ABMK

Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego: geneza, zasób i funkcjonowanie

Robert Danieluk SJ

Archiwum Generalne Towarzystwa Jezusowego w Rzymie , Włochy
https://orcid.org/0000-0003-1145-4131


Abstrakt

Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego (Archiwum Romanum Societatis Jesu), jest głównym (centralnym) archiwum jezuitów. Znajduje się przy kurii generalnej zakonu, a jego zadaniem jest gromadzenie, porządkowanie i udostępnianie badaczom zbioru dokumentów z okresu od XVI-XX w. Jest archiwum centralnym w tym znaczeniu, że zawiera dokumenty odnoszące się do centralnego zarządu zakonu, nie zaś wszystkie dokumenty dotyczące jezuitów z każdej epoki i z każdego kraju. Od 1541 do roku 1773 mieściło się w domu przy kościele del Gesù, gdzie pozostało również po kasacie zakonu, choć niestabilność ówczesnej sytuacji doprowadziła do zaginięcia wielu dokumentów. W 1873 r. jezuici musieli opuścić Rzym ze względu na politykę władz włsokich. Kuria generalna przeniosła się do Fiesole koło Florencji, gdzie pozostała do 1895 r., zaś archiwum zostało najpierw ukryte, po czym wysłane w sekrecie do Exaten w Holandii, gdzie niemieccy jezuici mieli swój dom studiów. Pod koniec roku 1893 archiwum znajdowało się w trzech różnych miejscach: zasadnicza jego część była w Holandii, dokumenty nowsze (te z okresu po 1814 r.) w Fiesole, zaś archiwum prokuratora generalnego zakonu, znajdujące się w 1870 r. w jezuickim Collegium Romanum, zostało wraz z biblioteką tej uczelni skonfiskowane przez rząd włoski. Księgozbiór ten stał się zaczątkiem dzisiejszej Biblioteki Narodowej Vittorio Emmanuele II w Rzymi. Wspomniane archiwalia powróciły do swoich właścicieli w 1924 r. Po powrocie kurii generalnej do Rzymu (1895) oraz archiwaliów z Holandii (1939), wszystkie trzy części archiwum spotkały się w 1945 r. nowej kurii przy Borgo S. Spirito 4, gdzie pozostają do dzisiaj; od roku 1995 umieszczono je w specjalnym budynku. W obecnym swoim kształcie archiwum składa się z działów: 1. dokumenty dotyczące tzw. „starego” Towarzystwa (okres poprzedzający kasatę zakonu w 1773 r.); 2. akta z czasów tzw. „nowego” Towarzystwa (okres po odrodzeniu zakonu w 1814 r.); 3. tzw. Fondo Gesuitico, czyli archiwum prokuratora generalnego zakonu zawierające głównie akta majątkowe i procesowe ; 4. zbiory specjalne. Zasób jest na bieżąco opracowywany i udostępniany do kwerend naukowych badaczom z całwego świata. Sukcesywnie rośnie liczba zdigitalizowanych archiwaliów.

Słowa kluczowe:

archiwum, jezuici, historiografia, Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego, Archivum Romanum Societatis Iesu

Opracowania

Aldama Antonio Maria de, Guida a Roma Ignaziana. Sulle orme di Sant’Ignazio di Loyola. Casale Monferrato, Piemme 1990.

Bieś Andrzej Paweł i in., Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, t. 1-5, Kraków, 2002-2008.

Burrus Ernest J., Mexican Historical Documents in the Central Jesuit Archives, „Manuscripta”, 12 (1968) s. 133-161. (Crossref)

Burrus Ernest J., Research Opportunities in Italian Archives and Manuscript Collections for Students of Hispanic American History, „The Hispanic American Historical Review”, 39 (1959) s. 428-463. (Crossref)

Catalogus defunctorum in renata Societate Iesu (III):1986-2000, Romae 2001.

Chan Albert, Chinese Books and Documents in the Jesuit Archives in Rome. A Descriptive Catalogue Japonica-Sinica, t. I-IV, Armonk-New York-London 2002.

Cock Joseph de, El archivo Romano de la Compañía de Jesús: A.R.S.I., „Jesuitas. Anuario de la Compañía de Jesús”, 1997, s. 114-115.

Danieluk Robert, Archivum Romanum Societatis Iesu: un luogo privilegiato per lo studio dell’attività evangelizzatrice dei gesuiti, „Archiva Ecclesiae”, 53-55 (2010-2012) s. 221-254.

Danieluk Robert, Documenti dell’Archivio Romano della Compagnia di Gesù sulla presenza e attività dei gesuiti nelle Marche tra XVI e XVIII secolo: Possibilità di ricerca, w: Studi Maceratesi, t. 44: Ordini e Congregazioni religiose dal Concilio di Trento alla soppressione napoleonica. Atti del XLIV Convegno di Studi Maceratesi, Abbadia di Fiastra (Tolentino), 22-23 novembre 2008. Macerata, Macerata 2010, s. 163-191.

Danieluk Robert, La réprise d’une mémoire brisée: l’historiographie de la ‘nouvelle’ Compagnie de Jésus, „Archivum Historicum Societatis Iesu”, 150 (2006) s. 269-271.

Danieluk Robert, Lituanica w Rzymskim Archiwum Towarzystwa Jezusowego: możliwe kierunki poszkiwań, w: Jėzuitai Lietuvoje (1608-2008): gyvenimas, veikla, paveldas/Jesuits in Lithuania (1608-2008): Life, Work, Heritage. S. l., red. N. Markauskaitė, Vilnius 2012, s. 135-148.

Danieluk Robert, Jezuickie inspiracje działań Piotra Skargi, „Studia Bobolanum” 2 (2013), s. 31-34.

Danieluk Robert, Michał Boym, Andrzej Rudomina and Jan Smogulecki – Three Seventeenth Century Missionaries in China. A Selection of Documents from the Roman Jesuit Archives, „Monumenta Serica. Journal of Oriental Studies”, 59 (2011) s. 417-443. (Crossref)

Danieluk Robert, Nieopublikowane dokumenty Piotra Skargi w archiwach rzymskich, „Studia Bobolanum”, 2 (2013) s. 208-210.

Danieluk Robert, Obecność jezuitów na Świętojańskiej w dokumentach Rzymskiego Archiwum Towarzystwa Jezusowego, „Studia Bobolanum”, 3 (2010) s. 89-97.

Danieluk Robert, Starania o przekształcenie poznańskiego kolegium jezuitów w uniwersytet w świetle dokumentów Rzymskiego Archiwum Towarzystwa Jezusowego, w: Wokół jezuickiej fundacji uniwersytetu z 1611 roku, red. D. Żołądź-Strzelczyk, R. Witkowski, Poznań, 2011, s. 107-121.

Danieluk Robert, Święta Lipka w dokumentach Rzymskiego Archiwum Towarzystwa Jezusowego, w: Święta Lipka – perła na pograniczu ziem, kultur i wyznań, red. A. Jacyniak, Warszawa 2008, s. 73-87.

Diccionario Histórico de la Compañía de Jesús. Biográfico-temático, t. IV, Roma-Madrid 2001.

Gramatowski Wiktor, The General Archives of the Society of Jesus, w: Inventarium Archivi Romani Societatis Iesu. Manuscripta antiquae Societatis, cz. I: Assistentiae et Provinciae, Romae 1992 [mps w Rzymskim Archiwum Towarzystwa Jezusowego], s. VII-XI (włoska wersja na s. I-VI).

Gramatowski Wiktor, Kadulska Irena, Dokumenty polskie w zbiorach Archivum Romanum Societatis Iesu, w: Staropolska kultura rękopisu, red. H. Dziechcińska, Warszawa 1990, s. 163-189.

Hanly Daniel Aloysius, Blessed Joseph Pignatelli (of the Society of Jesus). A Great Leader in a Great Crisis, New York 1937.

„L’Osservatore Romano”, 4-5 III 2019.

Lamalle Edmond, L’archivio di un grande Ordine religioso. L’Archivio Generale della Compagnia di Gesù, „Archiva Ecclesiae”, 24-25 (1981-1982) s. 89-120.

Lamalle Edmond, La documentation d’histoire missionnaire dans le ´Fondo Gesuitico´ aux Archives Romaines de la Compagnie de Jésus, „Euntes Docete”, 21 (1968) s. 131.

Lamalle Edmond, Les plans des Archives Romaines de la Compagnie de Jésus. Inventaire, w: Le recueil de plans d’édifices de la Compagnie de Jésus conservé à la Bibliothèque Nationale de Paris, red. J. Vallery-Radot, Rome 1960, s. 389-402.

Lukács Ladislaus, Polgár Ladislaus, Documenta romana historiae Societatis Iesu in regnis olim corona hungarica unitis, t. 1, Romae 1959.

Mc Coog Thomas M., A Guide to Jesuit Archives, Rome-St. Louis 2001.

Medina Francisco de Borja, La Compañía de Jesús y la evangelización de América y Filipinas en los archivos de la Orden, w: Memoria Ecclesiae, t. V: Órdenes religiosas e evangelización de América y Filipinas en los archivos de la Iglesia santoral hispano-mozárabe en España. Actas del VII Congreso de la Asociación celebrado en Córdoba (12 al 15 de septiembre de 1992), Oviedo 1994, s. 31-61.

Memorias del P. Luis Martín General de la Compañía de Jesús (1846-1906), t. 2, red. J. Eguillor Ramón, M. Revuelta Gonzáles, R.M. Sanz de Diego, Roma 1988.

Mendizábal Rufo, Catalogus defunctorum in renata Societate Iesu ab a. 1814 ad a. 1970, Romae 1972.

Pásztor Lajos, Guida delle fonti per la storia dell’Africa a Sud del Sahara negli Archivi della Santa Sede e negli Archivi Ecclesiastici d’Italia, Zug 1983, s. 302-311.

Pásztor Lajos, Guida delle fonti per la storia dell’America Latina negli archivi della Santa Sede e negli archivi ecclesiastici d’Italia, Città del Vaticano 1970.

Pecchiai Pio, Il Gesù di Roma descritto ed illustrato, Roma 1952.

Polgár László, Bibliographie sur l’histoire de la Compagnie de Jésus, 1901-1980, t. 1-3, Roma 1981-1990.

Ruiz Jurado Manuel, I luoghi di sant’Ignazio di Loyola a Roma, Gorle 2011.

Schurhammer Georg, Die Anfänge des römischen Archivs der Gesellschaft Jesu, „Archivum Historicum Societatis Iesu”, 12 (1943) s. 89-118.

Ser Pérez Fernando del, La provincia jesuítica de Castilla en el Archivum Romanum Societatis Iesu, „Cuadernos de Historia Moderna”, 20 (1998) s. 167-188.

Teschitel Josef, Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI), „Archivum” 4 (1954), s. 145-152.

Teschitel Josef, Das Generalarchiv der Gesellschaft Jesu in Rom, „Römische Historische Mitteilungen”, 4 (1960-1961) s. 247-254.

Teschitel Josef, L’organizzazione dell’archivio generale della Compagnia di Gesù, „ Rassegna degli Archivi di Stato”, 22 (1962) s. 189-196.

Verástegui Nicolás R., Importanza degli archivi nella storia e nella spiritualità della Compagnia, secondo il „Nostro modo di procedere”, w: „Scriptis tradere et fideliter conservare”: Gli archivi come „luoghi della memoria” nella Compagnia di Gesù, Roma 2003, s. 29-51.


Opublikowane
2022-06-29


Danieluk SJ, R. (2022). Rzymskie Archiwum Towarzystwa Jezusowego: geneza, zasób i funkcjonowanie. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 118, 67–82. https://doi.org/10.31743/abmk.11357

Robert Danieluk SJ  arsi-danieluk@sjcuria.org
Archiwum Generalne Towarzystwa Jezusowego w Rzymie https://orcid.org/0000-0003-1145-4131