ABMK

Rozwój kultu św. Józefa w Polsce a siedemnastowieczna fundacja kościoła parafialnego pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bielinach

Elżbieta Krzewska

Instytut Studiów Politycznych PAN , Polska
https://orcid.org/0000-0002-9568-055X

Ryszard Skrzyniarz

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0002-1732-8155


Abstrakt

Dnia 30 października 1637 r. biskup Jakub Zadzik (1582-1642), na prośbę Krzysztofa Jóźwika, właściciela hut szkła w Kokaninie i okolicach, erygował i uposażył parafię pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bielinach, miejscowości leżącej w dobrach biskupów krakowskich. Kapituła krakowska zatwierdziła przywileje nadane przez biskupa dla kościoła i włościan. Prawo patronatu nad świątynią objął J. Zadzik. Jeszcze tego samego roku rozpoczęła się jej budowa. K. Jóźwik, jako fundator, czuwał nad wszystkim, pracował przy wznoszeniu murów i troszczył się o wyposażenie kościoła. Zakupił monstran­cję, zabiegał o zainstalowanie organów i przeznaczył środki na utrzymanie or­ganisty. Budowa świątyni trwała niespełna sześć lat i już 14 czerwca 1643 r. biskup krakowski Tomasz Oborski dokonał jej konsekracji. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, kto zdecydował, że świątyni w małej podkieleckiej miejscowości w pierwszej połowie XVII wieku nadano wezwanie św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny. W Polsce w tym czasie takie we­zwanie miało tylko kilka kościołów zakonnych usytuowanych w dużych miastach: Krakowie, Lublinie, Poznaniu. Czy taką decyzję podjął biskup krakowski? Czy na wybór patrona miał wpływ pomysłodawca nowej parafii oraz bu­downiczy kościoła, K. Jóźwik?

Słowa kluczowe:

Bieliny; biskup krakowski Jakub Zadzik; fundacja kościoła parafialnego w Bielinach; diecezja kielecka; św. Józef Oblubieniec; kult

Baranowski B., Życie codzienne małego miasteczka w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1974.

Bąk Ludwik, Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji, Piła 1999.

Białczak K., Kult liturgiczny św. Józefa w Polsce w świetle ksiąg liturgicznych, w: Studia z dziejów liturgii w Polsce, t. 2, red. M. Rechowicz, W. Schenk, Lublin 1976, s. 31-88.

Bracha F., Kraków w blaskach kultu świętego Józefa, „Meteor”, 47 (1975) nr 2, s. 28-37.

Bracha F., Św. Józef szczególnym patronem miasta Krakowa, „Ateneum Kapłańskie”, 90 (1978) s. 76-89.

Bystroń J., Etnografia Polski, Poznań 1947.

Czechowicz A., Hanusiewicz-Lavallee M., Kasper Twardowski, „Piosneczki Emanuelowe” (1619), w: „Umysł stateczny i w cnotach gruntowny...”. Prace edytorskie dedykowane pamięci Profesora Adama Karpińskiego, red. R. Grześko¬wiak, R. Krzywy, Warszawa 2012, s. 75-89.

Dorobisz J., Jakub Zadzik (1582-1642), Opole 2000.

Duchowość św. Józefa z Nazaretu, red. K.M. Chmielewski, Lublin 2003, s. 239-253.

Fijałek J., Księgi liturgiczne oraz święta i święci katedry krakowskiej z początku XII wieku, „Nova Polonia Sacra”, 1 (1928) s. 351-364.

Filas F.L., Święty Józef człowiek Jezusowi najbliższy, Kraków 1979.

Fitych T., Na tropach świętego Józefa. Zestawienie polskiego piśmiennictwa z okresu XVII-XX wieku, Legnica 2001.

Fitych T., Polskie publikacje o św. Józefie w 30-letnim okresie posoborowych (1966- 1996), „Ateneum Kapłańskie”, 132 (1991) z. 1, s. 81-104.

Fitych T., Trójca stworzona. Nauka o św. Józefie na Śląsku, Lublin 1990.

Gauthier R., Joseph (saint): Liturgie et documents pontificaux, w: Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, red. M. Viller, F. Cavallera, J. de Guibert, t. 8, Paris 1974, kol. 1316-1317.

Gauthier R., Litania o świętym Józefie w XVII wieku, „Ateneum Kapłańskie”, 38 (1986) s. 310-315.

Gil C., Z dziejów kultu świętego Józefa w prowincji polskiej karmelitów bosych, w: Józef z Nazaretu, t. 2, red. O. Stokłosa, Kraków 1979, s. 229-266.

Gustaw R., Klasztor i kościół św. Józefa ss. Bernardynek w Krakowie 1646-1946, Kraków 1947.

Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, t. 1, Wrocław 2003.

Klasztory Bernardyńskie w Polsce, w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985.

Kracik J., Konsekracje kościołów i ołtarzy w diecezji krakowskiej w XVII-XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 61 (1984) s. 111-147.

Kumor B., Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. l, red. J. Kłoczowski, Lublin 1969, s. 503-541.

Meschler M., Święty Józef w życiu Chrystusa i w życiu Kościoła, Poznań 1913.

Misiurek J., Kult św. Józefa i jego wartości duchowe, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 1 (2002) s. 369-381.

Natoński B., Dzieje kultu świętego Józefa w zakonie jezuitów w Polsce 1564-1979, w: F.L. Filas, Święty Józef człowiek Jezusowi najbliższy, Kraków 1979, s. 377-382.

Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre Kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgang des Mittelateres, Breaslau 1902.

Niebelski E., Klimontów miasto prywatne Ossolińskich, Klimontów 1993.

Plota J., Kult św. Józefa w kolegiacie kaliskiej, w: Kolegiata Kaliska na przestrzeni wieków 1303-2003. Materiały z konferencji naukowej odbytej w Sanktuarium Święte¬go Józefa w Kaliszu z okazji jubileuszu 700-lecia Parafii Kolegiackiej w Kaliszu, 6 li¬stopada 2003, red. G. Kucharski, J. Plota, Kalisz 2003, s. 69-80.

Rozynkowski W., Św. Józef jako patron parafii i kościołów parafialnych w Polsce, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 2 (2003) s. 81-95.

Rozynkowski W., Św. Józef patron kościołów klasztornych w Polsce ok. 1772 roku, „Kaliskie Studia Teologiczne”, 3 (2004) s. 131-137.

Schenk W. Der liturgische Kult des M. Joseph in Palen vom Mitieialter bis zum 17 Jh., „Estudios Josefmos”, 31 (1977) s. 623-631.

Sinka T., Kult Świętego Józefa w Polsce, „Studia Paradyskie”, 2 (1987) s. 311- 335.

Sinka T., Litania do świętego Józefa, historia i propozycje, „Studia Józefologiczne”, 1 (1989) s. 132-358.

Skrzyniarz R., Bieliny w dobrach biskupów krakowskich, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 73 (2000) s. 399-406, https://doi.org/10.31743/abmk.9079. (Crossref)

Skrzyniarz R., Parafia Bieliny. Zarys dziejów, Kielce 2007.

Święch H., Przełożone klasztoru bernardynek pw. św. Agnieszki w Krakowie, „Na¬sza Przeszłość”, 123 (2015) s. 113-132.

Wanat B.J.., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmeli¬tanek bosych 1605-1975, Kraków 1979.

Wanat B.J., Kult świętego Józefa Oblubieńca NMP u Karmelitów Bosych w Kra¬kowie, Kraków 1981.

Wanat B.J., Kult św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny u Karmelitów Bosych w Poznaniu, Poznań 2014.

Wójcik Z., Międzynarodowe położenie Rzeczypospolitej, w: Polska XVII wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. J. Tazbir, Warszawa 1969, s. 14-28.

Wyrobisz A., Szkło w Polsce od XIV do XVII wieku, Wrocław 1968.

Żabczyc J., Symfonije anielskie, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1998.


Opublikowane
2021-12-06


Krzewska, E., & Skrzyniarz, R. (2021). Rozwój kultu św. Józefa w Polsce a siedemnastowieczna fundacja kościoła parafialnego pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bielinach. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 116, 185–201. https://doi.org/10.31743/abmk.12289

Elżbieta Krzewska 
Instytut Studiów Politycznych PAN https://orcid.org/0000-0002-9568-055X
Ryszard Skrzyniarz  skrzyniarz@kul.lublin.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-1732-8155