Prasa katolicka w Królestwie Polskim w latach 1905-1914 wobec idei nowoczesnej oświaty i obywatelstwa
Aneta Bołdyrew
Uniwersytet Łódzki , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6121-0816
Renata Bednarz-Grzybek
Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5033-9163
Abstrakt
W prasie katolickiej w Królestwie Polskim przełomu XIX i XX wieku dyskutowano o sytuacji Kościoła w zmieniających się realiach społecznych, omawiano i krytycznie komentowano zachodnie koncepcje modernizacyjne. Publicyści poszukiwali odpowiadających rodzimym warunkom sposobów kształtowania nowoczesnego społeczeństwa i określania roli Kościoła w tym procesie. Dyskurs o nowoczesności dotyczył m.in. zagadnień oświaty i obywatelstwa. W niniejszym artykule reprezentatywnym przedmiotem badań uczyniono czasopisma adresowane głównie do duchowieństwa i wydawane przez dłuższy okres: „Przegląd Katolicki”, „Ateneum Kapłańskie”, „Wiadomości Pasterskie”, „Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, „Przegląd Diecezjalny w Kielcach”, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”. Propagowano w nich nowoczesną wiedzę o sposobach wspierania przez Kościół oświaty szkolnej i pozaszkolnej, wskazywano symbiotyczne związki edukacji młodego pokolenia z utrwalaniem wartości religijnych, kształtowaniem postaw obywatelskich i dbałością o etyczny wymiar wspólnoty społecznej. W artykule przyjęto strategię badawczą opartą na tzw. społecznej koncepcji historii wychowania. Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych oraz metody analizy dyskursu prasowego. Krótko omówiono kwestie formalno-wydawnicze czasopism, skupiając się przede wszystkim na zagadnieniach oświatowo-wychowawczych i obywatelskich, ukazywanych w katolickiej prasie społecznej po 1905 roku oraz problemach edukacji pozaszkolnej.
Słowa kluczowe:
idea nowoczesnej oświaty, idea nowoczesnego obywatelstwa, prasa katolicka, Królestwo Polskie (1905-1914);, edukacja pozaszkolnaBibliografia
Źródła
„Ateneum Kapłańskie” 1909.
„Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej” 1907-1914.
„Kronika Diecezji Sandomierskiej” 1912-1913.
„Przegląd Katolicki” 1905-1914.
„Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1911-1914.
„Wiadomości Pasterskie” 1905-1907.
Opracowania
„Kronika” jako dzieło redaktorów, w: Stulecie periodyku diecezjalnego „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, red. J. Krasiński, Sandomierz 2009, s. 28-29.
Bołdyrew Aneta, Krakowiak Małgorzata, Obszary działalności edukacyjnej i opiekuńczej Ko-ścioła Katolickiego wobec dzieci i młodzieży w Królestwie Polskim i na Kresach zaboru rosyjskiego na początku XX w., „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 20 (2019) z. 1, s. 63-96.
Butterwick-Pawlikowski Richard, Między oświeceniem a katolicyzmem, czyli o katolickim oświeceniu i oświeconym katolicyzmie, „Wiek Oświecenia”, 30 (2014) s. 11-53.
Janeczek Stanisław, Rola Oświecenia chrześcijańskiego w kulturze wieku XVIII, „Kultura i Wartości”, (2015) nr 15, s. 9-48. (Crossref)
Janowski Maciej, Małżeństwo z rozsądku: katolicyzm i nowoczesność w dziewiętnastowiecznej Europie, „Kwartalnik Historyczny”, 122 (2015) nr 4, s. 678-681. (Crossref)
J.N. [Jan Nowodworski], Postęp ludzkości, w: Encyklopedia kościelna, wyd. M. Nowodwor-ski, t. XX, Warszawa 1894, s. 493.
Kaczmarek Ireneusz, „Przegląd Katolicki” w latach 1863-1915, „Przegląd Tomistyczny”, 3 (1987) s. 317-342.
Lewalski Krzysztof, Kościół rzymskokatolicki a władze carskie w Królestwie Polskim na prze-łomie XIX i XX wieku, Gdańsk 2008.
Markiewicz Grzegorz, Spór o model społeczeństwa na łamach „Przeglądu Tygodniowego” i „Przeglądu Katolickiego” w latach 1864-1880, Łódź 2000.
Mędrzecki Włodzimierz, Młodzież wiejska na ziemiach Polski centralnej 1864-1939. Procesy socjalizacji, Warszawa 2002.
Notkowski Andrzej, Z dziejów prasy polskiej na Kujawach wschodnich do 1918 r., cz. 2, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, 10 (1971) nr 10/4, s. 435-464.
Polskie czasopisma religijno-społeczne w XIX wieku. Materiały do katalogu, red. B. Lesisz, Cz. Drapińska, D. Olszewski, K. Marciniak, Warszawa-Lublin 1988.
Porter-Szücs Brian, Faith and Fatherland. Catholicism, Modernity, and Poland, Oxford 2011. (Crossref)
Wyczawski Hieronim Eugeniusz, O warszawskim „Przeglądzie Katolickim”, „Studia Theolo-gica Varsaviensia”, 16 (1978) nr 2, s. 269-279.
Netografia
Barańska Anna, Nowoczesny naród, nowoczesna religijność – przypadek Polski, cz. 2 https://xxpzhp.umcs.lublin.pl/Referaty/Anna%20Bara%C5%84ska_Nowoczesny%20nar%C3%B3d,%20nowoc_zesna%20religijno%C5%9B%C4%87_cz.%202.pdf (dostęp: 10.07.2021).
Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-5033-9163
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
