi korzyściami w kontekście gazu łupkowego. Autorka zwraca uwagę na zadania stojące przed ekonomiczną eksploatacją gazu łupkowego w celu optymalizacji korzyści społeczno-ekonomicznych oraz oddziaływań krótko i długoterminowych. Jako że jesteśmy wspólną Europą, wspólną przestrzenią dla ludzi, możemy wspólnie kształtować politykę energetyczną i środowiskową. Stąd podjęty w `niniejszym artykule temat pozostaje ważną kwestią do dyskusji.
Słowa kluczowe:
percepcja społeczna, opinia publiczna, gaz łupkowy, dywersyfikacja energii, polityka energetyczna, polityka środowiskowa, PolskaBibliografia
Albrycht, I. (red.) (2012), Wpływ wydobycia gazu łupkowego na rozwój społeczno-ekonomiczny regionów – amerykańskie success story i potencjalne szanse dla Polski [The impact of shale gas extraction on the socio-economic development of regions–American success story and potential opportunities for Poland], (Kraków: Institute Kościuszki): 134.
Bhatti, A., H. Akram, H.M. Basit, A.U. Khan, S.M. Raza Naqvi, M. Bilal (2020), E-commerce trends during COVID-19 Pandemic, “International Journal of Future Generation Communication and Networking” 13(2):1449-1452.
Blaschke, W. (2008), Technologia czystego węgla rozpoczyna się od jego wzbogacenia [Clean coal technology begins with its enrichment], “Polityka Energetyczna” 11(2):7-13.
Blaschke, W., L. Gawlik, U. Lorenz (2005), VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Kompleksowe i szczegółowe problemy inżynierii środowiskowej [VII National Scientific Conference: Complex and detailed problems of environmental engineering], (Koszalin: University of Technology): 359-376.
Centrum Badania Opinii Społecznej, CBOS, (2011), Wydobywać? Polacy o gazie łupkowym. Komunikat z badań BS/112/2011. Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia [Poles on shale gas. Report from research BS / 112/2011. "Current problems and events" study], (Warszawa): 255.
Centrum Badania Opinii Społecznej, CBOS, (2013), Wydobywać? Polacy o gazie łupkowym. Komunikat z badań. BS/76/2013. Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” [Poles on shale gas. Report from research BS/76/2013. “Current problems and events study”], (Warszawa): 276.
Cooper, J., L. Stamford, A. Azapagic (2016), Shale Gas: A Review of the Economic, Environmental, and Social Sustainability, “Energy Technology” 4(7):772-792. doi: 10.1002/ente.201500464
Czyżewski, D. (5.06.2020), Nadzwyczajne wykorzystanie terminala LNG w Świnoujściu na tle Europy [Komentarz], https://www.energetyka24.com/terminal-lng-w-swinoujsciu-z-najwiekszym-wykorzystaniem-w-europie-komentarz (29.11.2020).
Delebarre, J., E. Ares, L. Smith (2017), Shale gas and fracking. House of Commons Library. “Briefing paper”, Number 6073, 13 April 2017, www.parliament.uk/commons-library/ (9.08.2017).
e-petrol.pl (08/09/2017)
European Commission, EC (2013), BIO Intelligence Service. Analysis and presentation of the results of the public consultation “Unconventional fossil fuels (e.g. shale gas) in Europe”, Final report prepared for European Commission DG Environment.
European Commission, EC (2016), Energy and environment. Environmental Aspects on Unconventional Fossil Fuels, http://ec.europa.eu/environment/integration/energy/unconventional_en.htm (13.07.2016).
European Economic Area, EEA (2011), Water Exploitation Index (2011) http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/water-exploitation-index-wei-4 (10.02.2015).
Energy Information Administration, EIA (2013), Technically Recoverable Shale Oil and Shale Gas Resources, https://www.iea.org/ugforum/ugd/ (13.02.2017).
Ellsworth, W. L. (2013), Injection-Induced Earthquakes, “Science” 341(6142). doi: 10.1126/science.1225942 (18.06.2013).
Forum Energii (2020), Transformacja energetyczna w Polsce. Edycja 2020, www.forum-energii.eu.
Frankowski, Z., P. Gałkowski, J. Mitręga, (2009), Struktura poboru wód podziemnych w Polsce. [The structure of consumption of groundwater in Poland.], Informator Państwowej Służby Hydrologicznej – Państwowy Instytut Geologiczny, (Warszawa).
Fodstad, M., R. Egging, K. Midthun, A. Tomasgard (2016), Stochastic Modeling of Natural Gas Infrastructure Development in Europe under Demand Uncertainty,“The Energy Journal” 37, SI3:5-32. https://doi.org/10.5547/01956574.37.SI3.mfod
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, GDOŚ (2012), Środowisko i prace rozpoznawcze dotyczące gazu z łupków. Wyniki badań środowiska gruntowo-wodnego, powietrza, klimatu akustycznego, płynów technologicznych i odpadów. [Research results of: soil and water, air, acoustic climate, technological fluids and wastes research], https://www.mos.gov.pl/g2/big/2015_04/bd72b8257b58ba2adb543bb22760acc7.pdf (9.10.2016).
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, GDOŚ (2016), Zmiany prawne w procedurze oceny oddziaływania na środowisko. [Changes in the law in the procedure of environmental impact assessment], http://www.gdos.gov.pl/zmiany-prawne-w-procedurze-oceny-oddzialywania-na-srodowisko (11.10.2016).
Geokrak (2012), Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż gazu ziemnego i ropy naftowej w obszarze „Oleśnica” – zmiana koncesji nr 37/2011/p [Report on the environmental impact of an project: Exploration for and recognition of natural gas and crude oil in the "Oleśnica" area - amendment of the concession] (910.2016).
Global Agricultural Information Network, GAIN, (2016), Biofuels Market Outlook in Poland. USDA/FAS. Nr: NL6021, https://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/Biofuels%20Market%20Outlook%20in%20Poland%202016_Warsaw_Poland_6-29-2016.pdf (12.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2012), Energia ze źródeł odnawialnych w 2012 r. Informacje i opracowania statystyczne [Energy from renewable sources in 2012 Information and statistical studies], (Warszawa).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2014), Materiał na konferencję prasową w dn. 28 listopada 2014 r. Energia ze źródeł odnawialnych w 2013 r. [Material for the press conference on November 28, 2014. Energy from renewable sources in 2013].
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015), Ochrona przyrody 2015 [The nature protection 2015], http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2015,1,16.html (20.12.2015).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015a), Energia ze źródeł odnawialnych w 2014 r. informacje i opracowania statystyczne. Warszawa [Energy from renewable sources in 2014, statistical information and studies. Warsaw], http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/ (23.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015b), Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym [Area and population in the teritorries], (Warszawa).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2016), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (24.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2017), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (9.08.2017).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2018), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (7.08.2018).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2019), Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej [Statistical Yearbook of the Republic of Poland], (Warszawa): 784.
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2020a), Basic data. Environment (29.11.2020).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2020b), Energia 2020 (folder), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/energia-2020-folder,1,8.html (28.11.2020).
Goldthau, A., B.K. Sovacool (2016), Energy Technology, Politics, and Interpretative Frames: Shale Gas Fracking in Eastern Europe, “Global Environmental Politics” 16(4): 50-69.
Instytut Eneretyki Odniawialnej, IEO (2020), Raport Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2020, czerwiec 2020, https://ieo.pl/pl/raport-rynek-fotowoltaiki-w-polsce-2020 (30.11.2020)
International Energy Agency, IEA (2009), “Poland”, www.iea.org (10.02.2015)
International Energy Agency, IEA (2010), The renewable energy resources (RES) in energy supplies in Poland, 2010, http://www.iea.org/policiesandmeasures/pams/poland/name-25100-en.php (16.08.2016).
International Energy Agency, IEA (2011), Energy Policies of IEA Countries Poland, 2011 review, http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/poland2011_web.pdf (10.02.2015).
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Act of 10 July 2008 (Dz.U. 2008 nr 183, poz. 865), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Waste Act: The Act of 27 April 2001 (Dz.U. 2010 nr 185, poz. 1243), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Geological and Mining Law (Dz.U. 2015, poz. 1936; Dz.U. 2015, poz. 196), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Interpelacja nr 2698 w sprawie planowanej nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze, http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacja.xsp?documentId=905A9E2DB64F1486C1257F9D00483F93&view=6 (2.06.2016).
ISIP (2010), Rozporządzenie nt. funkcjonowania KK ds. OOŚ. [Regulation on the functioning of the National Agency for Environmental Impact], http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20102571745 (10.02.2015).
Ivanenko, V., B. Schlesinger (2012), Political Economy of Shale Gas Industry in Eastern Europe, “International Association for Energy Economics” First Quarter 2012: 9-13.
Kasperowicz, R. (2013), Energy Efficiency of the Polish Economy, “International Association for Energy Economics” Second Quarter 2013: 29-30.
Kavalov, B., N. Pelletier (2012), Shale Gas for Europe – Main Environmental and Social Considerations. A Literature Review. European Commission Joint Research Centre. Institute for Environment and Sustainability. Report EUR 25498 EN.
Krakowska, P., E. Puskarczyk, M. Jędrychowski, P. Madejski, M. Habrat (2017), Shale gas formation in Poland – New evaluation methods for processing and quantitative interpretation using computed X-Ray tomography. The paper prepared for presentation at the International Symposium of the Society of Core Analysts held in Vienna, Austria, 27 August – 1 September 2017, SCA2017-099: 1-9, http://www.jgmaas.com/SCA/2017/SCA2017-099.pdf (11.08.2018)
Krogulec, E., K. Sawicka (2012), Modelowa analiza przekształceń chemizmu płynów technologicznych stosowanych w pozyskiwaniu gazu z łupków (shale gas) metody szczelinowania hydraulicznego [Model analysis of chemistry transformation of the technological fluids used in obtaining gas from shale (shale gas)], “Biuletyn PIG” 451: 161-168.
Krogulec, E., K. Sawicka (2013), Organizacja sieci monitoringowych wód podziemnych w rejonach poszukiwania i udostępniania złóż węglowodorów z formacji łupkowych [Groundwater monitoring network in the areas of exploration and availability of hydrocarbon deposits from shale formation], “Biuletyn PIG” 456: 327-334.
Heiko, K. (2016), European Energy Law and Policy: An Introduction, (Cheltenham: Edward Elgar Publishing).
Maciejewski, M. (2018), Udzielanie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie zasobów surowców, “Kontrola Państwowa”, 5:42-56.
Ministry of Climate and Environment (2020), Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030, https://www.gov.pl/web/klimat/krajowy-plan-na-rzecz-energii-i-klimatu (29.11.2020).
Ministry of Economy (2015), [Polskie zasoby gazu ziemnego], http://www.mg.gov.pl/node/18029 (10.02.2015).
Ministry of Energy (2010), Polityka energetyczna Polski do roku 2030 [Energy policy of Poland until 2030], http://www.me.gov.pl/files/upload/8134/PEP%202030%20-%2009.2010.pdf (23.09.2016).
Ministry of Energy (2017), Wpływ programu jądrowego na polską gospodarkę. Korzyści na poziomie gospodarki narodowej [The impact of the nuclear program on the Polish economy. Benefits for the national economy], http://www.me.gov.pl/node/26906/1 (02.02.2017).
Ministry of Environment (2016), Zestawienie zakończonych otworów rozpoznawczych za gazem z łupków wraz z rodzajem wykonanych zbiegów specjalnych http://lupki.mos.gov.pl/pliki/201609/08-16-zabiegi.pdf (16.09.2016).
Ministry of Environment (2016), Map of the concessions for the exploration of natural gas “shale gas” according to the record as of September 30, 2016; Stan prac poszukiwawczych za gazem z łupków w Polsce - październik 2016 r., https://infolupki.pgi.gov.pl/pl/stan-prac-poszukiwawczych/aktualnosci/stan-prac-poszukiwawczych-za-gazem-z-lupkow-w-polsce (30.11.2020).
Nagaj, R., J. Korpysa (2020), Impact of COVID-19 on the level energy poverty in Poland, “Energies” 13(18): 4977. doi: 10.3390/en13184977
Najwyższa Izba Kontroli, NIK (2013), Poszukiwanie, wydobycie i zagospodarowanie gazu ze złóż łupkowych. Informacja o wynikach kontroli. LWR-4101-17-00/2012. Nr ewid. 164/2013/P/12/186/LWR [Exploration, extraction and management of shale gas deposits. Information about the results of the inspection], http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-poszukiwaniach-gazu-lupkowego.html (8.09.2014).
Olkuski, T. (2011), Zasoby węgla kamiennego – najpewniejsze źródło energii [Hard coal resources – the most reliable energy source], “Przegląd Górniczy” 7-8: 42–45.
Palarski, J. (2010), Pozyskiwanie metodami niekonwencjonalnymi energii z pozabilansowych pokładów z uwzględnieniem ograniczenia emisji CO2 [Unconventional method of energy extraction from unmineable coal seams with CO2 storage], “Górnictwo i Geologia” 5: 103-120.
Pankowski, K. (2013), Polacy o energetyce jądrowej i gazie łupkowym [Poles on nuclear power and shale gas], CBOS BS/51/2013, www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_051_13.PDF, (13.02.2015).
Państwowa Agencja Atomistyki, PAA (2016), Spotkanie Prezesa PAA z zarządem spółki PGE EJ, http://www.paa.gov.pl/aktualnosc-2-212-spotkanie_prezesa_paa_z_zarzadem_spolki.html (12.09.2016).
Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych, PAIZ (2013), Sektor energetyczny w Polsce. Departament Informacji Gospodarczej, [Energy sector in Poland. Department of Economic Information], (Warszawa).
Polska Agencja Prasowa, PAP (2013), Potocznik: w tym roku propozycja unijnych zasad ws. gazu łupkowego, http://www.energetyka-w-ue.cire.pl/st,9,48,item,75609,1,0,0,0,0,0,potocznik-w-tym-roku-propozycja-unijnych-zasad-ws-gazu-lupkowego.html (12.02.2015).
Polska Agencja Prasowa, PAP (2020), Polsko-amerykańska umowa międzyrządowa w sprawie atomu zawarta, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C739714%2Cpolsko-amerykanska-umowa-miedzyrzadowa-w-sprawie-atomu-zawarta.html. (30.11.2020)
Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, PIG-PIB (2012a), Assessment of shale gas and shale oil resources of the Lower Paleozoic Baltic-Podlasie-Lublin Basin in Poland. March 2012, https://www.pgi.gov.pl/dokumenty-przegladarka/aktualnosci-2012/zasoby-gazu/769-raport-en/file.html (11.02.2015).
Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, PIG-PIB (2012b), Raport: Aspekty środowiskowe procesu szczelinowania hydraulicznego wykonanego w otworze Łebień LE-2H. [Report: Environmental aspects of the hydraulic fracturing process carried out in the Łebień LE-2H well], http://www.pgi.gov.pl/pl/instytut-geologiczny-surowce-mineralne/gaz-lupkowy/4734-gaz-lupkowy-raporty.html (11.02.2015).
Le Quéré, C., R.B. Jackson, M.W. Jones, et al. (2020), Temporary reduction in daily global CO2 emissions during the COVID-19 forced confinement, “Nature Climate Change”, 10:647–653. doi: 10.1038/s41558-020-0797-x
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA, PGNiG (2019), Raport bieżący nr 4/2019, Załącznik nr 1 z dn. 31 lipca 2019 r.) (29.11.2020).
Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk, RWE Polska, (2014), Wyniki badania zrealizowanego na zlecenie RWE Polska S.A. Co Polacy sądzą o rynku energii? [The results of the study commissioned by RWE Polska S.A. What do Poles think about the energy market], (Warszawa).
Sejm (2016a), Odpowiedź. GGK [Answer from Surveyor General of Poland] nr DGK-IV.070.1.2016.JKM Ministerstwo Środowiska, GGK.
Sejm (2016b), Odpowiedź. GGK [Answer from Surveyor General of Poland], nr DNG-II.070.6.2016.RU Ministerstwo Środowiska, GGK.
Sejm (2016c), Odpowiedź [Answer from Surveyor General of Poland], nr DGK-IV.070.2.2016.GJ 120176.330667.276838.
Shale Gas Information Platform, SHIP (2014), German parliament passed bill on hydraulic fracturing, http://www.shale-gas-information-platform.org/pl/areas/news/detail/article/german-parliament-passed-bill-on-hydraulic-fracturing.html (2.06.2016).
Słomiński, D., (2020), Firma Solorza zagospodaruje dawną kopalnię. Zbuduje nawiększą farmę paneli słonecznych, https://www.money.pl/gielda/firma-solorza-zagospodaruje-dawna-kopalnie-zbuduje-farme-paneli-slonecznych-6557176401103712a.html.
Stasik, A., P. Stankiewicz (2014), Poszukiwanie i wydobycie gazu łupkowego w Polsce. Wiedza, opinie, oceny [Exploration and extraction of shale gas in Poland. Knowledge, opinions, evaluation], http://infolupki.pgi.gov.pl/pl/ekonomia-i-spoleczenstwo/sondaz-opinii-publicznej-poszukiwanie-i-wydobycie-gazu-lupkowego (12.02.2015).
Stähr, F., R. Madlener (2016), Analyzing the Geopolitics of Natural Gas with the Global Gas Model: Subsidized LNG Exports from the U.S. to Eastern Europe. International Association for Energy Economic, “IAEE Energy Forum” Third Quarter 2016: 37-38.
TNS Polska (2013), Wiedza, opinie, potrzeby ludności w zakresie gazu z łupków – Raport z badania, 30 września 2013, Warszawa [Knowledge, opinions, needs of the population in the field of shale gas - Report from the survey, 30 September 2013, Warsaw]. Zrealizowano w ramach Kampanii informacyjnej i dialogu ze społeczeństwem na temat gazu ziemnego z formacji łupkowych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (by U. Krassowska, J. Skrzyńska, D. Kachaniak).
Tyszecki, A. (2012), Środowiskowe dylematy krajowej polityki energetycznej w perspektywie 2020, [w:] E. Kantowicz, M. Roge-Wiśniewska (red.), Cywilizacja a środowisko. Wyzwania i dylematy [Environmental dilemmas of national energy policy in the 2020 perspective. In: Civilisation and natural environment: challenges and dilemmas], (Warszawa: Wydawnictwa Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW): 167–178.
Walentek, D. (2016), Shale gas in Poland: An analysis of tax mechanisms and dynamic interactions, “Journal of Economics and Management” 26(4):128-149. doi: 10.22367/jem.2016.26.07
Winid, J. (2016), Uwagi na temat gazu niekonwencjonalnego w Polsce oraz wybranych państwach Unii Europejskiej [Notes on unconventional gas in Poland and in selected countries of the European Union], “Prace i Studia Geograficzne” 61(1):197-208.
Wnukowski, D. (2014), Czyste technologie węglowe: Zielony impuls dla polskiego sektora energetycznego [Clean coal technologies: A green impulse for the Polish energy sector], “Biuletyn PISM” 32(1144): 1-2.
World Bank (2017), Poland’s Economic Growth to Accelerate in 2017, January 10, http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2017/01/10/polands-economic-growth-to-accelerate-in-2017 (10.05.2017)
World Bank (2018), CO2 emission, https://databank.worldbank.org/views/reports/reportwidget.aspx?Report_Name=CountryProfile&Id=b450fd57&tbar=y&dd=y&inf=n&zm=n&country=POL (29.11.2020)
World Bank (2019), GDP growth (annual %) – Poland, World Bank national accounts data, and OECD National Accounts data files, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=PL (29.11.2020).
Bhatti, A., H. Akram, H.M. Basit, A.U. Khan, S.M. Raza Naqvi, M. Bilal (2020), E-commerce trends during COVID-19 Pandemic, “International Journal of Future Generation Communication and Networking” 13(2):1449-1452.
Blaschke, W. (2008), Technologia czystego węgla rozpoczyna się od jego wzbogacenia [Clean coal technology begins with its enrichment], “Polityka Energetyczna” 11(2):7-13.
Blaschke, W., L. Gawlik, U. Lorenz (2005), VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa: Kompleksowe i szczegółowe problemy inżynierii środowiskowej [VII National Scientific Conference: Complex and detailed problems of environmental engineering], (Koszalin: University of Technology): 359-376.
Centrum Badania Opinii Społecznej, CBOS, (2011), Wydobywać? Polacy o gazie łupkowym. Komunikat z badań BS/112/2011. Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia [Poles on shale gas. Report from research BS / 112/2011. "Current problems and events" study], (Warszawa): 255.
Centrum Badania Opinii Społecznej, CBOS, (2013), Wydobywać? Polacy o gazie łupkowym. Komunikat z badań. BS/76/2013. Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” [Poles on shale gas. Report from research BS/76/2013. “Current problems and events study”], (Warszawa): 276.
Cooper, J., L. Stamford, A. Azapagic (2016), Shale Gas: A Review of the Economic, Environmental, and Social Sustainability, “Energy Technology” 4(7):772-792. doi: 10.1002/ente.201500464
Czyżewski, D. (5.06.2020), Nadzwyczajne wykorzystanie terminala LNG w Świnoujściu na tle Europy [Komentarz], https://www.energetyka24.com/terminal-lng-w-swinoujsciu-z-najwiekszym-wykorzystaniem-w-europie-komentarz (29.11.2020).
Delebarre, J., E. Ares, L. Smith (2017), Shale gas and fracking. House of Commons Library. “Briefing paper”, Number 6073, 13 April 2017, www.parliament.uk/commons-library/ (9.08.2017).
e-petrol.pl (08/09/2017)
European Commission, EC (2013), BIO Intelligence Service. Analysis and presentation of the results of the public consultation “Unconventional fossil fuels (e.g. shale gas) in Europe”, Final report prepared for European Commission DG Environment.
European Commission, EC (2016), Energy and environment. Environmental Aspects on Unconventional Fossil Fuels, http://ec.europa.eu/environment/integration/energy/unconventional_en.htm (13.07.2016).
European Economic Area, EEA (2011), Water Exploitation Index (2011) http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/water-exploitation-index-wei-4 (10.02.2015).
Energy Information Administration, EIA (2013), Technically Recoverable Shale Oil and Shale Gas Resources, https://www.iea.org/ugforum/ugd/ (13.02.2017).
Ellsworth, W. L. (2013), Injection-Induced Earthquakes, “Science” 341(6142). doi: 10.1126/science.1225942 (18.06.2013).
Forum Energii (2020), Transformacja energetyczna w Polsce. Edycja 2020, www.forum-energii.eu.
Frankowski, Z., P. Gałkowski, J. Mitręga, (2009), Struktura poboru wód podziemnych w Polsce. [The structure of consumption of groundwater in Poland.], Informator Państwowej Służby Hydrologicznej – Państwowy Instytut Geologiczny, (Warszawa).
Fodstad, M., R. Egging, K. Midthun, A. Tomasgard (2016), Stochastic Modeling of Natural Gas Infrastructure Development in Europe under Demand Uncertainty,“The Energy Journal” 37, SI3:5-32. https://doi.org/10.5547/01956574.37.SI3.mfod
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, GDOŚ (2012), Środowisko i prace rozpoznawcze dotyczące gazu z łupków. Wyniki badań środowiska gruntowo-wodnego, powietrza, klimatu akustycznego, płynów technologicznych i odpadów. [Research results of: soil and water, air, acoustic climate, technological fluids and wastes research], https://www.mos.gov.pl/g2/big/2015_04/bd72b8257b58ba2adb543bb22760acc7.pdf (9.10.2016).
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, GDOŚ (2016), Zmiany prawne w procedurze oceny oddziaływania na środowisko. [Changes in the law in the procedure of environmental impact assessment], http://www.gdos.gov.pl/zmiany-prawne-w-procedurze-oceny-oddzialywania-na-srodowisko (11.10.2016).
Geokrak (2012), Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia: Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż gazu ziemnego i ropy naftowej w obszarze „Oleśnica” – zmiana koncesji nr 37/2011/p [Report on the environmental impact of an project: Exploration for and recognition of natural gas and crude oil in the "Oleśnica" area - amendment of the concession] (910.2016).
Global Agricultural Information Network, GAIN, (2016), Biofuels Market Outlook in Poland. USDA/FAS. Nr: NL6021, https://gain.fas.usda.gov/Recent%20GAIN%20Publications/Biofuels%20Market%20Outlook%20in%20Poland%202016_Warsaw_Poland_6-29-2016.pdf (12.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2012), Energia ze źródeł odnawialnych w 2012 r. Informacje i opracowania statystyczne [Energy from renewable sources in 2012 Information and statistical studies], (Warszawa).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2014), Materiał na konferencję prasową w dn. 28 listopada 2014 r. Energia ze źródeł odnawialnych w 2013 r. [Material for the press conference on November 28, 2014. Energy from renewable sources in 2013].
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015), Ochrona przyrody 2015 [The nature protection 2015], http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2015,1,16.html (20.12.2015).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015a), Energia ze źródeł odnawialnych w 2014 r. informacje i opracowania statystyczne. Warszawa [Energy from renewable sources in 2014, statistical information and studies. Warsaw], http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/ (23.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2015b), Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym [Area and population in the teritorries], (Warszawa).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2016), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (24.09.2016).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2017), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (9.08.2017).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2018), Basic data, http://stat.gov.pl/podstawowe-dane/ (7.08.2018).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2019), Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej [Statistical Yearbook of the Republic of Poland], (Warszawa): 784.
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2020a), Basic data. Environment (29.11.2020).
Główny Urząd Statystyczny, GUS (2020b), Energia 2020 (folder), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/energia-2020-folder,1,8.html (28.11.2020).
Goldthau, A., B.K. Sovacool (2016), Energy Technology, Politics, and Interpretative Frames: Shale Gas Fracking in Eastern Europe, “Global Environmental Politics” 16(4): 50-69.
Instytut Eneretyki Odniawialnej, IEO (2020), Raport Rynek Fotowoltaiki w Polsce 2020, czerwiec 2020, https://ieo.pl/pl/raport-rynek-fotowoltaiki-w-polsce-2020 (30.11.2020)
International Energy Agency, IEA (2009), “Poland”, www.iea.org (10.02.2015)
International Energy Agency, IEA (2010), The renewable energy resources (RES) in energy supplies in Poland, 2010, http://www.iea.org/policiesandmeasures/pams/poland/name-25100-en.php (16.08.2016).
International Energy Agency, IEA (2011), Energy Policies of IEA Countries Poland, 2011 review, http://www.iea.org/publications/freepublications/publication/poland2011_web.pdf (10.02.2015).
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Act of 10 July 2008 (Dz.U. 2008 nr 183, poz. 865), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Waste Act: The Act of 27 April 2001 (Dz.U. 2010 nr 185, poz. 1243), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Internetowy System Aktów Prawnych, ISAP, Geological and Mining Law (Dz.U. 2015, poz. 1936; Dz.U. 2015, poz. 196), http://isap.sejm.gov.pl/VolumeServlet?type=wdu.
Interpelacja nr 2698 w sprawie planowanej nowelizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze, http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/interpelacja.xsp?documentId=905A9E2DB64F1486C1257F9D00483F93&view=6 (2.06.2016).
ISIP (2010), Rozporządzenie nt. funkcjonowania KK ds. OOŚ. [Regulation on the functioning of the National Agency for Environmental Impact], http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20102571745 (10.02.2015).
Ivanenko, V., B. Schlesinger (2012), Political Economy of Shale Gas Industry in Eastern Europe, “International Association for Energy Economics” First Quarter 2012: 9-13.
Kasperowicz, R. (2013), Energy Efficiency of the Polish Economy, “International Association for Energy Economics” Second Quarter 2013: 29-30.
Kavalov, B., N. Pelletier (2012), Shale Gas for Europe – Main Environmental and Social Considerations. A Literature Review. European Commission Joint Research Centre. Institute for Environment and Sustainability. Report EUR 25498 EN.
Krakowska, P., E. Puskarczyk, M. Jędrychowski, P. Madejski, M. Habrat (2017), Shale gas formation in Poland – New evaluation methods for processing and quantitative interpretation using computed X-Ray tomography. The paper prepared for presentation at the International Symposium of the Society of Core Analysts held in Vienna, Austria, 27 August – 1 September 2017, SCA2017-099: 1-9, http://www.jgmaas.com/SCA/2017/SCA2017-099.pdf (11.08.2018)
Krogulec, E., K. Sawicka (2012), Modelowa analiza przekształceń chemizmu płynów technologicznych stosowanych w pozyskiwaniu gazu z łupków (shale gas) metody szczelinowania hydraulicznego [Model analysis of chemistry transformation of the technological fluids used in obtaining gas from shale (shale gas)], “Biuletyn PIG” 451: 161-168.
Krogulec, E., K. Sawicka (2013), Organizacja sieci monitoringowych wód podziemnych w rejonach poszukiwania i udostępniania złóż węglowodorów z formacji łupkowych [Groundwater monitoring network in the areas of exploration and availability of hydrocarbon deposits from shale formation], “Biuletyn PIG” 456: 327-334.
Heiko, K. (2016), European Energy Law and Policy: An Introduction, (Cheltenham: Edward Elgar Publishing).
Maciejewski, M. (2018), Udzielanie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie zasobów surowców, “Kontrola Państwowa”, 5:42-56.
Ministry of Climate and Environment (2020), Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030, https://www.gov.pl/web/klimat/krajowy-plan-na-rzecz-energii-i-klimatu (29.11.2020).
Ministry of Economy (2015), [Polskie zasoby gazu ziemnego], http://www.mg.gov.pl/node/18029 (10.02.2015).
Ministry of Energy (2010), Polityka energetyczna Polski do roku 2030 [Energy policy of Poland until 2030], http://www.me.gov.pl/files/upload/8134/PEP%202030%20-%2009.2010.pdf (23.09.2016).
Ministry of Energy (2017), Wpływ programu jądrowego na polską gospodarkę. Korzyści na poziomie gospodarki narodowej [The impact of the nuclear program on the Polish economy. Benefits for the national economy], http://www.me.gov.pl/node/26906/1 (02.02.2017).
Ministry of Environment (2016), Zestawienie zakończonych otworów rozpoznawczych za gazem z łupków wraz z rodzajem wykonanych zbiegów specjalnych http://lupki.mos.gov.pl/pliki/201609/08-16-zabiegi.pdf (16.09.2016).
Ministry of Environment (2016), Map of the concessions for the exploration of natural gas “shale gas” according to the record as of September 30, 2016; Stan prac poszukiwawczych za gazem z łupków w Polsce - październik 2016 r., https://infolupki.pgi.gov.pl/pl/stan-prac-poszukiwawczych/aktualnosci/stan-prac-poszukiwawczych-za-gazem-z-lupkow-w-polsce (30.11.2020).
Nagaj, R., J. Korpysa (2020), Impact of COVID-19 on the level energy poverty in Poland, “Energies” 13(18): 4977. doi: 10.3390/en13184977
Najwyższa Izba Kontroli, NIK (2013), Poszukiwanie, wydobycie i zagospodarowanie gazu ze złóż łupkowych. Informacja o wynikach kontroli. LWR-4101-17-00/2012. Nr ewid. 164/2013/P/12/186/LWR [Exploration, extraction and management of shale gas deposits. Information about the results of the inspection], http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-poszukiwaniach-gazu-lupkowego.html (8.09.2014).
Olkuski, T. (2011), Zasoby węgla kamiennego – najpewniejsze źródło energii [Hard coal resources – the most reliable energy source], “Przegląd Górniczy” 7-8: 42–45.
Palarski, J. (2010), Pozyskiwanie metodami niekonwencjonalnymi energii z pozabilansowych pokładów z uwzględnieniem ograniczenia emisji CO2 [Unconventional method of energy extraction from unmineable coal seams with CO2 storage], “Górnictwo i Geologia” 5: 103-120.
Pankowski, K. (2013), Polacy o energetyce jądrowej i gazie łupkowym [Poles on nuclear power and shale gas], CBOS BS/51/2013, www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_051_13.PDF, (13.02.2015).
Państwowa Agencja Atomistyki, PAA (2016), Spotkanie Prezesa PAA z zarządem spółki PGE EJ, http://www.paa.gov.pl/aktualnosc-2-212-spotkanie_prezesa_paa_z_zarzadem_spolki.html (12.09.2016).
Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych, PAIZ (2013), Sektor energetyczny w Polsce. Departament Informacji Gospodarczej, [Energy sector in Poland. Department of Economic Information], (Warszawa).
Polska Agencja Prasowa, PAP (2013), Potocznik: w tym roku propozycja unijnych zasad ws. gazu łupkowego, http://www.energetyka-w-ue.cire.pl/st,9,48,item,75609,1,0,0,0,0,0,potocznik-w-tym-roku-propozycja-unijnych-zasad-ws-gazu-lupkowego.html (12.02.2015).
Polska Agencja Prasowa, PAP (2020), Polsko-amerykańska umowa międzyrządowa w sprawie atomu zawarta, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C739714%2Cpolsko-amerykanska-umowa-miedzyrzadowa-w-sprawie-atomu-zawarta.html. (30.11.2020)
Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, PIG-PIB (2012a), Assessment of shale gas and shale oil resources of the Lower Paleozoic Baltic-Podlasie-Lublin Basin in Poland. March 2012, https://www.pgi.gov.pl/dokumenty-przegladarka/aktualnosci-2012/zasoby-gazu/769-raport-en/file.html (11.02.2015).
Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, PIG-PIB (2012b), Raport: Aspekty środowiskowe procesu szczelinowania hydraulicznego wykonanego w otworze Łebień LE-2H. [Report: Environmental aspects of the hydraulic fracturing process carried out in the Łebień LE-2H well], http://www.pgi.gov.pl/pl/instytut-geologiczny-surowce-mineralne/gaz-lupkowy/4734-gaz-lupkowy-raporty.html (11.02.2015).
Le Quéré, C., R.B. Jackson, M.W. Jones, et al. (2020), Temporary reduction in daily global CO2 emissions during the COVID-19 forced confinement, “Nature Climate Change”, 10:647–653. doi: 10.1038/s41558-020-0797-x
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA, PGNiG (2019), Raport bieżący nr 4/2019, Załącznik nr 1 z dn. 31 lipca 2019 r.) (29.11.2020).
Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk, RWE Polska, (2014), Wyniki badania zrealizowanego na zlecenie RWE Polska S.A. Co Polacy sądzą o rynku energii? [The results of the study commissioned by RWE Polska S.A. What do Poles think about the energy market], (Warszawa).
Sejm (2016a), Odpowiedź. GGK [Answer from Surveyor General of Poland] nr DGK-IV.070.1.2016.JKM Ministerstwo Środowiska, GGK.
Sejm (2016b), Odpowiedź. GGK [Answer from Surveyor General of Poland], nr DNG-II.070.6.2016.RU Ministerstwo Środowiska, GGK.
Sejm (2016c), Odpowiedź [Answer from Surveyor General of Poland], nr DGK-IV.070.2.2016.GJ 120176.330667.276838.
Shale Gas Information Platform, SHIP (2014), German parliament passed bill on hydraulic fracturing, http://www.shale-gas-information-platform.org/pl/areas/news/detail/article/german-parliament-passed-bill-on-hydraulic-fracturing.html (2.06.2016).
Słomiński, D., (2020), Firma Solorza zagospodaruje dawną kopalnię. Zbuduje nawiększą farmę paneli słonecznych, https://www.money.pl/gielda/firma-solorza-zagospodaruje-dawna-kopalnie-zbuduje-farme-paneli-slonecznych-6557176401103712a.html.
Stasik, A., P. Stankiewicz (2014), Poszukiwanie i wydobycie gazu łupkowego w Polsce. Wiedza, opinie, oceny [Exploration and extraction of shale gas in Poland. Knowledge, opinions, evaluation], http://infolupki.pgi.gov.pl/pl/ekonomia-i-spoleczenstwo/sondaz-opinii-publicznej-poszukiwanie-i-wydobycie-gazu-lupkowego (12.02.2015).
Stähr, F., R. Madlener (2016), Analyzing the Geopolitics of Natural Gas with the Global Gas Model: Subsidized LNG Exports from the U.S. to Eastern Europe. International Association for Energy Economic, “IAEE Energy Forum” Third Quarter 2016: 37-38.
TNS Polska (2013), Wiedza, opinie, potrzeby ludności w zakresie gazu z łupków – Raport z badania, 30 września 2013, Warszawa [Knowledge, opinions, needs of the population in the field of shale gas - Report from the survey, 30 September 2013, Warsaw]. Zrealizowano w ramach Kampanii informacyjnej i dialogu ze społeczeństwem na temat gazu ziemnego z formacji łupkowych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (by U. Krassowska, J. Skrzyńska, D. Kachaniak).
Tyszecki, A. (2012), Środowiskowe dylematy krajowej polityki energetycznej w perspektywie 2020, [w:] E. Kantowicz, M. Roge-Wiśniewska (red.), Cywilizacja a środowisko. Wyzwania i dylematy [Environmental dilemmas of national energy policy in the 2020 perspective. In: Civilisation and natural environment: challenges and dilemmas], (Warszawa: Wydawnictwa Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych UW): 167–178.
Walentek, D. (2016), Shale gas in Poland: An analysis of tax mechanisms and dynamic interactions, “Journal of Economics and Management” 26(4):128-149. doi: 10.22367/jem.2016.26.07
Winid, J. (2016), Uwagi na temat gazu niekonwencjonalnego w Polsce oraz wybranych państwach Unii Europejskiej [Notes on unconventional gas in Poland and in selected countries of the European Union], “Prace i Studia Geograficzne” 61(1):197-208.
Wnukowski, D. (2014), Czyste technologie węglowe: Zielony impuls dla polskiego sektora energetycznego [Clean coal technologies: A green impulse for the Polish energy sector], “Biuletyn PISM” 32(1144): 1-2.
World Bank (2017), Poland’s Economic Growth to Accelerate in 2017, January 10, http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2017/01/10/polands-economic-growth-to-accelerate-in-2017 (10.05.2017)
World Bank (2018), CO2 emission, https://databank.worldbank.org/views/reports/reportwidget.aspx?Report_Name=CountryProfile&Id=b450fd57&tbar=y&dd=y&inf=n&zm=n&country=POL (29.11.2020)
World Bank (2019), GDP growth (annual %) – Poland, World Bank national accounts data, and OECD National Accounts data files, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?locations=PL (29.11.2020).
Rucińska, D. M. (2021). Energy and environment policy in Poland: Various aspects in the context of shale gas extraction. Studia I Analizy Nauk O Polityce, (1), 69–106. https://doi.org/10.31743/sanp.10750
Dorota Mirosława Rucińska
dmrucins@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych https://orcid.org/0000-0002-6493-3833
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych https://orcid.org/0000-0002-6493-3833
