Szkolne organizacje religijne w diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym
Abstrakt
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku niosło ze sobą bardzo wiele wyzwań. Oprócz tworzenia struktur państwowych, odbudowywania zniszczonej gospodarki, ważnym elementem była również kwestia szkolnictwa i wychowania. Istotną rolę odegrał w tym obszarze Episkopat Polski, który poprzez wychowanie młodzieży dążył do odrodzenia moralnego i religijnego polskich rodzin. Skutecznym narzędziem oddziaływania wychowawczego na młodzież były funkcjonujące przy szkołach różnego typu organizacje religijne. Do najpopularniejszych należały: Sodalicja Mariańska, Krucjata Eucharystyczna czy Żywy Różaniec. Niestety mimo początkowej swobody działania tych organizacji, po przewrocie majowym władze sanacyjne starały się znacząco ograniczyć ich działalność, dążąc przede wszystkim do realizacji ideału wychowania państwowego. W zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego znajdują się sprawozdania z lat 1933-1934 ukazujące działalność szkolnych organizacji religijnych na terenie diecezji lubelskiej. Przekazują one wiele cennych informacji zarówno na temat ich działalności, stanu liczbowego, ale również w kwestii panujących stosunków społecznych. Celem artykułu jest ukazanie, na miarę możliwości, obrazu szkolnych organizacji religijnych w szkołach diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, a przede wszystkim w czasie, kiedy stosunki pomiędzy Kościołem a państwem były dosyć napięte i rozgrywała się walka o rząd dusz.
Słowa kluczowe:
organizacje szkolne, organizacje religijne, wychowanie, diecezja lubelska, Sodalicja Mariańska, Krucjata Eucharystyczna, Żywy Różaniec, Kółko Ministrantów, Apostolstwo ModlitwyBibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie
sygn. Rep 61 B IX 3, Sprawozdania organizacji kościelnych szkolnych 1933-1938.
Źródła drukowane
Okólnik MWRiOP w sprawie zakładania kółek i zrzeszeń młodzieży szkół średnich ogólnokształcących, seminariów nauczycielskich i szkół zawodowych, „Dziennik Urzędowy MWRiOP”, 10 (1927) nr 11, poz. 183.
Pirożyński Marian, Szczęch Stanisław, Rocznik statystyczny Kościoła katolickiego w Polsce. Rok pierwszy 1937, Lublin 1939.
Pius XI, Divini Illius Magistri, „Acta Apostolicae Sedis”, 22 (1930) nr 2, s. 49-86.
„Pod Znakiem Maryi”, 19 (1939) nr 6, s. 166.
Winkowski Józef, Z naszej dziedziny. IV. Sodalicja Maryańska w szkole średniej, „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy”, 8 (1919) nr 6-7, s. 169-178.
Opracowania
Araszkiewicz Feliks, Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978.
Bielawski Zygmunt, Wychowanie religijne, Warszawa 1936.
Czepczyńska Emilia, Kształtowanie się jednolitego systemu oświaty w II Rzeczypospolitej, „Studia Prawnicze KUL”, 68 (2016) nr 4, s. 33-51. (Crossref)
Gall Stanisław, Bractwa i stowarzyszenia religijne, w: Podręczna encyklopedia kościelna, t. 5-6, red. Z. Chełmicki, Warszawa 1905, s. 121-122.
Grzebień Ludwik, Apostolstwo Modlitwy, w: Encyklopedia katolicka, t. 1, red. F. Gryglewicz, Lublin 1973, kol. 829-830.
Guzewicz Wojciech, Krucjata Eucharystyczna w międzywojennej diecezji łomżyńskiej, „Studia Teologiczne”, 22 (2004) s. 357-369.
Jakubiak Marek, Relacje państwo – Kościół katolicki na tle polityki oświatowo-wychowawczej sanacji, Warszawa 2016.
Jarowiecki Jerzy, Katolickie czasopisma dla młodzieży – tradycja i współczesność (1918-2000), „Gospodarka, Rynek, Edukacja”, 15 (2014) nr 4, s. 5-16.
Kamiński Piotr, Sodalicja Mariańska Uczennic Gimnazjum i Liceum im. A. Mickiewicza we Lwowie prowadzona przez o. Teofila Tyrankiewicza, „Nasza Przeszłość”, 29 (2018) s. 317-339. (Crossref)
Kumor Bolesław, Kościelne stowarzyszenia świeckie na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, w: Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, red. M. Rechowicz, cz. 1, Lublin 1969, s. 503-545.
Kuźmiak Krystyna, Bractwa kościelne, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, Lublin 1985, kol. 1013-1020.
Lisowska Kinga, Działalność wychowawcza stowarzyszeń I organizacji katolickich w społeczeństwie wielokulturowym Warmii i Mazur – na przykładzie Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej oraz Sodalicji Mariańskiej, w: Religia i edukacja w styczności z różnorodnością kulturową, red. J.M. Garbula, J.J. Pawlik, Olsztyn 2017, s. 119-130.
Łacek Mieczysław, Sodalicja Mariańska, w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 521-522.
Magiera Elżbieta, Sodalicja Mariańska w Państwowym Gimnazjum im. Generała Józefa Wybickiego w Śremie w okresie międzywojennym, w: Wielkopolska i Wielkopolanie w dziejach polskiej edukacji, red. E. Głowacka-Sobiech, K. Kabacińska-Łuczak, Poznań 2017, s. 359-376.
Majka Józef, Katolickie organizacje młodzieżowe, w: Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. C. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981, s. 339-364.
Plis Jerzy, „Pod Znakiem Maryi” – miesięcznik Związku Sodalicji Mariańskich Młodzieży Szkół Średnich w Polsce (1920-1939), w: O etosie książki. Studia z dziejów bibliotek i kultury czytelniczej, red. T. Wilkoń, Katowice 2017, s. 757-770.
Puszka Alicja, Sodalicje Mariańskie i ich działalność w Chełmie w latach 1918-1939, w: Chełm nieznany. Ludzie. Miejsca. Wydarzenia, red. M. Karwatowska, Chełm 2009, s. 89-110.
Puszka Alicja, Sodalicje Mariańskie uczniów szkół średnich Krakowa w XIX wieku i w okresie II Rzeczypospolitej, „Roczniki Humanistyczne”, 57 (2009) z. 2, s. 121-158.
Rymarówna Zofia, Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997.
Topij-Stempińska Beata, Działalność edukacyjna Krucjaty Eucharystycznej w Polsce międzywojennej, Kraków 2009.
Wilk Stanisław, Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
Zakrzewska Aldona, Edukacja religijna dzieci i młodzieży szkolnej okresu międzywojennego źródłem humanizacji życia społecznego, „Paedagogia Christiana”, 30 (2012) s. 47-68. (Crossref)
Instytut Pedagogiki KUL https://orcid.org/0000-0002-5595-2901
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
