Zakony i zgromadzenia męskie w XX wieku w (Archi)Diecezji Łódzkiej
Jan Pietrzykowski
Instytut Historii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5414-3902
Abstrakt
Na terytorium powstałej w 1920 roku diecezji łódzkiej podejmowały pracę zarówno nowe zgromadzenia zakonne, jak i zakony o starej metryce powstania. Pewną nowość stanowią zakony laickie działające okresowo: bracia doloryści, albertyni, Bracia Serca Jezusowego oraz posługujący ciągle: bonifratrzy i bracia szkolni. Z zakonów kleryckich i zgromadzeń zakonnych działających w czasach staropolskich jako pierwsi w 1919 roku przybyli do Pabianic Misjonarze św. Wincentego à Paulo. Po II wojnie światowej osiedlili się karmelici trzewiczkowi w Łodzi i filipini w Tomaszowie Mazowieckim. W okresie międzywojennym salezjanie zorganizowali trzy placówki: szkolno-wychowawczą w Łodzi, duszpasterską w Łodzi i opiekuńczą w Lutomiersku. Pozostałe zgromadzenia zakonne mają po jednej parafii w Łodzi i na terenie archidiecezji: oblaci (Grotniki), pasjoniści, klaretyni, sercanie (Bełchatów) i pallotyni. Jako ostatni w 2004 roku w trzypiętrowej kamienicy w Łodzi zamieszkali dominikanie. Duszpasterze zakonni swoją działalnością obejmują różne środowiska społeczne i usiłują realizować swoje posłannictwo w Kościele lokalnym.
Słowa kluczowe:
archidiecezja łódzka, zgromadzenia zakonne, duszpasterstwo, działalność szkolno-wychowawczaBibliografia
-lecie klaretyńskiej Parafii Niepokalanego Serca NMP i św. Antoniego Klareta w Łodzi, Łódź 2014.
-lecie działalności salezjańskiej w Polsce, Mikołów 1923.
Andrzejewski Ł., Dzieje Pasjonistów w Polsce w latach 1945-1990, Warszawa 2015 (mps).
Bar J., Bracia Serca Jezusowego, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 1006.
Duchniewski J., Doloryści, synowie MB Bolesnej, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, Lublin 1985, kol. 46.
Dyl J., Pallotyni w Polsce w latach 1907-1947, Lublin 2001.
Elenchus Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusowego 2016, Kraków 2016.
Furczoń J., Początki Zgromadzenia Księży Sercanów w Polsce, w: Uwierzyliśmy miłości. 75 lat obecności Zgromadzenia Księży Sercanów w Polsce 1928-2003. Księga Jubileuszowa, red. G. Pisarek, Kraków 2004, s. 31-44.
Gapski H., Bonifratrzy w Europie Środkowo-Wschodniej do końca XVIII wieku. Rozwój sieci konwentów i szpitali, w: Bracia, czyńcie dobro. 400 lat Zakonu Bonifratrów w Polsce 1609-2009, red. Marian Surdacki, Kraków 2009, s. 51-60.
Gil Cz., Karmelici Bosi, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. B. Migut, Lublin 2000, kol. 814-819.
Instytuty życia konsekrowanego w Kościele łódzkim, red. K. Dąbrowski, L. Witczak, Łódź 2000.
Janaczek S., Powstanie i organizacja Krakowskiej Prowincji Księży Misjonarzy (1865-1914), „Nasza Przeszłość”, 86 (1996) s. 361-432.
Jaromir H., Zarys historii Kongregacji Oratorium świętego Filipa Neri w Polsce 1668-1968, „Nasze Przeszłość”, 32 (1970) s. 5-145.
Katalog Polskiej Prowincji Dominikanów 2015/2016, Warszawa 2015.
Krzemiński J., Lutomiersk na przestrzeni dziejów, Lutomiersk 1974.
Kwietniewski M., Parafia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Łodzi do roku 1991, Łódź-Lublin 2002 (mps).
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.
Łukaszewski S., Na pamiątkę konsekracji dzwonów kościelnych Parafii św. Teresy w Łodzi, Łódź 1931.
Łań-Mirowska H., Bonifratrzy w Polsce (1609-1983), Rzym 1984.
Łobozek M.M., Bonifratrzy w Łodzi 1925-1995, Łódź 1995.
Markowski B., Kościół i Parafia Najświętszej Maryi Panny w Pabianicach 1898-1998, Pabianice 1998.
Mazurek M, Wójcik M., Honorackie zgromadzenia bezhabitowe w latach 1874-1914 w Królestwie Polskim i Cesarstwie Rosyjskim na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku, red. H. Dylągowa, Lublin 1976, s. 201-390.
Misjonarz Klaretyni 1807-2007 śladami ojca Klareta. Zarys historii Zgromadzenia Misjonarzy Klaretynów C. M. E., red. K. Gierat, Warszawa 2007.
Nowacki J., Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, Poznań 1964.
Pietrzykowski J., Salezjanie w Lutomiersku wczoraj a dziś, „Seminare. Poszukiwania Naukowo-Pastoralne”, 12 (1996) s. 291-310.
Pietrzykowski J., Salezjanie w Polsce 1945-1989, Warszawa 2007.
Pietrzykowski J., Szkoła salezjańska w Łodzi 1922-1992, „Seminare. Poszukiwania Naukowo-Pastoralne”, 10 (1994) s. 229-243.
Pietrzykowski J., Wkład salezjanów w życie Kościoła (Archi)diecezji Łódzkiej 1922-1998, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 7 (1998) s. 307-317.
Pietrzykowski J., Zakony i zgromadzenia zakonne męskie na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku. Z uwzględnieniem diecezji janowskiej czyli podlaskiej, „Roczniki Historii Polski”, 4 (59) (2012) s. 85-100.
Prejs R., Zakonnicy franciszkańscy w Królestwie Polskim po kasacie 1864 roku. Dzieje-postawy, Warszawa 2003.
Rosin R., Studia z dziejów miast dawnych województwa łęczyckiego i sieradzkiego (XII-XVI w.), Łódź 1959.
Salwa T., Litewska Prowincja Księży Misjonarzy (1794-1842), „Nasza Przeszłość”, 56 (1981) s. 147-235.
Schematyzm diecezji kujawsko-kaliskiej 1920, Włocławek 1920.
Szczerba K., Kontakty Polaków z księdzem Janem Bosko, „Seminare. Poszukiwania Naukowo-Pastoralne”, 9 (1987-1988) s. 111-137.
Strzeszewski Cz., Kościół katolicki w Polsce wobec zagadnień społeczno-gospodarczych (966-1918), w: Księga Tysiąclecia Katolicyzmu w Polsce, t. 3, red. M. Rechowicz, Lublin 1969, s. 261-430.
Szpakowski R., Zgromadzenie Braci Serca Jezusowego w Polsce w latach 1923-1983, Warszawa 1986.
Umiński W., Polska Prowincja Zgromadzenia Księży Misjonarzy w latach 1918-1939, Kraków 2009.
Wanat B.J., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605-1975, Kraków 1979.
Wiśniowski G., Franciszkanie reformaci w latach 1772-1970, w: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772-1970, red. J. Bar, cz. 3, Warszawa 1978, s. 133-183.
Wojtyska H.D., Historia Zgromadzenia Pasjonistów w Polsce, t. 1, Łódź 2006.
Wróbel R., Nowe kościoły w diecezji łódzkiej 1945-1989, Łódź 2005.
Zając P., Fundacje klasztorne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej w Archidiecezji Poznańskiej w latach 1922-1939, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, 5 (2010) s. 147-172.
Ziemann E., Sercanie, Zgromadzenie Księży Najświętszego Serca Jezusowego,
w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin2013, kol. 3-4.
Zimniak S., Salesiani nella Mitteleuropa Preistoria e storia della provincia Austro-Ungarica della Societá di S. Francesco di Sales (1868 ca-1919), Roma 1997.
Zwoliński P., Działalność społeczno-dobroczynna Kościoła łódzkiego w okresie międzywojennym (studium historyczne), Łódź 2006.
Żurek W., Salezjańskie szkolnictwo ponadpodstawowe w Polsce 1900-1963. Ustrój i organizacja, Lublin 1996.
Instytut Historii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
prof. historii
https://orcid.org/0000-0001-5414-3902
