ABMK

Święcenia duchowne Łukasza Watzenrode (1447-1512). Przyczynek do biografii biskupa warmińskiego

Krzysztof Kaczmarek

Zakład Historii Średniowiecznej, Instytut Historii, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polska


Abstrakt

Historians have been interested in the Bishop of Warmia Łukasz Watzenrode for many years, mainly because of his close affinity with Nicolas Copernicus and the complicated history of the Diocese of Warmia during this bishop's reign. The part of Łukasz's life which preceded his bishop's election has not aroused such interest. And therefore this article is about this less known fragment of his biography. It deals with the issues related to Watzenrode taking lesser vows and being ordained a priest. The information about bishop Watzenrode having all ordines, including the priesthood, at the end of the 1470s was questioned. The research showed that it was not until the spring of 1487 that he received all higher ordinations. This fact should be connected with the plans of appointing him to the Episcopal capital of Lidzbark Warmiński as a successor of Mikołaj Tungen.

Słowa kluczowe:

święcenia, diecezja warmińska, biskup Łukasz Watzenrode, XV-XVI w.

Archemczyk S., Marchwiński R., Przeracki J., Poczet biskupów warmińskich, Olsztyn 1994.

Birkenmajer L.A., Mikołaj Kopernik. Cz.1. Studya nad pracami Kopernika oraz materyały biografi czne, Kraków 1900.

Biskup M., Watzenrode Łukasz modszy, w: Toruński Słownik Biografi czny, t. 2, red. K. Mikulski, Toruń 2000, s. 258-263.

Biskup M., Łukasz Watzenrode inicjatorem wybrania przedstawiciela Korony biskupem warmińskim, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna, działalność naukowa, środowisko, kalendarium, Olsztyn 1973, s. 347-359.

Biskup R., Prozopografi a pruskich kapituł katedralnych w średniowieczu (XIII-XVI w.) – stan badań i postulaty, w: Warmińska kapituła katedralna. Dzieje i wybitni przedstawiciele, red. A. Kopiczko, J. Jezierski, Z. Żywica, Olsztyn 2010, s. 143-153.

Bogdański R., Walka diecezji warmińskiej o niezależność od synodów metropolii ryskiej i gnieźnieńskiej, „Studia Warmińskie”, 19 (1982) s. 123-146.

Borawska T., Gdańszczanie w kapitule warmińskiej w XIII i XVI wieku, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000, s. 117-132.

Borawska T., Kapituła warmińska w średniowieczu i na początku czasów nowożytnych (1260-1550), w: Warmińska kapituła katedralna, Dzieje i wybitni przedstawiciele, red. A. Kopiczko, J. Jezierski, Z. Żywica, Olsztyn 2010, s. 155-171.

Borawska T., Stosunek Łukasza Watzenrodego do Krzyżaków, Toruń 1968 (mps).

Borawska T., Stronnicy krzyżaccy w otoczeniu Łukasza Watzenrodego, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna, działalność naukowa, środowisko, kalendarium, Olsztyn 1973, s. 361-384.

Borawska T., Tiedemann Giese (1480-1550) w życiu wewnętrznym Warmii i Prus Królewskich, Olsztyn 1984.

Borawska T., Watzenrode Łukasz, w: Słownik Biografi czny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn

, s. 268-269.

Borawska T., Watzenrode Łukasz (1447-1512), w: Słownik Biografi czny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 411-412.

Borek A., Święcenia duchowieństwa w późnośredniowiecznej Polsce: praktyka i jej uwarunkowania na przykładzie włocławskich wykazów święceń, „Studia Źródłoznawcze”, 52 (2014) s. 45-71.

Brachvogel E., Zur Koppernikusforschung. 2. Des Koppernicus Priesteweihe, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 25 (1935), s. 242-245.

Doležalova E., Svěcenci pražské diecéze 1395-1416, Praha 2010.

Fleischer F., Heinrich III Sorbom, Bischof von Ermland (1373-1401), „Pastoralblatt für die Diözese Ermland”, 25 (1893), s. 80-86 i 91-97.

Fleischer F., Heinrich IV Heilsberg von Vogelsang. Bischof von Ermland (1401-1413), „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 12 (1889) s. 1-134.

Gąsiorowski A., Święcenia w diecezji kujawskiej na przełomie XV i XVI wieku, „Roczniki Historyczne”, 67 (2001) s. 79-105.

Giglewicz E., Watzenrode Łukasz, w: Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, kol. 292-293.

Górski K., Łukasz Watzenrode: życie i działalność polityczna (1447-1512), Wrocław 1973.

Hejnosz W., Kilka uwag o studiach krakowskich i święceniach kapłańskich Mikołaja Kopernika, „Zapiski Historyczne”, 29 (1964) nr 2, s. 144-148.

Hipler F., Die Grabstätten der ermländischen Bischöfe, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 6 (1878) s. 281-362.

Jamiołkowska D., Memoriale Łukasza Watzenrodego – analiza paleografi czna, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna, działalność naukowa, środowisko, kalendarium, Olsztyn 1973, s. 397-415.

Kaczmarek K., Święcenia duchowieństwa przez biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego (+1488), „Folia Historica Cracoviensia”, 18 (2012) s. 143-163.

Kamiński M., Jan Dantyszek, człowiek i pisarz, „Studia Warmińskie”, 1 (1964) s. 57-114.

Kolberg A., Ein preussisches Formelbuch des 15. Jahrhunderts, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 9 (1888) s. 273-328.

Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. 4, Gniezno 1883.

Korytkowski J., Zbigniew Oleśnicki, Arcybiskup Gnieźnieński i Prymas Polski, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, 15 (1887) s. 233-309.

Leśnodorski B., Dominium Warmińskie 1243-1569, Poznań 1949.

Mańkowski A., Łukasz Watzenrode, Toruńczyk, biskup warmiński (+1512), Pelplin 1933.

Mańkowski A., Prałaci i kanonicy katedralni chełmińscy od założenia kapituły do naszych czasów, cz. 2, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, 34 (1927) s. 285-424.

Mikulski K., Dzieje toruńskiej rodziny Watzenrode w XIV-XVI w., „Klio”, 20 (2012) s. 69-110.

Mikulski K., Mieszczanie toruńscy w kapitule warmińskiej i chełmińskiej, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000, s. 101-116.

Mikulski K., Teschner (Taschner) Marcin (ok. 1420-1463), w: Toruński Słownik Biografi czny, t. 7, red. K. Mikulski, Toruń 2014, s. 225-226.

Mikulski K., Watzenrode Łukasz starszy (ok. 1390-1462), w: Toruński Słownik Biografi czny, t. 1, red. K. Mikulski, Toruń 1998, s. 245-247.

Mikulski K., Watzenrodowie i dom rodzinny Mikołaja Kopernika w Toruniu, w: Studia z dziejów miast i mieszczaństwa w średniowieczu, t. 2, red. R. Czaja, J. Tandecki, Toruń 1996, s. 243-255.

Mikulski K., Watzenrodowie i kapituła warmińska. Rola związków rodzinnych w duchownych karierach mieszczan toruńskich w XIV i XV wieku, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofi arowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Poznań 1997, s. 359-371.

Mikulski K., Wokół toruńskich korzeni Mikołaja Kopernika: genealogie rodzin spokrewnionych i wywód przodków astronoma, w: Grób Mikołaja Kopernika, red. J. Gąssowski, Pułtusk 2010, s. 97-125.

Müller-Blessing I.B., Johannes Dantiscus von Höfen – Ein Diplomat und Bischof zwischen Humanismus und Reformation (1485-1548), „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 31/32 (1967/1968) s. 59-238.

Nitecki P., Watzenrode Łukasz, w: Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biografi czny, Warszawa 1992, s. 218.

Nowak Z., Jan Dantyszek: portret renesansowego humanisty, Wrocław 1982.

Obłąk J., Historia diecezji warmińskiej, Olsztyn 1959.

Obłąk J., Kopiczko A., Historia diecezji i archidiecezji warmińskiej, Olsztyn 2010.

Olek, Akta działalności arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego (Studium źródłoznawcze), „Studia Theologica Varsaviensia”, 13 (1975) nr 1, s. 231-280.

Oracki T., Watzenrode Łukasz, w: Oracki T., Słownik Biografi czny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963, s. 299-300.

Oracki T., Watzenrode Łukasz, w: Oracki T., Słownik Biografi czny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 2, Olsztyn 1988, s. 200-203.

Oracki T., Słownik Biografi czny Warmii, Mazur i Powiśla od połowy XV wieku do 1945 roku, Warszawa 1963.

Oracki T., Słownik Biografi czny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku, t. 1-2, Olsztyn 1984-1988.

Papritz J., Die Nachfahrentafel des Lukas Watzenrode, w: Kopernikus – Forschungen, hrsg. von. J. Papritz, H. Schmauch, Leipzig 1943, s. 132-142.

Pawlina L., Dymisorie w rozwoju historycznym, Lublin 1936.

Poczet biskupów warmińskich, red. S. Archemczyk, Olsztyn 2008.

Poschmann B., Das Ermland in der deutschen Geschichtsschreibung der Gegenwart, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 44 (1988), s. 7-27.

Poschmann B., Die Geschichtsschreibung über das Ermland in der Bundesrepublik Deutschland, Olsztyńskie Studia Niemcoznawcze”, 1 (1986), s. 5-19.

Pottel B., Das Domkapitel von Ermland im Mittelalter, Leipzig 1911.

Prowe L., Nicolaus Coppernicus, 1. Bd. Das Leben, 1. Th., Berlin 1883.

Radzimiński A., Biskupstwa państwa krzyżackiego w Prusach XIII-XV wieku, Toruń 1999.

Radzimiński A., Piętnastowieczny formularz z Uppsali jako źródło do badania dziejów Kościoła w Państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofi arowane Profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. H. Manikowska, A Bartoszewicz i W. Fałkowski, Warszawa 2000, s. 231-246.

Rogalski A., Kościół katolicki na Warmii i Mazurach, Warszawa 1956.

Rosen E., Copernicus was not a Priest, „Proceedings of the American Philosophical Society”, 6 (1960) s. 635-661.

Rybus H., Działalność synodalna biskupa Macieja Drzewickiego w diecezji włocławskiej (1514-1531), „Studia Theologica Varsaviensia”, 7 (1969) nr 1, s. 133-171.

Schmauch H., Der Streit um die Wahl des ermländischen Bischof Lucas Watzenrode, „Altpreussische Forschungen”, 10 (1933) s. 65-101.

Schmauch H., Die kirchenrechtliche Stellung der Diözese Ermland, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 30 (1966) s. 465-495.

Schmauch H., Politische Geschichte des Fürstbistums Ermland, Königsberg 1932.

Schmauch H., Zur Koppernikusforschung. 1. Das Vorleben des ermlandischen Bischofs Lukas Watzenrode, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 24 (1932) s. 439-454.

Sikorski J., Łukasz Watzenrode, w: Poczet biskupów warmińskich, s. 89-104.

Sikorski J., Monarchia polska i Warmia u schyłku XV wieku. Zagadnienia prawno-ustrojowe i polityczne, Olsztyn 1978.

Słownik Biografi czny Kapituły Warmińskiej, Olsztyn 1996.

Słownik Biografi czny Kapituły Kolegiackiej w Dobrym Mieście, Olsztyn 1999.

Słownik Biografi czny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 1-4, red. Z. Nowak, Gdańsk 1997.

Szorc A., Dominium warmińskie 1243-1772. Przywilej i prawo chełmińskie na tle ustroju Warmii, Olsztyn 1990.

Szorc A., Dzieje diecezji warmińskiej (1243-1991), Olsztyn 1991.

Szorc A., Dzieje Warmii 1454-1660. Stan badań i postulaty badawcze, Olsztyn 1999.

Thiel A., Das Verhältnis des Bischofs Lucas von Watzelrode zum Deutschen Orden, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 1 (1860) s. 244-268 i 409-459.

Wand G., Lucas Watzenrode, Bischof von Ermland, Würzburg 1920.

Wardęska Z., Problem święceń kapłańskich Mikołaja Kopernika, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna, działalność naukowa, środowisko, kalendarium, Olsztyn 1973, s. 183-207.

Wasilewska B., Warmia i Mazury 1945-1995. Przewodnik bibliografi czny, Olsztyn 1996.

Wermter E.M., Geschichte der Diözese und des Hochstifts Ermland, Osnabrück 1977.

Wermter E.M., Reformversuche im Ermland vor dem Konzil von Trient, „Zeitschrift für Geschichte und Altertumskunde Ermlands”, 29 (1958) s. 428-437.

Węcławowicz T., Poszukiwanie grobu Łukasza Watzenrode. Krypta biskupa – stan badań i nowe pytania badawcze, w: Grób Mikołaja Kopernika, red. J. Gąssowski, Pułtusk 2010, s. 161-183.

Wijaczka J., Warmia wczesnonowożytna w polskich badaniach historycznych po 1945 roku „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 53 (2009) nr 2, s. 225-238.

Wilk-Woś Z., Późnośredniowieczna kancelaria arcybiskupów gnieźnieńskich (1437-1493), Łódź 2013.

Wiśniowski E., Terminarz i miejsce święceń osób duchownych w diecezji płockiej w latach 1515-1530, w: Kościół, społeczeństwo, kultura. Prace ofi arowane Profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. J. Drob, H. Łaszkiewicz, A. Stasiak, B. Szady, C. Taracha, Lublin 2004, s. 37-45.

Wróblewska K., Łukasz Watzenrode jako fundator dzieł sztuki. Z zagadnień mecenatu artystycznego na Warmii z przełomu XV i XVI stulecia, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna, działalność naukowa, środowisko, kalendarium, Olsztyn 1973, s. 385-396.

Wróblewska K., Późnogotycka brązowa płyta nagrobna biskupa Warmińskiego Pawła Legendorfa, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 1 (1966) s. 99-126.

Zins H., Czy Mikołaj Kopernik miał święcenia kapłańskie?, „Kwartalnik Historyczny”, 68 (1961) nr 3, s. 739-743.

Zins H., Kwestia święceń kapłańskich Mikołaja Kopernika, w: Zins H., W kręgu Mikołaja Kopernika, Lublin 1960, s. 266-303.

Zins H., Walka Polski o obsadę biskupstwa warmińskiego na przełomie XV i XVI w. na tle polityki zjednoczeniowej, w: Zins H., W kręgu Mikołaja Kopernika, Lublin 1960, s. 15-91.

Pobierz

Opublikowane
2017-06-29


Kaczmarek, K. (2017). Święcenia duchowne Łukasza Watzenrode (1447-1512). Przyczynek do biografii biskupa warmińskiego. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 107, 181–198. https://doi.org/10.31743/abmk.12139

Krzysztof Kaczmarek 
Zakład Historii Średniowiecznej, Instytut Historii, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu