ABMK

Mało znany inwentarz dóbr biskupstwa płockiego z 1650 roku

Radosław Wojciech Lolo

Akademia Finansów i Biznesu Vistula , Polska


Abstrakt

Omówiono w kontekście archiwistycznym: miejsce przechowywania, stan za­chowania, opis fizyczny i przyczyny małego wykorzystania przez badaczy inwentarza dóbr biskupstwa płockiego z 1650 r. Omówienia dokonano na tle osiągnięć historiografii polskiej w przedmiotowej kwestii oraz stanu zachowa­nia i zawartości innych inwentarzy biskupstwa płockiego z XVI-XVIII wieku zachowanych w Archiwum Diecezjalnym w Płocku. Następnie przedstawiono genezę i przebieg lustracji z 1650 r., przeprowadzonej z inicjatywy biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy. Autor przedstawił treść inwentarza w rozbiciu na opisy 139 wsi, 47 folwarków, 7 miast i krótko scharakteryzował pozostałe treści. Wskazał na szerokie możliwości wykorzystania źródła w badaniach nad historią gospodarczą Mazowsza na tle porównawczym Korony, stosunków społecznych, struktury wielkości gospodarstw, osadnictwa i onomastyki.

Słowa kluczowe:

inwentarze dóbr biskupich; biskupstwo płockie; diecezja płocka; uposażenie XVII w.; Mazowsze; gospodarka XVII w.; miasta biskupie Mazowsza; folwarki na Mazowszu

Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu. Informator, oprac. F. Banaszak i F. Lenort, http://www. wtg-gniazdo.org/forum/viewtopic.php?style=3&f=2&t=14598 (dostęp: 23.10.2020).

Braun K., Bartnictwo w Puszczy Białej, w: Brok i Puszcza Biała. Przeszłość – śro¬dowisko geograficzne, kulturowe i przyrodnicze, red. J. Kazimierski, Ciechanów 1989, s. 364-389.

Brzezińska-Laszczkowa J., Karol Ferdynand królewicz polski i biskup wrocławski, Kraków 2009.

Burszta J., Znamiona bartne w Puszczy Wyszkowskiej, „Lud”, 41 (1954) s. 530-573. (Crossref)

Cackowski S., Gospodarstwo wiejskie w dobrach biskupstwa i kapituły chełmińskiej w XVII-XVIII wieku, cz. 1: Gospodarstwo chłopskie, Toruń 1961.

Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 1996.

Dalecki M., Akta dóbr biskupów przemyskich obrządku łacińskiego 1652-1883: inwentarz archiwalny zespołu, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 11 (1996) s. 101-113.

Długosz T., Biskupi polscy XVII-XVIII w., obsada, dyspensy taksy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 5 (1958) nr 2, s. 73-98.

Dobroński A.C., Dzieje Andrzejewa (do 1914 r.), w: Polska – Mazowsze: dzieje polityczno-militarne, gospodarka i kultura: księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi Szczepańskiemu w 65. rocznicę urodzin i 40-lecie pracy naukowej, red. A. Koseski R. Turkowski, Pułtusk 2013, s. 207-281.

Dworzaczek W., Kołudzki Szymon h. Pomian (ok. 1570-1656), w: Polski Słownik Biogra¬ficzny, t. 13, red. E. Roztworowski, Wrocław 1967-1968, s. 365-366.

Filipczak-Kocur A., Skarbowość Rzeczypospolitej 1587-1648. Projekty – ustawy – realizacja, Warszawa 2006.

Gloger Z., Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. 2, Warszawa 1901.

Główka D., Gospodarka w dobrach plebańskich na Mazowszu w XVI-XVIII wieku, Warszawa 1991.

Główka D., Wieś na Mazowszu w XVI-XVIII wieku, w: Dzieje Mazowsza, t. 2: lata 1527-1794, red. J. Tyszkiewicz, Pułtusk 2015, s. 167-196.

Góralski W., Andrzej Chryzostom Załuski, biskup płocki 1692-1698. Wkład w dzieło recepcji reformy trydenckiej, Warszawa 1987.

Graczyk W., Stanisław Łubieński: pasterz, polityk i pisarz 1574-1640, Kraków 2005.

Graczyk W., Inwentarz dóbr przednarwiańskich biskupstwa płockiego z 1785 roku, „Nasza Przeszłość”, 107 (2007) s. 265-276.

Grzybowski M.M., Zygner L., Episkopat płocki w latach 1075-2015. 940 lat istnienia diecezji, Płock 2015.

Handel Mazowsza w epoce staropolskiej. Perspektywy rynków lokalnych, regionalnych i międzynarodowego, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2008.

Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych przy Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, cz. 3, oprac. ks. B. Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 24 (1972) s. 173-277. (Crossref)

Katalog mikrofilmów Ośrodka Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, oprac. M. Dębowska, Kraków 2017.

Kielak B., Historia bartnictwa na Mazowszu, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 18 (2004), s. 14-25.

Krysztofik R., Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007.

Kujawski W., Repertorium ksiąg wizytacyjnych diecezji kujawsko-pomorskiej prze-chowywanych w archiwum diecezjalnym we Włocławku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 68 (1997) s. 28-161. (Crossref)

Librowski S., Źródła do wewnętrznych dziejów Kościoła w Polsce w rękopiśmiennych zbiorach kościelnych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 7 (1963) s. 77-94. (Crossref)

Librowski S., Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 28 (1974) s. 41-219. (Crossref)

Lolo R., Pułtusk w drugiej połowie XVII wieku w świetle inwentarzy dóbr bisku¬pich, „Rocznik Mazowiecki”, 19 (2007) s. 242-251.

Lolo R., Miasta mazowieckie w II połowie XVI i początkach XVII wieku. Kryzys w procesie integracji?, w: Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyjnych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku. Studia i szkice, red. J. Dzięgielewski, Warszawa 2010, s. 161-186.

Lolo R., Kościół w epoce nowożytnej, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 265-334.

Lolo R., Oświata i kultura w Pułtusku w epoce staropolskiej, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 335-360.

Lolo R., Miasta północnego Mazowsza w epoce wczesnonowożytnej – stan badań i najpilniejsze potrzeby, „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”, (2016) nr 30, s. 81-87.

Majewski D., Inwentarz ksiąg metrykalnych Archiwum Diecezjalnego w Płocku, Płock 2006.

Majewski D., Spis dokumentów parafialnych w zasobach Archiwum diecezjalnego w Płocku, Płock 2011.

Majewski D., Inwentarz ksiąg metrykalnych Archiwum Diecezjalnego w Płocku, Płock 2014.

Makowski M., Inwentarz klucza miechowskiego z 1731 r., „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 3 (2016) s. 19-68.

Markiewicz A., Osiemnastowieczne inwentarze jako źródło do dziejów klasztorów prowincji ruskiej dominikanów, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 61 (2013) nr 1, s. 75-84.

Milewski D., Stan gospodarczy klucza pułtuskiego w świetle inwentarza dóbr bisku¬pów płockich z 1650 roku, w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 9, red. J. Szczepański, Pułtusk 2011, s. 55-68.

Morawski Z., Gospodarka Pułtuska w okresie nowożytnym w: Pułtusk. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu, t. 9, red. J. Szczepański, Pułtusk 2011, s. 43-54.

Nagielski M., Kossarzecki K., Przybyłek Ł., Haratym A., Zniszczenia szwedzkie na terenie Korony w okresie potopu 1655-1660, Warszawa 2015.

Namysłowski B., Znamiona bartne mazowieckie 17 i 18 wieku i inne znaki ludowe: przyczynek do heraldyki i folkloru, Poznań 1927.

Nowak A., Początki kryzysu sił wytwórczych na wsi wielkopolskiej w końcu XVI i pierwszej połowie XVII wieku (na przykładzie województwa kaliskiego), Warszawa 1975.

Pleskaczyńska M., Źródła historyczne do dziejów Broku i Puszczy Białej, w: Brok i Puszcza Biała. Przeszłość – środowisko geograficzne, kulturowe i przyrodnicze, red. J. Kazimierski, Ciechanów 1989, s. 543-592.

Rozynkowski W., Nieznany inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z 1661 roku, „Zapiski Historyczne. Kwartalnik Poświęcony Historii Pomorza” (2003) z. 2-3, s. 194-206.

Sawicki J., Conclia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 4: Synody diecezji płockiej i ich statuty, Warszawa 1952.

Russocki S., Formy władania ziemią, w prawie ziemskim Mazowsza, Warszawa 1961.

Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.

Sowina U., Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym. Ziemie polskie z Europą w tle, Warszawa 2009.

Szczygielski W., Produkcja rolnicza gospodarstwa folwarcznego w Wieluńskiem od XVI do XVIII wieku, Łódź 1963.

Topolski J., Gospodarstwo wiejskie w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1958.

Tutalak E., Wielkość gospodarstw kmiecych w kluczu muszyńskim biskupów krakowskich w XVII-XVIII w., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin-Polonia”, 69 (2014) z. 1-2, s. 119-134. (Crossref)

Wajs H., Powinności feudalne chłopów na Mazowszu od XIV do początku XVI wieku w dobrach monarszych i kościelnych, Warszawa 1986.

Wawrzyńczyk Alina, Gospodarstwo chłopskie w dobrach królewskich na Mazowszu w XVI i na początku XVII w., Warszawa 1962.

Wiśniewski K., Emigracja z Mazowsza i miast mazowieckich w XVI-XVII wieku w świetle rejestrów przyjęć do prawa miejskiego, w: Mazowsze w procesach integracyjnych i dezintegracyjnych w Rzeczypospolitej XVI-XVII wieku. Studia i szkice, red. J. Dzięgielewski, Warszawa 2010, s. 187-232.

Wiśniewski K., Pułtusk w XVI-XVIII wieku. Ustrój – gospodarka – ludzie, w: Dzieje Pułtuska, t. 1: do 1795 roku, red. H. Samsonowicz i R. Lolo, Pułtusk 2016, s. 147-264.

Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa 1979.

Żebrowski T., Zarys dziejów diecezji płockiej, Płock 1976.

Żytkowicz L., Studia nad gospodarstwem wiejskim w dobrach kościelnych XVI w. Tablice, Warszawa 1962.

Pobierz

Opublikowane
2021-12-06


Lolo, R. W. (2021). Mało znany inwentarz dóbr biskupstwa płockiego z 1650 roku . Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 116, 221–244. https://doi.org/10.31743/abmk.12320

Radosław Wojciech Lolo  lolor.j@poczta.onet.pl
Akademia Finansów i Biznesu Vistula