Maszynopis „Największa chwała” ze zbiorów Biblioteki Teologicznej Uniwersytetu Śląskiego, a nowela „Wigilia w kacecie” ks. Huberta Lacha
Abstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie maszynopisu noweli, zatytułowanego Największa chwała, oraz jej wersji opublikowanej, która przyjęła tytuł Wigilia w kacecie, autorstwa ks. Huberta Lacha, byłego więźnia obozów koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen. Na maszynopis oraz inne dokumenty ks. Huberta Lacha, które zostały w tekście omówione, autorka opracowania natrafiła przypadkowo, podczas kwerendy w Bibliotece Teologicznej Uniwersytetu Śląskiego w 2018 r. Zmodyfikowana, przede wszystkim zaś skrócona, wersja noweli została opublikowana w 2010 r. w zbiorze Nowele obozowe. Autorka artykułu, uwzględniając kontekst historyczny, poddała analizie i interpretacji tekst noweli, stawiając tezę, że list, jako gatunek literatury użytkowej, stał się dla ks. Huberta Lacha fundamentem, na którym budował narrację swoich licznych utworów. W artykule przybliżono biografię ks. Huberta Lacha oraz jego dorobek pisarski, który nie był naukowo oceniany. Szczególny namysł podjęto nad zagadnieniem związanym z sensem cierpienia i przedstawionymi w noweli mechanizmami obrony przed zniewoleniem totalnym.
Słowa kluczowe:
ks. Hubert Lach, literatura obozowa, list, nowela, lager, obóz koncentracyjnyBibliografia
Berlant L., Trauma i niewymowność, przeł. T. Łysak, „Teksty Drugie”, 2018, nr 3, s. 176-195.
Blachnicki F., Wyroki Bożej Opatrzności. Listy z czasu wojny, tłum. G.M. Skop, Kraków 2003.
Brzezińska A.I., Appelt K., Ziółkowska B., Psychologia rozwoju człowieka, w: Psychologia. Podręcznik akademicki, t. II, red. J. Strelau, D. Doliński, Gdańsk 2008, s. 95-292.
Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.
Czech D., Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Oświęcim-Brzezinka 1992.
Frankl V.E., Bóg ukryty. W poszukiwaniu ostatecznego sensu, przeł. A. Wolnicka, Warszawa 2018.
Jagoda Z., Kłodziński S., Masłowski J., Oświęcim nieznany, Kraków 1981.
Jagoda Z., Kłodziński S., Masłowski J., Przetrwanie obozu w ocenie byłych więźniów Oświęcimia-Brzezinki, „Przegląd Lekarski”, 1977, nr 1.
Jestem zdrów i czuję się dobrze… Oświęcimskie listy Mariana Henryka Serejskiego, oprac. K. Serejska Olszer, Oświęcim 2007.
Józef Kachel. Listy z Buchenwaldu, do druku przyg. i wstępem opatrzył M. Lis, Opole 1988.
Klistała J., Martyrologium mieszkańców ziemi rybnickiej, Wodzisławia Śląskiego, Żor, Raciborza w latach 1939-1945 – słownik biograficzny, Bielsko-Biała 2006, s. 187-188.
Klistała J., Żołnierze rybnickiego ZWZ/AK, POP, PTOP w obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Mauthausen, Gusen, Dachau, Ravensbrück, Buchenwald, Majdanek, Oranienburg, Sachsenhausen, Flossenbürg… i innych, Bielsko-Biała 2008.
Lach H., Dobry łotr – Dyzma, Warszawa 2003.
Lach H., Kajfasz i Wysoka Rada, Warszawa 2002.
Lach H., Nowele obozowe, Gliwice 2010.
Lach H., Prokurator, Warszawa 2004.
Listy obozowe. Błogosławiony ks. Stefan Wincenty Frelichowski, z rękopisów odczytała, z j. niemieckiego przeł., wprowadzeniem i przypisami opatrzyła M. Nędzewicz, Toruń 2005.
Listy z Dachau. Gustaw Morcinek do siostry Teresy Morcinek, wstęp i oprac. K. Heska -Kwaśniewicz, L. Sadzikowska, tłum. M. Szalonek, Katowice 2016.
Musioł T., Listy z Dachau, Opole 1984.
Na granicy życia i śmierci. Listy i grypsy więzienne Krystyny Wituskiej, oprac., wstępem i przypisami opatrzyła W. Kiedrzyńska, Warszawa 1970.
Niekrasz J., Z dziejów AK na Śląsku, Katowice 1993.
Nycz R., O nowoczesności jako doświadczeniu – uwagi na wstępie, w: Nowoczesność jako doświadczenie, red. A. Zeidler-Janiszewska, R. Nycz, Kraków 2006, s. 3-22.
Pająk I., Mieszkańcy Śląska, Podbeskidzia, Zagłębia Dąbrowskiego w KL Auschwitz, Katowice 1998.
Pawełczyńska A., Wartości a przemoc. Zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, Warszawa 1995
Perkowski H., Przeżyć każdy dzień. Wspomnienia obozowe 1944-1945, Łapy 2014.
Recepta na wytrwałość, z ks. H. Lachem rozmawia Anna Burda-Szostek, ks. Roman Chromy, Barbara Gruszka-Zych, „Gość Niedzielny” 2010, nr 28 (dodatek katowicki), s. 5.
Rybicka E., Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego, „Teksty Drugie”, 2004, nr 4, s. 40-55.
Sadzikowska L., Listy z lagrów i więzień 1939-1945. Wybrane zagadnienia, Katowice 2019.
Schülze W., Ego-Dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte (Selbstzeugnisse der Neuzei t. 2), w: Ego-Dokumente. Annäherung an den Menschen in der Geschichte, red. W. Schülze, Berlin 1996, s. 11–30.
Skwarczyńska S., Teoria listu, oprac. E. Feliksiak, M. Leś, Białystok 2006.
Sloterdijk P., Reguły dla ludzkiego zwierzyńca. Odpowiedź na Heideggera list o humanizmie, przeł. A. Żychliński, „Przegląd Kulturoznawczy”, 2008, nr 1 (4), s. 40-62.
Urbański R., „Dorosłość” jako podstawowe pojęcie andragogiki, w: Wybrane zagadnienia z oświaty dorosłych, red. J. Skrzypczak, Poznań 1995, s. 3-16.
Waśniewski Z., „Kocham!” przez kraty. Listy więzienne i obozowe, przedm., oprac. i przypisy R. Czyżyk, Chełm 2016.
Wyka M., Nowe terytorium. O listach okupacyjnych, w: J. Andrzejewski, S. Baczyńska, T. Gajcy, K. Irzykowski, K.L. Koniński, C. Miłosz, J. Turowicz, K. Wyka, Pod okupacją. Listy, wstęp M. Wyka, w tom ułożył, przypisami i notą wydawcy opatrzył M. Urbanowski, Warszawa 2014, s. 3-22.
Uniwersytet Śląski w Katowicach
dr hab. literaturoznawstwa; prof. UŚ, Instytut Literaturoznawstwa
https://orcid.org/0000-0002-5509-4513
