Superekslibrisy w Bibliotece Kapituły Kieleckiej
Andrzej Kwaśniewski ks.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7174-2122
Abstrakt
Historyczny księgozbiór kapitulny w Kielcach obejmuje 42 inkunabuły oraz ponad 300 druków z XVI-XVIII wieku. Są to księgi biblioteczne (głównie teologiczne) oraz księgi liturgiczne. Druki te są przechowywane w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach jako integralna i autonomiczna kolekcja niezmieszana z księgozbiorem seminaryjnym. Niewielka część księgozbioru – najcenniejsze trzy rękopisy liturgiczne znajdują się w skarbcu katedralnym w Kielcach. W tych dwu częściach księgozbioru odkryto superekslibrisy. Kwerenda negatywna dotyczyła przechowywanych w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach w kapitulnej kolekcji 29 rękopisów bibliotecznych (XIV-XV wiek) oraz różnych rozproszonych druków i rękopisów zamieszczonych w kolekcji druków i kolekcji rękopisów seminaryjnych o proweniencji kapitulnej kieleckiej. W tych księgach jednak nie występują woluminy z superekslibrisami. W badaniach nad księgozbiorem wytypowano 14 superekslibrisów. Należały one do 13 właścicieli. Spośród 14 księgoznaków aż 10 zidentyfikowanych zostało z 9 bibliofilami. Niezidentyfikowane pozostają 4 znaki. Wśród bibliofilów występowali biskupi krakowscy. Ponadto zachowały się superekslibrisy biskupów innych diecezji (gnieźnieńskiej, poznańskiej oraz chełmińskiej). Spośród duchownych związanych ściślej z kapitułą kielecką wyróżniał się ks. Wojciech Strzemeski posiadający dwa rozpoznane superekslibrisy. Zachowane znaki są cennym materiałem w badaniach nad superekslibrisem. Przebadane superekslibrisy kieleckie stanowią w większości nieznane przykłady księgoznaków we wczesnych i dojrzałych formach renesansowych, następnie manierystycznych; słabo reprezentowane są dzieła z późniejszego czasu. Do tekstu analitycznego artykułu został dodany katalog superekslibrisów. Budowa katalogu oraz materiał fotograficzny nawiązują do wypracowanych w nauce form opisu i upowszechniania wiedzy na temat superekslibrisu polskiego.
Słowa kluczowe:
kapituła w Kielcach, biblioteka kapitulna, diecezja kielecka, superekslibris, starodruki, ks. Wojciech StrzemeskiBibliografia
Bartoszak Michał, Superekslibrisy prymasów Polski z XVI i XVII wieku znajdujące się w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 110 (2018) s. 35-62. (Crossref)
Biblioteka klasztoru benedyktynów na Świętym Krzyżu. Katalog wystawy, Kielce 2006.
Cubrzyńska-Leonarczyk Maria, Polskie superekslibrisy XVI-XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Centuria druga, Warszawa 2001.
Czapnik Marianna, Oprawy poznańskiego momogramisty MC, w: Tegumentologia polska dzisiaj, red. A. Wagner, Toruń 2015, s. 133-166.
Formanowicz Leon, Katalog inkunabułów Biblioteki Kapitulnej w Gnieźnie, z. 1, Poznań 1939.
Franczak Radosław, Superekslibrisy dwóch renesansowych bibliofilów na oprawach inkunabułów z dawnej biblioteki benedyktynów w Lubiniu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 110 (2018) s. 167-180. (Crossref)
Garus Ryszard, Bazylika Katedralna w Kielcach, Kielce 1991.
Goetel-Kopffowa Maria, Konarski Jan h. Abdank (1447-1525), w: Polski słownik biograficzny, t. 13, red. B, Leśnodorski i in., Wrocław i in. 1967-1968, s. 458-461.
Hajdukiewicz Leszek, Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickiego na tle jego działalności kulturalnej, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961.
Jarosławiecka-Gąsiorowska Maria, Ikonografia świecka na oprawach XVI i XVII w., „Rocznik Biblioteki Narodowej”, 6 (1970) s. 315-337.
Kaniewska Irena, Izdbieński (Izbieński, Izbiński) Benedykt, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy i in., Wrocław 1962-1964, s. 194-195.
Knapek Elżbieta, Średniowieczne i wczesnonowżytne pieczęcie oficjałów i wikariuszy generalnych krakowskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 385-325.
Księga egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573-1614, oprac. Z. Pietrzyk, Kraków 1991.
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiory parafialne w prepozyturze kieleckiej w XVIII wieku, Lublin 2010 (praca doktorska w Archiwum Uniwersyteckim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego).
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiory prywatne zachowane w Bibliotece Kapituły Kieleckiej (XV-XVIII wiek), „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 62 (2012) s. 69-95.
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiór kanonika kieleckiego Wojciecha Strzemeskiego (†1602r.) w świetle inwentarza z 1650 roku, „Rocznik Kolbuszowski”, 12 (2012) s. 87-107.
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiór kapituły kieleckiej w świetle inwentarza z 1598 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 99 (2013) s. 43-92. (Crossref)
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiór Kapituły Kieleckiej w świetle inwentarza z 1650 roku, w: Książka dawna i jej właściciele, t. 2, red. D. Sidorowicz-Mulak, A. Franczyk-Cegła, Wrocław 2017, s. 207-227.
Kwaśniewski Andrzej, Siedemnastowieczny mszał z superekslibrisem księdza Stanisława Rozdrażewskiego proboszcza parafii w Iłży, „Rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Skarżysku-Kamiennej. Z dziejów regionu i miasta”, 3 (2012) s. 139-144.
Miaskowski Kazimierz, Piotr Wedelicjusz z Obornik, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, 34 (1908) s. 169-212.
Pieniążek-Samek Marta, Curiae Kielcensi do. O darze biskupa Jakuba Zadzika uwag kilka, w: Praxis atque theoria. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Małkiewiczowi, red. J. Ostrowski i in., Kraków 2006, s. 287-297.
Płaszczyńska-Herman Katarzyna, Oprawy z superekslibrisem donacyjnym Abrahama Bzowskiego OP, w: Arma nostrae militiae. Kultura książki i pisma zakonu kaznodziejskiego na ziemiach polskich, red. M. Miławicki OP, I. Pietrzkiewicz, Poznań 2019, s. 49-72.
Płaszczyńska-Herman Katarzyna, Ślady bibliofilskiej działalności braci kaznodziejów – superekslibrisy dominikańskie z Biblioteki OO. Dominikanów w Krakowie, w: Tegumentologia polska dzisiaj, red. A. Wagner, Toruń 2015, s. 167-189.
Pokora Piotr, „Pontificale Romanum” z 1520 roku z biblioteki prymasa Macieja Drzewickiego. O odnalezieniu jednego z zaginionych klejnotów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Biblioteka”, 17 (2013) s. 37-51.
Rulka Kazimierz, Książkowe znaki własnościowe duchownych diecezji włocławskiej, „Kronika Diecezji Włocławskiej”, 78 (1995) nr 3, s. 100-120.
Rulka Kazimierz, Superekslibrisy w zbiorach Biblioteki Seminarium Duchownego we Włocławku, „Studia Włocławskie”, 6 (2003) nr 6, s. 527-557.
Sipayłło Maria, Polskie superekslibrisy XVI-XVIII wieku w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Warszawa 1988.
Skiełczyński Zbigniew, Superekslibrisy z Biblioteki Kapitulnej w Łowiczu, „Studia Theologica Varsaviensia”, 28 (1990) nr 1, s. 243-259.
Tomczak Andrzej, Kostka Piotr, w: Polski słownik biograficzny, t. 14, red. B. Leśnodorski i in., Wrocław i in. 1968-1969, s. 353-355.
Tondel Janusz, Inkunabuły w zbiorach Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, Toruń-Pelplin 2007.
Urban Wacław, Kielce za biskupa Piotra Tomickiego (1524-1535), „Studia Kieleckie”, 59 (1988) nr 3, s. 5-11.
Wagner Arkadiusz, Motywy łowieckie na oprawach książkowych od średniowiecza do XVIII wieku, w: Europejskie tradycje łowieckie. Tom wydany z okazji III Międzynarodowego Kongresu Kultury Łowieckiej, red. T.J. Żuchowski, Warszawa 2013, s. 144-155.
Wagner Arkadiusz, Nieznana oprawa dla Jana Łaskiego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu. Przyczynek do badań nad italianizmem w introligatorstwie polskim XVI wieku, „Biblioteka”, 16 (2012) s. 23-57. (Crossref)
Wagner Arkadiusz, Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń 2016.
Wagner Arkadiusz, Włoskie wpływy w polskim introligatorstwie XV-XVI wieku, w: Tegumentologia polska dzisiaj, red. A. Wagner, Toruń 2015, s. 81-106.
Wagner Arkadiusz, Zbiór opraw oznaczonych superekslibrisami polskimi z pierwszej połowy XVI wieku w Bibliotece „Hosianum”, charakterystyka wybranych przykładów, w: Iubilaeum Varmiae et Bibliothecae. Wybrane zagadnienia dotyczące 550. rocznicy istnienia Biblioteki „Hosianum”, red. T. Garwoliński, Olsztyn 2016, s. 108-129.
Zdanowski Józef, Iluminowane rękopisy księgozbiorów kapitularza katedralnego i seminarium duchownego w Kielcach oraz kościoła parafialnego w Miechowie, Kielce 1929.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-7174-2122
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
