Dysfunkcje polskiego prawa i kierunki jego doskonalenia na etapie procesu ustawodawczego

Jarosław Szymanek

Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego , Polska


Abstrakt

Artykuł podejmuje dwa główne zagadnienia. Pierwszym są dysfunkcje prawa, drugim możlie kierunki jego doskonalenia, w zakresie procesu ustawodawczego. Wady polskiego prawa są różne. Należą do nich między innymi  inflacja prawa, jego mała czytelność, brak jasnych podstaw aksjologicznych, transgresja rozumiana jako przekraczanie obszarów materialnych przez akty prawne usytuowane na różnych poziomach w hierarchii aktów prawnych. Mankamentami prawa są również jego zbyt częste zmiany oraz nadmierna instrumentalizacja. Dlatego istnieje potrzeba usprawnienia procesu ustawodawczego. Wydaje się, że zmiany powinny odpowiadać kilku podstawowym hasłom. Każde z nich zawiera oczywiście wiele pomniejszych elementów, które także powinny być przedmiotem ewentualnych korekt. Są nimi kierunkowe wskazania:  1) proces ustawodawczy powinien być bardziej racjonalny; 2) proces ustawodawczy powinien być bardziej profesjonalny; 3) proces ustawodawczy powinien być bardziej uspołeczniony; 4) proces ustawodawczy powinien być bardziej kontrolowany i 5) proces ustawodawczy powinien być bardziej  efektywny.

Słowa kluczowe:

prawo, proces ustawodawczy, tworzenie prawa, doskonalenie prawa

Albeski R., Trybunał Konstytucyjny w polskich systemach politycznych, Wrocław 2010;

Banaszak B., System prawa w Polsce – stan obecny i uwagi de lege ferenda fundamentali, „Przegląd Legislacyjny” 2008, nr 4;

Bauman Z., Prawodawcy i tłumacze, Warszawa 1998;

Borski M., Glajcar R., Przywora B., Postępowanie ustawodawcze w Polsce. Prawo, zwyczaje i praktyka, Sosnowiec – Katowice – Częstochowa 2015;

Borucka-Arctowa M., O właściwy zakres regulacji prawnej, „Państwo i Prawo” 1975, nr 2;

Bożyk S., Opozycja parlamentarna w Sejmie RP, Warszawa 2005;

Bożyk S., Prawnoustrojowy status opozycji parlamentarnej w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2005.

Chmielnicki P., Podmioty objęte procesem normotwórczym, [w:] P. Chmielnicki (red.), Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa, Warszawa 2014;

Choduń A., Komunikatywność języka tekstów aktów prawnych, „Przegląd Legislacyjny” 2007, nr 2;

Chruściak R., Przygotowywanie rządowych projektów ustaw, „Przegląd Legislacyjny” 2004, nr 2;

Complak K., Opozycja parlamentarna w obowiązującej i przyszłej Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 1995, nr 2;

Cyrul W., Wpływ procesów komunikacyjnych na praktykę tworzenia i stosowania prawa, Warszawa 2012;

Dobrowolski M., Zasada dwuizbowości parlamentu w polskim prawie konstytucyjnym, Warszawa 2003;

Dudzińska A., System zamknięty. Socjologiczna analiza procesu legislacyjnego, Warszawa 2015;

Działocha K., Trzciński J., Wójtowicz K., Studia nad udziałem grup interesów w procesie tworzenia prawa, Wrocław 1978;

Garlicki L., Zubik M., Ustawa w systemie źródeł prawa, [w:] A. Szmyt (red.), Konstytucyjny system źródeł prawa w praktyce, Warszawa 2005;

Gromaski W., Repel J., Niektóre kierunki i formy uspołecznienia procesu tworzenia prawa w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, [w:] K. Działocha (red.), Problemy tworzenia prawa w państwie demokratycznym, Wrocław 1993;

Groszyk H. , Korybski A., Instytucje prawne uspołecznienia procesów prawotwórczych, [w:] H. Rot (red.), Państwo, Prawo, Społeczeństwo. Zbiór studiów, Wrocław 1992;

Gwidż A., Zagadnienia parlamentaryzmu w Polsce Ludowej, Warszawa 1972;

Jarosz Z., Postępowanie ustawodawcze w Sejmie, [w:] J. Wawrzyniak (red.), Tryb ustawodawczy a jakość prawa, Warszawa 2005;

Jaskiernia J., Regulacja prawna procedur parlamentarnych, „Państwo i Prawo” 1994, nr 12;

Jaskiernia J., Zasady demokratycznego państwa prawnego w sejmowym postępowaniu ustawodawczym, Warszawa 1999;

Karp J., Szymanek J., Profesjonalizacja parlamentarnych prac ustawodawczych, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5;

Kruk M., Funkcja kontrolna Sejmu RP, Warszawa 2008;

Kruk M., Parlament w dobie transformacji, [w:] M. Kruk, J. Wawrzyniak (red.), Transformacja ustrojowa w Polsce. 1989-2009, Warszawa 2011;

Kruk M., Rozważania o kształtowaniu się zwyczajów i obyczajów politycznych w praktyce konstytucyjnej, [w:] K. Działocha (red.), Przeobrażenia we współczesnym prawie konstytucyjnym, Wrocław 1995;

Krzewińska A., Deliberacja. Idea, metodologia, praktyka, Łódź 2016;

Kubuj K., Rola Marszałka Sejmu w postępowaniu ustawodawczym, „Przegląd Legislacyjny” 2004, nr 2;

Kustra E., Polityczne problemy tworzenia prawa, Toruń 1994;

Kustra E., Proces ustawodawczy jako proces informacyjny, [w:] K. Grajewski, J. Warylewski (red.), Informacja prawna a prawa obywateli, Sopot 2006;

Kustra E., Władczy i negocjacyjny typ tworzenia prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1994, nr 4;

Langer T., Amerykańska wersja analizy systemowej w nauce o państwie, Warszawa 1977;

Litwin T., Funkcje Sejmu i Senatu a współczesny polski model dwuizbowości, Warszawa 2016;

Łopatka A., Kryteria jakości prawa, [w:] A. Wasilkowski (red.), Jakość prawa, Warszawa 1996;

Nowak L., Próba metodologicznej charakterystyki prawoznawstwa, Poznań 1968;

Machelski Z., Opozycja w systemie demokracji parlamentarnej. Wielka Brytania, Niemcy, Włochy, Warszawa 2001;

Merten D., Ustawodawstwo w państwie prawnym. Możliwości, wyzwania, zobowiązania, [w:] H. Suchocka (red.), Tworzenia prawa w demokratycznym państwie prawa, Warszawa 1992;

Mijel T., Europejska kultura prawna a kraje Europy Środkowej i Wschodniej, „Przegląd Legislacyjny” 2008, nr 1;

Mistygacz M., Rząd w procesie ustawodawczym w Polsce, Warszawa 2012;

Mołdawa T., Procedura legislacyjna w Hiszpanii, „Przegląd Sejmowy” 1993, nr 4;

Olszówka M., Ustawy wyznaniowe. Art. 25 ust. 5 Konstytucji RP. Próba interpretacji, Warszawa 2010;

Patyra S, Tryb pilny w sejmowym postępowaniu ustawodawczym – reguła czy wyjątek?, [w:] W. Brzozowski, A. Krzywoń (red.), Leges ab amnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego centrum Legislacji, Warszawa 2015;

Piotrowski R., Parlamentarna kontrola kostyczności aktów prawnych, [w:] E. Zwierzchowski (red.), Prawo i kontrola jego zgodności z konstytucją, Warszawa 1997;

Piotrowski R., Racjonalność, rzetelność i sprawność jako przesłanki oceny zgodności ustawy z konstytucją, [w:] P. Mikuli A. Kulig ,J. Karp, G. Kuca (red.), Ustroje. Tradycje i porównania. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr. hab. Marianowi Grzybowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2015;

Piotrowski R., Spór o model tworzenia prawa, Warszawa 1988;

Pruszyński M., Jasność, zrozumiałość i językowa poprawność prawa jako warunek jego zgodności z Konstytucją, „Przegląd Legislacyjny” 2007, nr 1;

Popławska E., Lepsze prawo – wyzwanie dla Senatu, [w:] J. Wawrzyniak (red.), Tryb ustawodawczy a jakość prawa, Warszawa 2005;

Radziewicz P., Doradztwo naukowe w pracach Sejmu, „Przegląd Sejmowy” 2013, nr 5;

Rot H., Uwarunkowania i wartości procedury prawotwórczej, [w:] K. Działocha (red.), Problemy tworzenia prawa w państwie demokratycznym, Wrocław 1993;

Rot H., Wartości proceduralne tworzenia prawa. Studium legislacji porównawczej, Wrocław 1992;

Rzucidło J., Rząd elektroniczny. Aspekty konstytucyjnoprawne, Warszawa 2015;

Sarnecki P., Senat RP i jego relacje z Sejmem (lata 1989-1993), Warszawa 1995;

Sobczyk P., Ustawa jako akt parlamentu ustanowiony w szczególnym trybie [w:] M. Karpiuk (red.), Akty normatywne i administracyjne, Warszawa 2009;

Sokolewicz W., Niektóre zagadnienia procedur parlamentarnych w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, [w:] F. Rymarz, A. Jankiewicz (red.), Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, Warszawa 2001;

Stohanzl R., W sprawie organizacji naukowych służb doradczych parlamentu, [w:] H. Suchocka (red.), Tworzenia prawa w demokratycznym państwie prawa, Warszawa 1992;

Syryt A., Kontrola trybu uchwalenia ustawy przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2014;

Szmyt A., Badanie dopuszczalności projektu ustawy w trybie art. 34 ust. 8 regulaminu Sejmu, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 5;

Szmyt A., Komisja mediacyjna w RFN, „Przegląd Sejmowy” 1993, nr 3;

Szymt A., Opiniodawczo-doradcza obsługa sejmowych prac ustawodawczych, [w:] M. Kudej (red.), W kręgu zagadnień konstytucyjnych, Katowice 1999;

Szmyt A., Tryb stanowienia ustawy – szanse i zagrożenia, [w:] M. Granat (red.), Zagadnienia prawa parlamentarnego, Warszawa 2007;

Szmyt A., Węzłowe problemy procesu legsialcyjnego w Sejmie i Senacie RP, [w:] R. Arnold (red.), Festgabe zu Ehren von Andrzej Szmyt. Ausgewählte Schriften, Regensburg 2016;

Szymanek J., Funkcja ustawodawcza parlamentu (w ujęciu analizy politologicznej), „Przegląd Legislacyjny” 2006, nr 2;

Szymanek J., Postępowanie mediacyjne w parlamencie dwuizbowym, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 5;

Szymanek J., Sejm, Senat a Trybunał Konstytucyjny. Współzależności w kształtowaniu systemu prawnego państwa, „Przegląd Legislacyjny” 2004, nr 4;

Szymanek J., Udział czynnika eksperckiego w procesie ustawodawczym, [w:] W. Brzozowski, A. Krzywoń (red.), Leges ab amnibus intellegi debent. Księga XV-lecia Rządowego centrum Legislacji, Warszawa 2015;

Winczorek P., Opinia w sprawie postępowania legislacyjnego w przepisach regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 2;

Witkowski Z., Postępowanie ustawodawcze we Włoszech, [w:] E. Zwierzchowski (red.), Postępowanie ustawodawcze, Warszawa 1993;

Wołpiuk W.J., Lobbing a demokratyczne formy wpływu na stanowienie prawa, [w:] J. Wawrzyniak (red.), Tryb ustawodawczy a jakość prawa, Warszawa 2005;

Wronkowska S., Opinia w sprawie postępowania legislacyjnego w przepisach regulaminu Sejmu rzeczypospolitej Polskiej, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 2;

Wronkowska S., Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2003;

Wronkowska S, Proces prawodawczy dwóch dekad: sukcesy i niepowodzenia, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2009, nr 2;

Wronkowska S., Tworzenie prawa w Polsce: ocena i proponowane kierunki zmian, „Przegląd Legislacyjny” 2006, nr 1;

Wronkowska S., Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] M. Zubik (red.), Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006;

Wronkowska S., Z historii ustawy o tworzeniu prawa, [w:] M. Kłodawski, A. Witorska, M. Lachowski (red.), Legislacja czasu przemian. Przemiany w legislacji. Księga jubileuszowa na XX-lecie Polskiego Towarzystwa Legislacji, Warszawa 2016;

Wronkowska S, Wróblewski J., Projekt ustawy o tworzeniu prawa, „Państwo i Prawo” 1987, nr 6;

Wróblewski J., Epistemologiczne i aksjologiczne uwarunkowania tworzenia prawa, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 1979, t. XXII;

Wróblewski J., Polityka tworzenia prawa a hierarchia wartości, „Państwo i Prawo” 1983, nr 9;

Wróblewski J., Ustawa o tworzeniu prawa a pojęcie prawa i prawoznawstwa, „Państwo i Prawo” 1977, nr 8/9;

Zaleśny J., Dynamika procedur interpelacyjnych. Doświadczenia okresu transformacji w wymiarze wertykalnym, [w:] M. Kruk, J. Wawrzyniak (red.), Transformacja ustrojowa w Polsce. 1989-2009, Warszawa 2011;

Zaleśny J., Zasady prawidłowej legislacji, „Studia Politologiczne” 2009, vol. XIII;

Zawadzki S., Mazur J., Piotrowski R., Kryteria optymalizacji decyzji państwowych, [w:] A. Bodnar, W. J. Szczepański (red.), Decyzje polityczne w systemach społecznych, Warszawa 1987;

Ziembiński J., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980;

Ziółkowski, Standard legalności stanowienia ustawy w orzecznictwie konstytucyjnym, [w:] P. Radziewicz (red.), Kontrola legalności ustawy w Sejmie, Warszawa 2015;

Zwierzykowski P.E., Nowelizacja jako sposób zmiany prawa. Studium z teorii legislacji, Poznań 2016;

Zubik M., Prawo parlamentarne i postepowanie ustawodawcze w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, Warszawa 2001.

Pobierz

Opublikowane
25-09-2016


Szymanek, J. (2016). Dysfunkcje polskiego prawa i kierunki jego doskonalenia na etapie procesu ustawodawczego. Studia Prawnicze KUL, (3), 131–181. https://doi.org/10.31743/sp.5066

Jarosław Szymanek 
Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego



Licencja

Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.

Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:

a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;

c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;

d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;

e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.