Zapiski o cudach z 1148 roku w Biblii Płockiej

Leszek Misiarczyk

Abstrakt

Jak wiadomo, słynne zapiski w Biblii Płockiej sa najstarszym udokumentowanym zabytkiem rękopiśmiennym powstałym na terenie Polski. Narosło wokół nich wiele nieprawdziwych informacji, które były powtarzane przez nastepne pokolenia historyków bez należytego zbadania. Po pierwsze więc, nic nie wskazuje na to, aby przyjąć, jak twierdzi Berhson, że karty 239v i 240r-v w tzw. Biblii Płockiej zostały pozostawione puste i właśnie w tym miejscy zostałyby później umieszczone nasze zapiski. Po drugie, tekst zapisków o cudach i liturgii katedralnej nie został zapisany na marginesie kodeksu, jak to się błędnie przedstawia w opracowaniach, ale w dwóch kolumnach, podobnie jak tekst ksiąg biblijnych przed nimi i po nich. Zapiski o cudach zostały spisane przez tego samego skryptora, lecz innym charakterem pisma niż cały kodeks: albo kodeks powstał w 1148 roku i później dodano zapiski o cudach albo kodeks powstawał w tym samym czasie, kiedy wydarzyły się cuda i w miejscu do którego doszli skrybowie w jego spisywaniu dołączono notatki o cudach lub też kodeks powstał później i zapiski również dodano później. Wiele wskazuje na to, że zapiski o cudach zostałby dodane już w trakcie sporządzania kodeksu. W każdym razie cały kodeks powstałby w 1148 roku lub około tej daty a żywy charakter opisu cudów zdaje się wskazywać, że zapiski powstały niedługo po samych wydarzeniach, czyli po 15 sierpnia 1148 roku lub na początku 1149 roku. Pierwszy cud dotyczył uzdrowienia kobiety o imieniu Wojuchna z paraliżu w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 15 sierpnia 1148 roku a drugi, cudowne uratowanie relikwii umieszczonych w strusim jaju, które spadły umieszczone pod sufitem katedry płockiej. Ponieważ zapiski nie zostały umieszczone na marginesie kodeksu, ale wpisane w ciąg kolumn przepisywanego w tym czasie tekstu biblijnego potwierdza to wyraźnie, że Biblia Płocka zostałaby przepisana w lokalnym skryptorium. A to oznacza, że w połowie XII wieku istniało w Płocku skryptorium w którym przepisywano księgi biblijne i liturgiczne na użytek liturgii katedralnej i lokalnej szkoły. Zapisu dokonano zapewne na polecenieu ówczesnego biskupa płockiego Aleksandra z Malonne i nie wykluczone, że dokonał ich kierownik skryptorium wspominany w pierwszej zapisce Azo, choć brakuje elementów, aby to ostatecznie rozstrzygnąć. Druga zapiska wspominając Zachariasza scholara potwierdza istnienie w Płocku w połowie XII wieku szkoły przykatedralnej.