O początkach żyrowickiego sanktuarium
Abstrakt
Żyrowice – największe sanktuarium na Białorusi było tematem licznych publikacji i opracowań. Żyrowicki ośrodek kultowy był znany już w końcu XV stulecia na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Do cudownej ikony Matki Bożej przybywali wierni różnych wyznań (prawosławni, później unici, rzymscy katoliccy, a nawet protestanci). Szukanie pomocy i pocieszenia ściągało do Cerkwi i monasteru żyrowickiego panujących, książąt, magnatów, szlachtę, duchownych, mieszczan i chłopów. Ikona Matki Bożej była tak samo czczona w okresie przynależności państwowej tego ośrodka do Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeczypospolitej, Rosji, II Rzeczypospolitej i Białorusi. To wyjątkowe miejsce, wybrane przez Najświętszą Marię Pannę, utkwiło głęboko w świadomości religijnej wielu narodów, ale przede wszystkim wśród Białorusinów. Artykuł przedstawia najstarsze relacje o objawieniu Matki Bożej Żyrowickiej; omówiono w nim również sposób przedstawienia owego wydarzenia w różnych okresach. Autor dokonał krytycznej prezentacji znanych i nieznanych źródeł do dziejów żyrowickiego sanktuarium. W kolejnej części artykułu skoncentrował się na problematyce przynależności Żyrowic do Aleksandra Sołtana w 1470 roku i możliwości objawienia się Maryi w tym roku w jego obecności. Ten fragment opracowania stanowi polemikę z dotychczasowymi ustaleniami oraz podaje najbardziej wiarygodny opis wydarzeń związanych z objawieniem się Najświętszej Maryi Panny w wizerunku żyrowickim i z powstaniem monasteru.
Słowa kluczowe:
monaster żyrowicki, ikona Matki Bożej Żyrowickiej, Wielkie Księstwo Litewskie, Aleksander SołtanBibliografia
Źródła rękopiśmienne
Biblioteka Rossijskoj akademii nauk, Sankt-Peterburg
Sobr. P. Dobrohotova, № 16, k. 1-211; № 38, k. 15-21.
Gosudarstvennyj istoričeskij muzej, Moskva
Sobranie E.V. Barsova, № 97.
Gosudarstvennaâ publičnaâ naučno-tehničeskaâ biblioteka Sibirskogo otdeleniâ Rossijskoj akademii nauk
Sobranie M.N. Tihomirova, № 11. Bogorodičnik 1545 g.
Ìnstitut rukopisu Nacìonalʹnoï bìblìoteki Ukraïni ìmenì V. Ì. Vernadsʹkogo, Kiïv
f. 1, № 5391, k. 219v.
Lʹvovskaâ nacionalʹnaâ naučnaâ biblioteka NAN Ukrainy im. V. Stefanika
Šifr МВ 261, k. 1-571; 393, k. 1-182; 394, k. 1-181.
Rossijskij gosudarstvennyj istoričeskij arhiv, Sankt-Peterburg
f. 834, оp. 3, nr 2745.
Rossijskij gosudarstvennyj arhiv drevnih aktov, Moskva
f. 181, nr 442; f. 389, nr 6, k. 101-101v; k. 334-334v; k. 341-341v.
Sankt-Peterburgskij institut istorii Rossijskojakademii nauk, Sankt-Peterburg
f. 52, оp. 1, nr 38, k. 1-11v; f. 52, оp. 1, nr 164; f. 52, оp. 1, nr 165, k. 1-7; f. 52, оp. 1, nr 166, k. 1-5; f. 52, оp. 1, nr 270, k. 1-5v; f. 52, оp. 1, nr 345, k. 177-179v; f. 52, оp. 1, nr 374, k. 44, 48, 159.
Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka (LMAVB. Rankraščių skyrius), Vlinius, F. 19-91, k. 1-18; F 19-156; F 19-161; k. 183; F 21-2306; F 41-41, k. 11-11v; F 41-720, k. 308-342.
Vilniaus universiteto biblioteka, Rankraščių skyriuje, Vlinius
F-5, A. 12074-120-76.
Źródła drukowane
Akty, izdavaemye Komissieû, vysočajše učreždennoû dlâ razbora drevnih aktov v Vilʹne, t. II, Vilʹna 1867; t. III, Vilʹna 1870.
Akty, otnosâŝiesâ k istorii Zapadnoj Rossii, sobrannye i izdannye Arheografičeskoû komissieû, t. III, [1544-1587], Sankt-Peterburg 1848.
Akty, otnosâŝiesâ k istorii Zapadnoj Rossii, Vyp. 1. 6-â kniga zapisej Litovskoj metriki: Sbornik dokumentov kancelârii velikogo knâzâ Litovskogo Aleksandra Âgellončika. 1494-1506 gg., sost. M.V. Byčkova, O.I. Horuženko, A.V. Vinogradov, otv. red. S.M. Kaštanov 2018, № 106, s. 89; № 608, s. 404-405; № 623, s. 412.
Arheografičeskij sbornik dokumentov, otnosâŝihsâ k istorii Severo-Zapadnoj Rusi, izdavaemyj pri upravlenii Vilenskogo učebnogo okruga, t. VI, Vil'na 1869; t. XI, Vil'na 1890.
Arhiv Ûgo-Zapadnoj Rossii, č.1, t. VII, Kiev 1887.
Atlas Marianus, quo sanctae Dei genitricis Mariae imaginum miraculosarum originis duodecim historiarum centuriis explicantur, Wilhelm Gumppenberg, Monachii 1672.
Borowik Teodozy, Historia abo powieść zgodliwa przez pewne podanie ludzi wiary godnych, o obrazie Przeczystej Panny Mariej Żyrowickim cudotworym w powiecie słonimskim, i o rozmaitych cudach [...] pilnie zebrana i [...] to drugi raz w druk podana, Wilno 1622.
„Čteniâ v Imperatorskom Obŝestve istorii i drevnostej rossijskih”, Moskva 1879, kn. 1, s. 1-41.
Documenta pontificum romanorum historiam Ucrainae illustrantia: (1075-1953), „Analecta OSBM”, Серія 2, Секція 3, Documenta Romana Ecclesiae Catholicae in terris Ucrainae et Bielarusjae, 1 (1953) № 97, s. 163-164.
Drews Jan, Methodus peregrinationis menstruae Marianae ad imagines Deiparae Virginis, Vilnae [1684].
Dubieniecki Josafat, Historia o obrazie Przeczystej Panny Mariey cudownym w W. X. Lit. w powiecie słonimskim będącym żyrowickim, miejscami objaśniona z cudami, które przy tymże obrazie w roku 1651 i w roku 1652 Bóg Wszechmogący okazał, przez o. Iosaphata Dubienieckiego Zakonu Ś. Bazylego W. ordynaria, kaznodzieję i poenitenta żyrowickiego, w druku podana w Wilnie w drukarni OO. Bazylianów unitów, Wilno 1653.
Historya o początkach Cudownego Obrazu Nayśw. Panny Maryi Żyrowickiey w Litwie, Wilno 1761.
Hrèstamatyâ pa staražytnaj belaruskaj litaratury, Minsk 1959.
Ioannikij (Galâtovskij), ieromonah, Nebo novoe, z novymi zvezdami sotvorennoe, to est Preblagoslovennaâ Deva Maria Bogorodica z Čudami svoimi, Lʹvov 1665, k. 104б-129а.
Ioannikij (Galâtovskij), ieromonah, Nebo novoe, z novymi zvezdami, ili Povestvovanie o čudesah Bogorodicy, počerpnutoe izdostovernyh predanij, i drevnih letopisej igumenom Ioannikiem Galâtovskim, i napečatannoe 1677 goda v Černigove na polʹsko-russkom âzyke: Sprisovokupleniem skazanij o čudotvornyh ikonah Bogomateri Tihvinskoj, Vladimirskoj, Odigitrii i pročih, takže o položenii rizy Bogorodicy vo Vlahernskoj cerkvi, per. A. Plohovo, Moskva 1850.
Kramko Ìvan, Malʹdzìs Adam, Nevâdomy pomnik starabelaruskaj pìsʹmennascì, „Belaruskaâ lìngvìstyka”, (1983) № 23, s. 49-54; № 24, s. 55-61. (Crossref)
Kulczynski Ignacy, Diaspro Prodigioso Di tre Colori ovvero Narrazione istorica Delle tre Imagini Miracolose della Beata Vergine Maria: La prima, di Zyrovvice in Lituania, la Seconda, del Pascolo in Roma, e la Terza Copia della Seconda parimente in Zyrovvice detta da quei Popoli Romana, Roma 1732.
Kutrzeba Stanisław, Fijałek Jan N., Kopiarz rzymski E. Ciołka, „Archiwum Komisji Historycznej”, seria II, I (1923) s. 73-75.
Kojałowicz Wijuk W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, czyli o klejnotach albo herbach, których familie stanu rycerskiego w prowincjach Wielkiego Księstwa Litewskiego zażywają, Kraków 1897.
„Lietuvos Metrika”, [Knyga Nr. 249 [35]] (1554-1568). 35-oji Teismų bylų knyga (XVI a. pabaigos kopija), parengė S. Viskantaitė-Saviščevienė, I. Valikonytė, Vilnius 2018.
„Lietuvos Metrika”, Knyga Nr. 4 (1496-1506). Užrašymų knyga 4, parengė L. Anužytė, Vilnius 2004.
„Lietuvos Metrika”, [Knyga Nr. 254 [40]] (1559-1563), 40-oji 47-oji Teismų bylų knyga (XVII a. pradžios kopija), parengė N. Šlimienė, I. Valikonytė, Vilnius 2015.
„Lietuvos Metrika”, Knyga Nr. 8 (1499-1514). Užrašymų knyga 8, parengė A. Baliulis, R. Firkovičius, D. Antanavičius, Vilnius 1995.
„Lietuvos Metrika”, Knyga Nr. 227 [8] (1533-1535), 8-oji Teismų Bylų Knyga (XVI a. pabaigos kopija), parengė I. Valinonytė, S. Lazutka, N. Šlimienė, Vilnius 1999.
„Lietuvos Metrika”, Knyga Nr. 6 (1494-1506). Užrašymų knyga 6, Lithuanian Metrica: Book of Inscriptions, parengė A. Baliulis, Vilnius 2007.
„Lietuvos Metrika”, Knyga Nr. 51 (1566-1574). Užrašymų knyga 51 = Литовская Метрика: книга записей 51, parengė A. Baliulis, A. Ragauskas ir R. Ragauskienė, Vilnius 2000.
„Litovskie eparhialʹnye Vedomosti”, (1866) № 1.
Mironowicz A., Jozafat Dubieniecki. Historia cudownego obrazu żyrowickiego, „Zeszyty Naukowe KUL”, 34 (1994) nr 1-2, s. 213-232.
Mironowicz Antoni, Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim, cz. I. Lata panowania Kazimierza i Aleksandra Jagiellończyka, Białystok 2016.
Mironowicz Antoni, Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim, cz. II. Lata panowania Zygmunta Starego, Białystok 2017.
Miscellanea rerum ad statum ecclesiasticum in magno Litvaniae ducatu pertinentium, Collecta ab Alberto Wijuk Kojalowicz, Vilnae 1650.
Nardi Izydor, Relacja historyczna o zjawieniu obrazu Najświętszej Panny Żyrowickiej pod rządem Bened[ykta] Urlewicza, Wilno 1738.
Nardi Izydor, Relazione della imagine d. Madonna del Pascolo, Roma 1721.
Opisanie dokumentov arhiva zapadnorusskih uniatskih mitropolitov, t. I. (1470-1700 gg.), Sankt-Peterburg 1897.
Paslâsoūe ì prypìska da mìneì služebnaj nasakavìk-krasavìk 1487 g. z Žyravìčskaga manastyra, w: Rèlìgìjnae Pìsʹmenstva Kìrylìčnaj Tradycyì XI-XV stst., Mìnsk 2013, s. 539.
Relacya historyczna o zjawieniu Cudownego Obrazu Najświętszej Panny Zyrowickiey, nazwanego po włosku Del Paskolo od Zyru: w Rzymie przy Gorach w rezydencyi WW. OO. Bazylianów ruskiego narodu, pod rządem na ten czas W.O. Benedykta Turlewicza, tegoż zakonu prokuratora generalnego, y rektora, oraz z przyłączeniem Historyi Zyrowickiey przez JMći X. Kanonika Izydora Nardego po włosku wydana, roku 1721; teraz po polsku przetłumaczona, przez x. Ignacego Kulczyńskiego, Z.S.B.W. Swiętey Theol. doktora, za pozwoleniem starszych do druku podana w Supraślu, Supraśl 1728.
Russkaâ Istoričeskaâ biblioteka, t. XIX. Pamâtniki polemičeskoj literatury v Zapadnoj Rusi, kn. III, Sankt-Peterburg 1903, s. 47-182.
Russkaâ Istoričeskaâ biblioteka, t. XX, Litovskaâ metrika, t. I, Sankt-Peterburg 1903.
Sacranus Jan, Elucidarius errorum ritus Ruthenici, Kraków 1507.
Słowo o Bogu i człowieku. Myśl religijna Słowian Wschodnich doby staroruskiej, wybrał, przełożył i opracował R. Łużny, Kraków 1995.
Sobranie drevnih gramot i aktov gorodov: Vilʹny, Kovna, Trok, pravoslavnyh monastyrej, cerkvej i po raznym predmetam, č. II, Vil'no 1843.
Opracowania
Agafopod (Esoân), inok., Dokumenty Svâto-Uspenskogo žirovičskogo mužskogo monastyrâ v fondah Litovskogo gosudarstvennogo istoričeskogo arhiva (kon. XVI v. – 40-e gg. HH v.), Diplomnaâ rabota, Žiroviči 2011.
Aleksander Sołtan. Szambelan Karola Zuchwałego i Kawaler Złotego Runa, „Przegląd Poznański”, XXXIII (1862), s. 65-80.
Âsinovskij Ûladimir V., Ukrainsʹki ta bilorusʹki notolìnìjnì Ìrmoloì XVI-XVIII stolìtʹ: Katalogì kodìkologìčno-paleograefìčne doslìdženennâ, Lʹvìv 1996.
Asìpčyka. Aleh, Žyrovìčy: gìstaryčny narys, Klìǔlend 1980.
Âskevìč Alena, Padzvìžnìkì ì ìh svâtynì, Mìnsk 2001.
Boniecki Aadam, Poczet rodów Wielkiego Księstwa Litewskiego, Warszawa 1883.
Bubnov Nikolaj Û., Lihačeva Olga P., Pokrovskaâ Viera F., Pergamennye rukopisi biblioteki Akademii nauk SSSR, Leingrad 1976.
Bubnov Pavel, Datirovka âvlenij Žirovičskoj ikony Božiej Materi i načala cerkovnoj i monastyrskoj žizni v Žirovičah v istoričeskih proizvedeniâh XVII-XVIII vv., w: Hristianstvo kak integriruûŝij faktor mirovoj kulʹtury: sbornik dokladov XXIV meždunarodnyh Kirillo-Mefodievskih čtenij, Minsk 2019, s. 157-165.
Bubnov Pavel, Drevnejšie rukopisnye cerkovnye knigi Soltana Aleksandroviča Žirovičskogo XV v., „Trudy minskoj duhovnoj akademii”, (2018) № 15, s. 173-186.
Bubnov Pavel, Istoriâ izučeniâ prošlogo Svâto-Uspenskogožirovičskogo monastyrâ, „ΧΡΟΝΟΣ cerkovno-istoričeskij alʹmanah”, (2018) № 6, s. 73-97.
Bubnov Pavel, Milostiistočnik: Žirovičskaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovičskaâ i Žirovičskaâ Uspenskaâ obitelʹ v 1470-1618 gg., Minsk 2020.
Charkiewicz Walerjan, Żyrowice – łask krynice, Słomin 1930.
Chodynicki Kazimierz, Kościół prawosławny a Rzeczypospolita Polska. Zarys historyczny 1370-1632, Warszawa 1934.
Dikovskij Nikolaj, protoierej, Koronovanie Žirovickoj čudotvornoj Ikony Bogomateri (1730 g.), Grodno 1902.
Dobrânskij Flavian N., Opisanie rukopisej Vilenskoj publičnoj biblioteki, cerkovno-slavânskih i russkih, Vil'na 1882.
Fijałek Jan, Los unii florenckiej w Wielkim Księstwie Litewskim za Kazimierza Jagiellończyka, „Sprawozdanie z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, XXXIX (1934), s. 21-24.
Florâ Boris N., Issledovaniâ po istorii Cerkvi. Drevnerusskoe i slavânskoe srednevekovʹe: Sbornik, Moskva 2007.
Florâ Boris N., Popytka osuŝestvleniâ cerkovnoj unii v velikomknâžestve Litovskom v poslednej četverti XV – načale XVI veka, w: Slavâne i ih sosedi, vyp. 7. Mežkonfessionalʹnye svâzi v stranah Centralʹnoj, Vostočnoj i Ûgo-Vostočnoj Evropy v XV-XVII vekah, Moskva 1999, s. 41-42.
Halecki Oskar, From Florence to Brest (1439-1596), Hamden 1968.
Hryniewicz Wacław, Prekursor unijnych dążeń Rusinów. Memoriał unijny metropolity Mizaela, w: Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, pod red. R. Łużnego, F. Ziejki, A. Kępińskiego, Kraków 1994, s. 54-65.
Hryniewicz Wacław, Prekursor unijnych dążeń Rusinów. Memoriał unijny metropolity Mizaela (1476), w: tegoż, Przeszłość zostawić Bogu, Opole 1995, s. 47-58.
Istoriâ Žirovickogo Svâto-Uspenskogo monastyrâ popisʹmennym istočnikam, predaniâm i svidetelʹstvam sovremennikov, cost. igumeniâ Gavriila (Gluhova), Moskva 2004.
Kobâk Nikolaj A., Morozova Nadzieżda A., Turilov Aleksander A., Kirilličeskie rukopisnye knigi XV-XIX vv. v sobraniâh fondov 21 i 22 BAN Litvy, „Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne”, II (1997), s. 41-112.
Korczak Lidia, Litewska Rada Wielkoksiążęca w XV wieku, Kraków 1998.
Kuczara Konrad, Grecy w Kościołach wschodnich w Rzeczypospolitej (1585-1621), Poznań 2012.
Kudin Afanasij, Sistematičesko-bibliografičeskoe opisanie istoriko-arhivnogo fonda Svâto-Uspenskogo Žirovičskogo monastyrâ. Diplomnaâ rabota, Žiroviči 2005.
Łapiński Aleksander, Zygmunt Stary a Kościół prawosławny, Warszawa 1934.
Lulewicz Henryk, Sołtan Aleksander, w: Polski słownik biograficzny, Warszawa-Kraków 2001, t. XL/3, z. 166, s. 348-349.
Lulewicz Henryk, Sołtan Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, Warszawa-Kraków 2001, t. XL/3, z. 166, s. 350-351.
Lulewicz Henryk, Sołtan Iwan (Iwaszko), w: Polski słownik biograficzny, Warszawa-Kraków 2001, t. XL/3, z. 166, s. 355-356.
Lulewicz Henryk, Sołtan Iwan, w: Polski słownik biograficzny, Warszawa-Kraków 2001, t. XL/3, z. 166, s. 356-357.
Machynia Mariusz, Sanguszko (Sanguszkowicz) Roman, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa 1993, t. XXXIV, z. 143, s. 500-505.
Makarij (Bulgakov), Istoriâ Russkoj Cerkvi, kn. 5. Period razdeleniâ Russkoj Cerkvi na dve mitropolii. Istoriâ Zapadnorusskoj, Ililitovskoj, mitropolii (1458-1596), Moskva 1996.
Makarij (Bulgakov), mitr., Istoriâ Russkoj Cerkvi, t. IX, Sankt-Peterburg 1879.
Mìranovìč Antoni, Malavâdomaâ krynìca da gìstoryì Žyrovìckaga manastyra, „Belorusskij sbornik”, (2008), vyp. IV, s. 167-170.
Mironowicz Antoni, Jozafat Dubieniecki – Historia cudownego obrazu żyrowickiego, „Rocznik Teologiczny”, XXXIII (1991) z. 1, s. 195-215.
Mironowicz Antoni, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Białystok 2003.
Mironowicz Antoni, Księga cudów przed ikoną Matki Bożej w Starym Korninie dokonanych, Białystok 1997.
Mironowicz Antoni, Księga cudów przed ikoną Matki Bożej Waśkowskiej dokonanych, Białystok 2012.
Mironowicz Antoni, Literatura bizantyjska w Kościele prawosławnym na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, (2009) nr 31, s. 142-155.
Mironowicz Antoni, Literatura bizantyjska w Kościele prawosławnym na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI wieku, „Tърновска Книжовна Школа”, IX (2011) s. 692-704.
Mironowicz Antoni, Związki literackie Kijowa z monasterem supraskim w XVI wieku, „Slavia Orientalis”, XXXVIII (1989) z. 3-4, s. 541-542.
Mironowicz Antoni, Życie monastyczne na Podlasiu, Białystok 1998.
Morozova Nadzieżda A., Biblioteka Žirovičskogo monastyrâ: istoriâ knižnogo sobraniâ w: Slavânskaâ pisʹmennostʹ Velikogo knâžestva Litovskogo: harakternye čerty i specifičeskie osobennosti, Vilʹnûs 2014, s. 169-204.
Morozova Nadzieżda A., Izistorii biblioteki Žirovičskogo monastyrâ: Žirovičskie rukopisi v Biblioteke Akademii Nauk Litvy, w: Belaruskaâknìga ǔ kantèksce susvetnaj knìžnaj kulʹtury, (sklad.) T.A. Dzem`ânovìč, L.Ì. Doǔnar, T.A.Samajlûk, č. 1. Mìnsk 2006, s. 80-88.
Morozova Nadzieżda A., Kirilličeskie rukopisnye knigi, hranâŝiesâ v Vilʹnûse: Katalog, Vilnus 2008.
Morozova Nadzieżda A., Neizvestnyj uniatskij knižnik Benedikt Senkevič, w: Novae slova ǔ gìstoryì ì ìkulʹturalogìì: Matèryâly V Mìžnarodnaga kangrèsa belarusìstaǔ „Novae slovaǔ belarusìstycy”, Mìnsk 2012, s. 65-71.
Morozova Nadzieżda A., Predvaritelʹnyj spisok rukopisej, prinadležavših biblioteke Žirovičskogo monastyrâ, w: Slavânskaâ pisʹmennostʹ Velikogoknâžestva Litovskogo: harakternye čerty i specifičeskie osobennosti, Vilʹnûs 2014, s. 205-224.
Nikolaj (Redutto), arhim, O Žirovickoj čudotvornoj ikone Božiej Materi i o Žirovickoj obiteli, „Litovskie Eparhialʹnye Vedomosti”, (1863) № 3, s. 83-100.
Orlovskij Eustachy M., Žirovicy (Kratkoe istoričeskoe opisanie), „Vilenskij kalendarʹ na 1894 g.”, s. 217-230.
Paevskij Lev, Drevneeskazanie o Žirovicah i čudotvornom obraze Žirovickoj Bogomateri, Grodna 1897.
Paravicini Anke, Paravicini Werner, Alexender Soltan ex Lithuania, ritum grecorum sectans. Eine ruthenisch-polnische Reise zu den Höfen Europas und zum Heiligen Land 1467-1469, w: Zwischen Christianisierung und Europäisierung. Beiträge zu Geschichte Osteuropas in Mittelalter und Früher Neuzeit. Festschrift für Peter Nitsche zum 65. Geburtstag, Hg. E. Klug, J. Kusber, Stuttgart 1998, s. 377-378.
Pietkiewicz Krzysztof, Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku, Oświęcim 2014.
Pociecha Władysław, Gliński Michał, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa 1959, t. VIII/1, z. 36, s. 65-69.
Popov Viktor V., Yavleniye chudotvornoy ikony Bozhiyey Materi „Zhirovichskaya” po pis'mennym istochnikam XVI-XVIII vv., „Minskiye Yeparkhial'nyye Vedomosti”, (2004) № 1, s. 59-62.
Pucko Vasili, Žyrovìckaâ ìkona Božae Macì, „Polacak”, (1993) № 4(24), s. 3-8.
Rusina Olga, Misaïlove poslannâ Sikstu IV za Sinodalʹnim spiskom, „Ukraïnsʹkij arheografìčnij ŝorìčnik”, Nova serìâ, vip. 7, X (2002) s. 283-285.
Ŝaviskaâ Larysa L., Labyncev Ûra A., Literatura belorusov Polʹši XV-XIX vv., Minsk 2003.
Skruteń Jan, Borowik Teodozy, w: Polski słownik biograficzny, t. II, Kraków 1936, s. 344.
Šmataǔ Viktor, Žyrovìckae evangelle, w: Vâlìkae Knâstva Lìtoǔskae: Èncyklapedyâ, t. I, Minsk 2005, s. 631-632.
Sokolov Grigori, Âroševič Alena A., Žirovickij (Žirovičskij) v čestʹ Uspeniâ Presvâtoj Bogorodicy stavropigialʹnyj mužskoj monastyrʹ, „Pravoslavnaâ ènciklopediâ”, t. XIX, Moskva 2008, s. 263-271.
Sołtan Aleksander L., „Kronika żałobna” Teodora Żychlińskiego, Poznań 1877.
Suša Ales, Lës kulʹturnaj spadčyny grèka-katalìckaj carkvyǔ Belarusì: novyâ znahodkì ǔ lʹvoǔskìh zborah, „Zdabytkì: dakumentalʹnyâ pomnìkìna Belarusì”, vyp. 11, (2009) s. 88-130.
Suša Ales, Žyrovìckae Evangelle, w: Žyrovìčy: pad svâtym pakrovam: èncyklapedyâ, rèdkal. V.U. Vanìna, Mìnsk 2020, s. 50-52.
Turilov Aleksander A., Ûžnoslavânskie pamâtniki vliterature i knižnosti Litovskoj i i Moskovskoj Rusi XV-pervoj poloviny XVI v.: paradoksy istorii i geografii kulʹturnyh svâzej, w: Slavânskij alʹmanah: 2000, Moskva 2001, s. 247-285.
Ulʹânovsʹkij Vasili Ì., Kolekcìâta arhìv êpiskopa Pavla Dobrohotova, Kiïv 1992.
Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego XIV-XVIII wieku. Spisy, opr. H. Lulewicz, A. Rachuba, Kórnik 1994.
Vojtovič Petr, Žirovickaâ svâtynâ (K 500-letiû osnovaniâ Žirovickogo monastyrâ i obreteniâ Žirovickoj Ikony Božiej Materi), „Žurnal Moskovskoj Patriarhii”, (1970) № 9, s. 28-37.
Wolff Józef, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895.
Žirovickaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovickaâ obitel', 2-e izd., dop. Vil'na 1915.
Žirovickaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovickaâ obitelʹ, Vil'na 1867.
Žirovickaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovickaâ obitelʹ, 2-e izd., dop., Vil'na 1897.
Žirovickaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovickaâ obitelʹ, Grodna 1907.
Žirovickaâ čudotvornaâ ikona Božiej Materi i Žirovickaâ obitelʹ, Suprasl' 1919.
Žirovickaâ ikona Božiej Materi, „Litovskie Eparhialʹnye Vedomosti”, (1903) № 36-37, s. 286-288.
Žirovickaâ svâtynâ (Po materialam mitropolita Antoniâ Melʹnikova), „Vestnik Belorusskogo Èkzarhata”, (1990) № 3, s. 33-37.
Žirovickij Svâto-Uspenskij monastyrʹ, Moskva 1999.
Žukovič Platon N., Gistoriâ abo povestʹ lûdej roznyh,very godnyh, o obraze čudovnom prenasvetejšoe Devy Marii Žirovickom v povete Slonimskom, „Izvestiâ Otdeleniâ âzykai slovesnosti imperatorskoj Akademii Nauk”, XVII (1912), kn. 2, s. 245-249.
Žukovič Platon N., Neizdannoe russkoe skazanie o Žirovickoj ikone Božiejmateri (v svâzi s istoriej russkogo dvorânskogo roda Soltanov Žirovickih), „Izvestiâ Otdeleniâ âzykai slovesnosti imperatorskoj Akademii Nauk”, XVII (1912), kn. 2, s. 175-245.
Žyrovìčy: pad svâtympakrovam: èncyklapedyâ, rèdkal. V.U. Vanìna, Mìnsk 2020.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
