Kult rzymskokatolicki we Lwowie w latach 1945-1991
Pavlo Khomiak
Wschodnioeuropejski Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki w Łucku , UkrainaAbstrakt
W artykule przedstawiono wybrane aspekty życia społeczno-religijnego rzymskokatolickiej społeczności Lwowa w Związku Sowieckim w latach 1945-1991. Kościół katolicki na ziemiach polskich przyłączonych do ZSRS został podporządkowany prawodawstwu komunistycznemu, które walczyło z religią i szerzyło ateizm. Struktury kościelne zostały zlikwidowane, a duchowieństwo i wierni poddani represjom. Pomimo tego Kościół jako wspólnota wierzących trwał oraz wykorzystywał różne możliwości do dalszej działalności. W artykule ukazano postawy lwowskiego duchowieństwa wobec władz sowieckich oraz ich niejawną aktywność duszpasterską wśród wiernych. Szczególną uwagę skupiono na duchownych, którzy stali się symbolami lwowskiego duszpasterstwa po II wojnie światowej. Byli to księża: Karol Jastrzębski, Stanisław Płoszyński, Zygmunt Hałuniewicz i Rafał Władysław Kiernicki, farnciszkanin.
Słowa kluczowe:
Lwów, katedra lwowska, Ukraina sowiecka, ksiądz Karol Jastrzębski, ksiądz Stanisław Płoszyński, ksiądz Zygmunt Hałuniewicz, Rafał Władysław KiernickiBibliografia
Baziak J., Wygnaniec. Tułacz a może Ikar, Bydgoszcz 2019.
Bosiacki A., Utopia, władza, prawo. Doktryna i koncepcje prawne „bolszewickiej” Rosji 1917-1921, Warszawa 1999.
Buczek M., Biskup Jan Cieński – tajemny biskup w Złoczowie, „Kurier Galicyjski” z 17-29.11.2017, nr 21 (289), s. 20-21.
Buchek M., Parafii, kostely ta kaplytsi. Lvivska oblast, t. 1, Lviv 2004.
Budz K., Ukrajnska Greko-Katolytska Cerkva v Galytchyni (1946-1968): strategij vyzhyvannia ta oporu y pidpilli, Kyiv 2016.
Dzwonkowski R., Religia i Kościół katolicki w ZSRS 1917-1991. Kronika, Lublin 2010.
Frucht S., Lwów, Lwów-Wrocław 2003.
Gajewski S., Iuventus Chistiana, Juventus, w: Encyklopedia katolicka, t. 7, red. J. Duchniewski i in., Lublin 1997, kol. 564-565.
Hałuniewicz Zygmunt, w: R. Dzwonkowski, Leksykon duchowieństwa polskiego represjo-nowanego w ZSRS 1939-1988, Lublin 203, s. 253-254.
Kaczorowski B., Zabytki starego Lwowa, Warszawa 1999.
Kamilewski L., Odrodzenie Kościoła rzymskokatolickiego w obecnym dekanacie łuckim (1989-1997), w: Polacy i Kościół rzymskokatolicki na Wołyniu w latach 1918- 1997, red. L. Popek, Lublin 1999, s. 109-112.
Kiernicki Władysław, w: R. Dzwonkowski, Leksykon duchowieństwa polskiego represjo-nowanego w ZSRS 1939-1988, Lublin 2003, s. 318-319.
Kovaliv V.-Y., Odrodzenie struktur Archidiecezji Lwowskiej pod koniec XX wieku, „Wołanie z Wołynia”, 18 (2021) nr 5 (108) – B, s. 22-42.
Krętosz J., Katedra obrządku łacińskiego we Lwowie i jej proboszcz o. Rafał Kiernicki OFMConv w latach 1948-1991, Katowice 2003.
Kuczyńska M.B., „Nazywano Ojca Szaleńcem Bożym”. Bp. Władysław Rafał Kiernicki OFMConv. Duszpasterz i zesłaniec (1912-1995), „Zesłaniec”, 64 (2015) s. 25-37.
Lwów. Przewodnik dla zwiedzających miasto, oprac. A. Medyński, Lwów 1937.
Machniak J., Abp Józef Bilczewski. Pasterz Kościoła Lwowskiego, Kraków 2001.
Madała T., Polscy księża katoliccy w więzieniach i łagrach sowieckich od 1918 r. Materiały do słownika biograficznego, Lublin 1996.
Mandziuk J., Z dziejów archidiecezji lwowskiej, „Saeculum Christianum”, 2 (1995) nr 2, s. 35-59.
Modzelewska B., Osadczy W., Lwów. 1 Miasto, w: Encyklopedia katolicka, t. 11, red. E. Ziemann, Lublin 2006, kol. 303-312.
Muzyka M., Ks. Karol Jastrzębski 1882-1962. Katecheta, duszpasterz, promotor kultu Bożego Miłosierdzia w Archidiecezji Lwowskiej, Lwów 2017.
Nicieja S.S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986, Wrocław 1988.
Olechowski P., Między ołtarzem a gabinetem partyjnym. Kościół rzymskokatolicki w so¬wieckim Lwowie w latach 1953-1959 w świetle raportów pełnomocnika Rady ds. Kultów Religijnych w obwodzie lwowskim, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 16 (2017) nr 1 (29), s. 176-200.
Osadczy W., Kościoła katolickiego na Ukrainie dole i niedole. Doświadczenie, dzień dzisiejszy, problemy i perspektywy, w: Kościół katolicki na Wschodzie w warunkach totalitaryzmu i posttotalitaryzmu, red. A. Gil, W. Bobryk, Siedlce-Lublin 2010, s. 87-108.
Osadczy W., Kościół wyznawców. Kapłani archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w latach 1945-1991, w: Prorocy Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, red. S.C. Napiórkowski OFMConv, Lublin 2009, s. 187-204.
Paprocki H., Panichida, w: Encyklopedia katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Lublin 2010, kol. 1214.
Paluch J.M., Ojciec Rafał, „Cracovia Leopolis”, 7 (2001) nr 3 (27), s. 9, 12.
Platowska-Sapetowa I., Cudowny Obraz N.P. Maryi Łaskawej z Archikatedry Lwowskiej w Prokatedrze w Lubaczowie, Rzeszów 1991.
Płoszyński Stanisław, w: R. Dzwonkowski, Leksykon duchowieństwa polskiego represjo-nowanego w ZSRS 1939-1988, Lublin 2003, s. 488-489.
Rechowicz M., Baziak Eugeniusz, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyczyk, Z. Sułowski, Lublin 1985, kol. 127.
Renik K., Podpolnicy. Rozmowy z ludźmi Kościoła na Litwie, Łotwie, Białorusi i Ukrainie 1990-1991, Warszawa 1991.
Seweryn L., w: Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, red. L. Grzebień, Kraków 1996, s. 612.
Siepak E., Kowalska Faustyna. 1. Życie, 2. Objawienia prywatne, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. A. Szostek, Lublin 2002, kol. 1085.
Skowyra M., Jubileusz sześćdziesięciolecia śmierci arcybiskupa metropolity Bolesła¬wa Twardowskiego i dziewiąta rocznica śmierci bpa Rafała Kiernickiego, „Radość Wiary” 2004, 7(43), s. 7.
Sokolnicka-Izdebska Z., Historia Kościoła we Lwowie od 1939 roku. Cz. 1, „Cracovia Leopolis”, (1996) R. 2, nr 2(6), s. 14-17.
Sokolnicka-Izdebska Z., Historia Kościoła we Lwowie od 1939 roku. Cz. 2, „Cracovia Leopolis”, (1996) R. 2, nr 3(7), s. 12-16.
Sokolnicka-Izdebska Z., Historia Kościoła we Lwowie od 1939 roku. Cz. 3, „Cracovia Leopolis”, (1996) R. 2, nr 4(8), s. 18-19.
Sokolnicka-Izdebska Z., Historia Kościoła we Lwowie od 1939 roku. Cz. 4, „Cracovia Leopolis” (1997) R. 3, nr 1(9), s. 46-48.
Szymański J., Dwadcatki – organy wykonawcze organizacji religijnych w sowieckim systemie represji (Obwód Winnicki na Podolu, 1944-1964), „Roczniki Teologiczne”, 50 (2003) z. 4, s. 171-195.
Szymański K., Duchem zawsze młoda, „Kurier Galicyjski”, (2016) nr 7 (251), s. 25.
Tokarski J., Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie, t. 1, Warszawa 2000.
Truszkowski Zygmunt, w: R. Dzwonkowski, Leksykon duchowieństwa polskiego represjo-nowanego w ZSRS 1939-1988, Lublin 203, s. 601-602.
Urban W., Archidiecezja lwowska, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939-1945. Metropolie wileńska i lwowska, zakony, red. Z. Zieliński, Katowice 1992, s. 91-171.
Wołczański Józef, Bazylika Metropolitalna obrządku łacińskiego we Lwowie, „Radość Wiary”, (2001) nr 1 (29), s. 10.
Wołczański J., Kapłani męczennicy. Świadkowie wiary kościoła lwowskiego ksiądz kanclerz Zygmunt Hałuniewicz (1889-1974), „Radość Wiary”, (1999), nr 3-4 (23-24), s. 17.
Wołczański J., Katalog grobów duchowieństwa i sióstr zakonnych obrządku łacińskiego i greckokatolickiego na Cmentarzu Janowskim we Lwowie, „Nasza Przeszłość”, 88 (1997) s. 255-294.
Wołczański J., Ksiądz Biskup Jan Olszański. Duszpasterz – Patriota – Człowiek, w: Pasterz i twierdza. Księga jubileuszowa dedykowana księdzu biskupowi Janowi Olszańskiemu orydnariuszowi diecezji w Kamieńcu Podolskim, red. J. Wołczański, Kraków-Kamieniec Podolski 2001, s. 9-19.
Wołczański J., Między zagładą a przetrwaniem. Wybrane obiekty sakralne archideicezji lwowskiej i diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego na Ukrainie Zachodniej 1945-1991, Kraków 2005.
Wołoszyn J., Podstawy antysystemowe młodzieży w wybranych państwach socjalistycznych Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1945-1956 – zarys problematyki, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 18 (2020) z. 4, s. 203-219. (Crossref)
Wschodnioeuropejski Uniwersytet Narodowy im. Łesi Ukrainki w Łucku
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
