Problematyka upadku i grzechu pierworodnego w świetle nauk przyrodniczych jako wyzwanie dla współczesnej teologii dogmatycznej i apologetyki
Maciej Witała
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0516-9983
Abstrakt
Artykuł porusza kwestię możliwości nowych badań nad zagadnieniem grzechu pierworodnego z uwzględnieniem wyników badań nauk przyrodniczych i historycznych dotyczących początków rodzaju ludzkiego. Byłaby to odpowiedź na potrzebę uwspółcześnienia sposobu wyrażania treści dogmatycznych powstałą na skutek upowszechnienia się w kulturze euroatlantyckiej paradygmatu empiryczno-przyrodoznawczego.
Słowa kluczowe:
upadek, grzech pierworodny, antropogeneza, antropologia kopalna, nauki przyrodnicze, apologetyka, aggiornamentoBibliografia
Antoniewicz M., Personalistyczna interpretacja grzechu pierworodnego, „Roczniki Teologii Dogmatycznej” 59 (2012), s. 259–273.
Augustyn, Dzieje procesu Pelagiusza, oprac. K. Obrycki, w: Grzech pierworodny
(Źródła Myśli Teologicznej 10), red. H. Pietras, Kraków 1999, s. 191–272.
Bartnik Cz.S., Dogmatyka katolicka, t. I, Lublin 2009.
Bartnik Cz.S., Teilhardyzm jako historia uniwersalna, Lublin 2003.
Benedykt XVI, Celebration of Vespers with the Faithful of Aosta (Italy) – Homily of his Holiness Benedict XVI, Cathedral of Aosta, 24.07.2009, https://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2009/documents/hf_ben-xvi_hom_20090724_vespri-aosta.html [dostęp: 1.11.2018].
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Kultury z dnia 8 III 2008, „Acta Apostolicae Sedis” 100 (2008), 4, s. 245.
Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa i in., Poznań 2007.
Budzik S., Teologia dramatyczna Raymunda Schwagera, w: R. Schwager, Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, Tarnów 2002 s. 7–43.
Dokumenty soborów powszechnych, t. I–IV, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003–2004.
Dunsworth H.M., Origin of the Genus Homo, „Evolution: Education and Outreach” 247 (2010), 3, https://doi.org/10.1007/s12052-010-0247-8 [dostęp: 19.06.2018].
Encyclopaedia of Religion and Ethics, eds. J. Hastings et al., t. I, New York [1908–1927].
Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz i in., t. I, Lublin 1985.
Encyklopedja kościelna, red. M. Nowodworowski, t. I, Warszawa 1873.
Franciszek, Papież w samolocie: sekularyzacja to przejaw słabej ewangelizacji, „Biuletyn Radia Watykańskiego” 1.11.2016, http://www.radiovaticana.va/proxy/pol_RG/2016/Novembre/16_11_01.html [dostęp: 6.02.2018].
Hildebrand D. von, Teilhard de Chardin: A False Prophet, Chicago 1968.
Jaklewicz T., Jak wierzą wierzący?, „Gość Niedzielny” 36 (2006), https://www.gosc.pl/doc/793517.Jak-wierza-wierzacy [dostęp: 7.06.2018].
Jordana R., The Origin of Man. Current State of Paleoanthropological Research, „Scripta Theologica” 20 (1988), 1, s. 65–99.
Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 29/2015, red. R. Boguszewski, Warszawa 2015.
Kaszycka K., Pochodzenie i ewolucja człowieka, „Kosmos” 58 (2009), 284–285, s. 559–570.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce 2005.
Kulisz J., Teilhardowskie rozumienie grzechu, Warszawa 1986.
Ladaria L.F., Wprowadzenie do antropologii teologicznej, Kraków 1997.
Łukaszuk T.B., Związek dogmatu grzechu pierworodnego z monogenizmem w
katolickiej teologii ostatniej doby, Warszawa 1976.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretacja dogmatów, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_1989_interpretazione-dogmi_pl.html [dostęp: 12.06.2018].
Müller G.L., Dogmatyka katolicka, tłum. W. Szymona, Kraków–Wrocław 2015.
Obrycki K., Koncepcja grzechu pierworodnego u Pelagiusza na podstawie jego komentarza do listu św. Pawła do Rzymian 5,12–21, w: Grzech pierworodny (Źródła Myśli Teologicznej 10), red. H. Pietras, Kraków 1999, s. 177–185.
Paweł VI, Encyklika o drogach, którymi Kościół katolicki powinien kroczyć w dobie obecnej przy pełnieniu swojej misji „Ecclesiam suam”, „Acta Apostolicae Sedis” 56 (1964), s. 609–659.
Pius XII, Encyklika o niektórych poglądach zagrażającym podstawom nauki katolickiej „Humani generis”, w: W. Eborowicz, Studia nad encykliką „Humani generis” [Łódź 1951].
Polkowski A., Świadectwo Teilharda, Warszawa 1974.
Ryszkiewicz M., Homo sapiens. Meandry ewolucji, Stare Groszki 2013.
Schönborn Ch., Podstawowe prawdy nauki Kościoła o grzechu pierworodnym, w: Ch. Schönborn i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997, s. 51–78.
Schönborn Ch. i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997.
Schwager R., Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, tłum. J. Hanusz, Tarnów 2002.
Sesboüé B., Historia dogmatów, t. II: Człowiek i jego zbawienie, Kraków 2001.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, w: Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa i in., Poznań 2007, s. 531–564.
Spaemann R., Niektóre trudności, jakie sprawia nauka o grzechu pierworodnym, w: Ch. Schönborn i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997, s. 29–50.
Stwora T., Próby interpretacji nauki o grzechu pierworodnym w świetle teorii ewolucji w teologii katolickiej, „Studia Ełckie” 14 (2012), s. 453–468.
Święte Oficjum, Monitum z dnia 30 czerwca 1962, „Acta Apostolicae Sedis” 54 (1962), s. 526.
Tabaczyński W., Przedmiot formalny apologetyki, „Warszawskie Studia Teologiczne” 12 (1999), s. 239–242.
Tabaczyński W., Apologetyka, Warszawa 1994.
Tattersall I., Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa 2010.
Teilhard de Chardin P., Fenomen człowieka, tłum. K. Waloszczyk, Warszawa 1993.
Teilhard de Chardin P., Mistyka nauki, tłum. M. Tazbir, w: P. Teilhard de Chardin, Człowiek i inne pisma, Warszawa 1984, s. 201–220.
Teilhard de Chardin P., Wprowadzenie do życia chrześcijańskiego, tłum. K. Waloszczyk, M. Tazbir, w: P. Teilhard de Chardin, Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, Warszawa 1985, s. 150–170.
Wciórka L., Szkice o Teilhardzie, Poznań 1973.
Wuerl D., Cardinal Wuerl: Pope Francis has Reconnected the Church with Vatican II, „America – the Jesuit Review” 6.03.2017, https://www.americamagazine.org/faith/2017/03/06/cardinal-wuerl-pope-francis-has-reconnected-church-vatican-ii [dostęp: 6.01.2018].
Augustyn, Dzieje procesu Pelagiusza, oprac. K. Obrycki, w: Grzech pierworodny
(Źródła Myśli Teologicznej 10), red. H. Pietras, Kraków 1999, s. 191–272.
Bartnik Cz.S., Dogmatyka katolicka, t. I, Lublin 2009.
Bartnik Cz.S., Teilhardyzm jako historia uniwersalna, Lublin 2003.
Benedykt XVI, Celebration of Vespers with the Faithful of Aosta (Italy) – Homily of his Holiness Benedict XVI, Cathedral of Aosta, 24.07.2009, https://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2009/documents/hf_ben-xvi_hom_20090724_vespri-aosta.html [dostęp: 1.11.2018].
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Rady ds. Kultury z dnia 8 III 2008, „Acta Apostolicae Sedis” 100 (2008), 4, s. 245.
Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa i in., Poznań 2007.
Budzik S., Teologia dramatyczna Raymunda Schwagera, w: R. Schwager, Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, Tarnów 2002 s. 7–43.
Dokumenty soborów powszechnych, t. I–IV, red. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2003–2004.
Dunsworth H.M., Origin of the Genus Homo, „Evolution: Education and Outreach” 247 (2010), 3, https://doi.org/10.1007/s12052-010-0247-8 [dostęp: 19.06.2018].
Encyclopaedia of Religion and Ethics, eds. J. Hastings et al., t. I, New York [1908–1927].
Encyklopedia katolicka, red. F. Gryglewicz i in., t. I, Lublin 1985.
Encyklopedja kościelna, red. M. Nowodworowski, t. I, Warszawa 1873.
Franciszek, Papież w samolocie: sekularyzacja to przejaw słabej ewangelizacji, „Biuletyn Radia Watykańskiego” 1.11.2016, http://www.radiovaticana.va/proxy/pol_RG/2016/Novembre/16_11_01.html [dostęp: 6.02.2018].
Hildebrand D. von, Teilhard de Chardin: A False Prophet, Chicago 1968.
Jaklewicz T., Jak wierzą wierzący?, „Gość Niedzielny” 36 (2006), https://www.gosc.pl/doc/793517.Jak-wierza-wierzacy [dostęp: 7.06.2018].
Jordana R., The Origin of Man. Current State of Paleoanthropological Research, „Scripta Theologica” 20 (1988), 1, s. 65–99.
Kanon wiary Polaków, Komunikat z badań CBOS nr 29/2015, red. R. Boguszewski, Warszawa 2015.
Kaszycka K., Pochodzenie i ewolucja człowieka, „Kosmos” 58 (2009), 284–285, s. 559–570.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.
Kompendium Katechizmu Kościoła Katolickiego, Kielce 2005.
Kulisz J., Teilhardowskie rozumienie grzechu, Warszawa 1986.
Ladaria L.F., Wprowadzenie do antropologii teologicznej, Kraków 1997.
Łukaszuk T.B., Związek dogmatu grzechu pierworodnego z monogenizmem w
katolickiej teologii ostatniej doby, Warszawa 1976.
Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretacja dogmatów, http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/cti_documents/rc_cti_1989_interpretazione-dogmi_pl.html [dostęp: 12.06.2018].
Müller G.L., Dogmatyka katolicka, tłum. W. Szymona, Kraków–Wrocław 2015.
Obrycki K., Koncepcja grzechu pierworodnego u Pelagiusza na podstawie jego komentarza do listu św. Pawła do Rzymian 5,12–21, w: Grzech pierworodny (Źródła Myśli Teologicznej 10), red. H. Pietras, Kraków 1999, s. 177–185.
Paweł VI, Encyklika o drogach, którymi Kościół katolicki powinien kroczyć w dobie obecnej przy pełnieniu swojej misji „Ecclesiam suam”, „Acta Apostolicae Sedis” 56 (1964), s. 609–659.
Pius XII, Encyklika o niektórych poglądach zagrażającym podstawom nauki katolickiej „Humani generis”, w: W. Eborowicz, Studia nad encykliką „Humani generis” [Łódź 1951].
Polkowski A., Świadectwo Teilharda, Warszawa 1974.
Ryszkiewicz M., Homo sapiens. Meandry ewolucji, Stare Groszki 2013.
Schönborn Ch., Podstawowe prawdy nauki Kościoła o grzechu pierworodnym, w: Ch. Schönborn i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997, s. 51–78.
Schönborn Ch. i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997.
Schwager R., Grzech pierworodny i dramat zbawienia w kontekście ewolucji, inżynierii genetycznej i Apokalipsy, tłum. J. Hanusz, Tarnów 2002.
Sesboüé B., Historia dogmatów, t. II: Człowiek i jego zbawienie, Kraków 2001.
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym „Gaudium et spes”, w: Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa i in., Poznań 2007, s. 531–564.
Spaemann R., Niektóre trudności, jakie sprawia nauka o grzechu pierworodnym, w: Ch. Schönborn i in., Grzech pierworodny w nauczaniu Kościoła – głos psychologa, filozofa, teologa, tłum. J. Zychowicz, Poznań 1997, s. 29–50.
Stwora T., Próby interpretacji nauki o grzechu pierworodnym w świetle teorii ewolucji w teologii katolickiej, „Studia Ełckie” 14 (2012), s. 453–468.
Święte Oficjum, Monitum z dnia 30 czerwca 1962, „Acta Apostolicae Sedis” 54 (1962), s. 526.
Tabaczyński W., Przedmiot formalny apologetyki, „Warszawskie Studia Teologiczne” 12 (1999), s. 239–242.
Tabaczyński W., Apologetyka, Warszawa 1994.
Tattersall I., Dzieje człowieka od jego początków do IV tysiąclecia p.n.e., Warszawa 2010.
Teilhard de Chardin P., Fenomen człowieka, tłum. K. Waloszczyk, Warszawa 1993.
Teilhard de Chardin P., Mistyka nauki, tłum. M. Tazbir, w: P. Teilhard de Chardin, Człowiek i inne pisma, Warszawa 1984, s. 201–220.
Teilhard de Chardin P., Wprowadzenie do życia chrześcijańskiego, tłum. K. Waloszczyk, M. Tazbir, w: P. Teilhard de Chardin, Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, Warszawa 1985, s. 150–170.
Wciórka L., Szkice o Teilhardzie, Poznań 1973.
Wuerl D., Cardinal Wuerl: Pope Francis has Reconnected the Church with Vatican II, „America – the Jesuit Review” 6.03.2017, https://www.americamagazine.org/faith/2017/03/06/cardinal-wuerl-pope-francis-has-reconnected-church-vatican-ii [dostęp: 6.01.2018].
Maciej Witała
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny https://orcid.org/0000-0003-0516-9983
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny https://orcid.org/0000-0003-0516-9983
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
