Roman Catholic churches in Left-Bank Ukraine (19th–20th century). A retrospective analysis
Abstract
This article provides a short retrospective of the history of Roman Catholic churches in Left-Bank Ukraine in the 19th–20th century, from construction during the Russian Empire to their fate in the Soviet era. It also mentions the contemporary situation of churches in independent Ukraine. Firstly, the factors that caused the establishment of numerous Polish communities in the areas of Left-Bank Ukraine, i.e. in the Yekaterinoslav, Poltava, Kharkiv and Chernihiv Governorates, were analysed. Thanks to the efforts of local Poles 12 churches were built in this area, namely in: Chernihiv, Nizhyn, Poltava, Romny, Kremenchuk, Yekaterinoslav, Kamianske, Yenakiieve, Mariupol, Bakhmut, Kharkiv and Sumy. In the summary of the article it was pointed out that every church, since its consecration, had become a centre of life not only of the Polish community, but also a meeting place for Catholics of different nationalities. During the occupation of Ukraine by the Bolshevik army, the churches were closed and some of them demolished. Only a few temples have survived to our times. Today, they are important remnants of sacral architecture, decorating the centres of Ukrainian cities.
Keywords:
church, Left-Bank Ukraine, sacral architecture, Polish minority, Polish communityReferences
Bakowećka O., Rymo-katołyćka cerkwa w Ukrajini w kinci XVIII-XIX stolitti, Mykołajiw 2015.
Іwaniuk O., Etnicznyj skład miśkoho nasełennia Czernihiwśkoji huberniji naprykinci XIX st. za matierіałami opublikowanych statystycznych dokumentiw Rosijśklji imperiji, „Literatura j kultura Polissia”, 51 (2009) с. 114-119.
Kijas A., Polacy na Uniwersytecie Charkowskim 1805-1917, Poznań 2008.
Księga pamiątkowa inżynierów cywilnych Polaków wychowanków Instytutu Inżynierów Cywilnych w Petersburgu, Warszawa 1937.
Kuszłakowa N., Inżenery-architektory polśkoho pochodżennia w Charkiwśkomu widdiłenni Imperatorśkoho Rosijśkoho technicznoho towarystwa, „Istorycznyj Archiw”, 3 (2009) с. 118-122.
Lipiński T., Polacy w Charkowie, „Znicz. Kalendarz informacyjny z działem literackim za rok zwyczajny”, 1 (1905) s. 71-139.
Lisewycz I., Duchowno sprahli: Duchowne żyttia polśkoji nacionalnoji menszyny na Naddniprianśkij Ukrajini w 1864-1917 rr., Kyjiw 1997.
Łukawski Z., Ludność polska w Rosji 1863-1914, Wrocław-Warszawa-Kraków 1978.
Mądzik M., Korzeniowski M., Latawiec K., Tarasiuk D., Polacy na wschodniej Ukrainie w latach 1832-1921, Lublin 2014.
Omilanowska M., Bilewicz H., Architektura, polityka, tożsamość. Z badań nad karierami polskich wychowanków rosyjskich uczelni architektonicznych w XIX i na początku XX wieku (casus Józefa Padlewskiego), w: Polska-Rosja. Sztuka i historia. Sztuka polska, sztuka rosyjska i polsko-rosyjskie kontakty artystyczne do początku XX wieku, red. J. Malinowski, I. Gawrasz, N. Mizerniuk-Rotkiewicz, Warszawa-Toruń 2013, s. 293-305.
Polakowa J., Architietory Charʹkowa polskogo proischożdienija, w: Polska diaspora w Charkowie. Historia i współczesność, Charkiw 2014, s. 128-144.
Riejngardt F., Rimsko-Katoliczeskaja cerkowʹ w Charʹkowie, w: Charʹkowskij Sbornik. Litieraturno-naucznoje priłożenijek Charʹkowskomu Kalendariu na 1887 g., Charʹkow 1887, s. 260-261.
Rublowa N., Antykostiolna kampanija w USRR: pryczyny, instrumentarij, perebih (kineć 20-ch – 30-ti rr.), „Z archiwiw WUCZK-HPU-NKWD-KHB”, 1 (1996) s. 388-405.
Rublowa N., Peredmowa, „Z archiwiw WUCZK-HPU-NKWD-KHB”, 2 (2003) s. 17-48.
Rublowa N., Rymo-katołyćka cerkwa w ukrajinśkij prowiciji 1920-1930 ch. rr., Fastiwszczina, „Z archiwiw WUCZK-HPU-NKWD-KHB”, 1 (2012) s. 258-332.
Zajonc Є., Niewіdomі dżerieła іstorії pierszoї polsʹkoїrimo-katolicʹkoї parafії u Charkowі, „Wіsnik Charkіwsʹkogo nacіonalnogo unіwiersitietu іmienі W. N. Karazіna”, 74 (2016) с. 314-321.
Żur M., Istorija rimo-katoliczeskoj cerkwi w Charʹkowie, w: Polśka diaspora u Charkowi: istorija ta suczasnistʹ, red. I. Żurawlowa, Charkiw 2004, s. 8-20.
Żwanko L., Polonia Charkowa w XVIII-XIX wieku, „Wiadomości Historyczne z Wiedzą o Społeczeństwie”, 6 (2016) s. 26-29.
Żwanko L., Polacy na Ukrainie Lewobrzeżnej: geneza, symbole tożsamości (XIX – początek XX wieku), „Europa Orientalis”, 8 (2017) s. 21-46.
Żwanko L., Polscy architekci Charkowa – Bolesław Michałowski i Marian Józef Zdzisław Charmański: szkic o życiu i twórczości, „Studia z Architektury Nowoczesnej”, 6 (2018) s. 47-69.
Żwanko L., Wybitni Polacy i Charków: słownik biograficzny (1805-1918), tłum. T. Dowżok, Charków 2019.
Żwanko L., Spuścizna architektów Polaków na mapie Charkowa, w: Polskije i rossijskije architiektory w XIX I XX wiekach. Polish and-russian architects in 19-th Аnd 20-th Centuries, t. 4, red. J. Malinowski, I. Gawrasz, Warszawa-Toruń, 2018, s. 181-196.
Kharkiv State Veterinary Academy
prof. zw., dr hab.
https://orcid.org/0000-0002-1107-449X
