ABMK

Stosunek lokalnych władz partyjnych do Kościoła gorzowskiego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku w świetle korespondencji zgromadzonej w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze

Robert R. Kufel ks.

Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej , Polska
https://orcid.org/0000-0002-1359-9230


Abstrakt

Po krótkim okresie tolerowania przez władze komunistyczne działalności Kościoła katolickiego w Polsce, od 1947 roku rozpoczęły się ciągle nasilające się akty przemocy i ograniczeń działalności Kościoła w Polsce. Świadczą o tym: likwidacja organizacji katolickich, wycofywanie nauki religii ze szkół, procesy aresztowania i usuwanie biskupów, kapłanów ze stolic biskupich czy z parafii, niemal całkowite ograniczenia prasy i wydawnictw katolickich. Po śmierci w 1953 roku radzieckiego przywódcy Stalina nastąpiła tzw. odwilż, która dokonywała się w krajach bloku sowieckiego (oprócz Rumunii i Czechosłowacji). Zelżenie terroru komunistycznego w Polsce w latach 1954-1955 było rezultatem decyzji podejmowanych przez aparat władzy, bardzo pewny swej dominacji w społeczeństwie. Wydarzenia Października ’56 dały polskiemu społeczeństwu nadzieję na dalszą odmianę rzeczywistości społeczno-politycznej. Od 1960 roku władze komunistyczne ponownie represjonowały Kościół w Polsce. Na tle tych wszystkich wydarzeń, które dokonywały się w całym kraju, powyższy artykuł przedstawia stosunek lokalnych władz partyjnych na przełomie lat 50. i 60. XX wieku do Kościoła gorzowskiego, oparty o dokumentację przechowywaną w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze. Przedstawiciele lokalnych władz partyjnych, korzystając z uprawnień nadanych im przez zwierzchników z Komitetu Centralnego PZPR, skutecznie ograniczali działalność Kościoła gorzowskiego, reprezentowanego przez kolejnych biskupów – Teodora Benscha i Wilhelma Plutę.

Słowa kluczowe:

Kościół gorzowski, Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze, władza ludowa w Polsce, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, Konferencja Episkopatu Polski, kard. Stefan Wyszyński, bp Teodor Bensch, bp Wilhelm Pluta, bp Jerzy Stroba

Źródła

Archiwum Diecezjalne w Zielonej Górze (ADZG):

Akta Kurii Administracji Apostolskiej w Gorzowie Wlkp. z lat 1945-1972 (AKAA)

sygn. 1092, Korespondencja z władzami świeckimi z lat 1957-1962.

Opracowania

Anczarski Józef, Uroczysty ingres J. E. Ks. Biskupa dr Teodora Benscha, „Gorzowskie Wiadomości Kościelne”, 1 (1957) nr 1, s. 38-47.

Anczarski Józef, Uroczysty Ingres i Konsekracja Biskupa J. E. Biskupa Dr W. Pluty, „Gorzowskie Wiadomości Kościelne”, 2 (1958) nr 10, s. 563-564.

Kufel R. Robert, Obecność kard. Stefana Wyszyńskiego na terenie diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, w: Stefan Kardynał Wyszyński. Pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, Szczecin 2013, s. 167-177.

Kufel R. Robert, Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 3, Zielona Góra 2018.

Romaniuk P. Marian, Życie, twórczość i posługa Prymasa Tysiąclecia, Warszawa 1994.

Socha Paweł, Biskup Teodor Bensch, pierwszy biskup gorzowski, w: Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na Ziemi Lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945-1995), red. P. Socha, Z. Lec, Zielona Góra-Gorzów 1998, s. 71-81.

Zieliński Zygmunt, Kościół w Polsce, Poznań 2009.

Żaryn Jan, Kościół w PRL, Warszawa 2004.

Pobierz

Opublikowane
2023-12-29


Kufel ks., R. R. (2023). Stosunek lokalnych władz partyjnych do Kościoła gorzowskiego na przełomie lat 50. i 60. XX wieku w świetle korespondencji zgromadzonej w Archiwum Diecezjalnym w Zielonej Górze. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 121, 209–222. https://doi.org/10.31743/abmk.12603

Robert R. Kufel ks.  R.Kufel@diecezjazg.pl
Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej https://orcid.org/0000-0002-1359-9230