Utwór i nośnik utworu fotograficznego w działalności muzeów i archiwów kościelnych
Piotr Zakrzewski
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolskaAbstrakt
Kategorie fotografii znajdujących się w muzeach i archiwach kościelnych są zróżnicowane. Różnorodność ta w połączeniu z faktem, że fotografia oddaje za pomocą środków technicznych obraz rzeczywistości, budzi pytania, czy i jakie fotografie są utworami podlegającymi ochronie prawno-autorskiej. Przeważa pogląd, że fotografia odzwierciedla obraz rzeczywistości, ale w sposób zmieniony przez fotografa, co tym samym pozwala potencjalnie zakwalifikować ją do kategorii utworu. W polskim piśmiennictwie i orzecznictwie na przestrzeni lat zmieniało się postrzeganie wymagań, którym musi ona odpowiadać, aby mogła zostać uznana za utwór. Początkowo za takie uważano jedynie fotografie, odznaczające się artyzmem (pięknem) osiągniętym dzięki staraniom fotografa, np. estetyczne ustawienie osób, operowanie światłem. Pogląd taki wydaje się być ciągle prezentowany w piśmiennictwie niemieckim. Stopniowo rozpoczął się proces bardziej liberalnego postrzegania spełniania przez fotografie wymagań stawianych utworom. Kluczowe znaczenie przyznano subiektywnemu obrazowi rzeczywistości – utrwalonemu przez twórcę – który każdorazowo odróżnia się od kolejnego takiego obrazu nawet tej samej rzeczywistości. Jeżeli subiektywny obraz, oparty na wyborze fotografa, uchwyconego fragmentu rzeczywistości rozstrzyga o spełnieniu wymagań stawianych utworom, to każda fotografia jest utworem z wyjątkiem tych, które pozbawione są elementu wyboru, np. zdjęcia legitymacyjne. Dominującemu stanowisku należy jednak zarzucić zbyt liberalne rozumienie przesłanek warunkujących powstanie utworu. W muzeach i archiwach znajdują się odbitki fotograficzne, które nie mogą być utożsamiane z utworem fotograficznym. Nośnik utworu fotograficznego oraz utwór fotograficzny są innymi kategoriami pojęciowymi i prawnymi, w szczególności pierwszy z nich jest rzeczą, wobec której przysługuje prawo własności, a drugi – przedmiotem prawa autorskiego. Posiadanie praw do nośnika nie daje prawa korzystania z autorskich praw majątkowych.
Słowa kluczowe:
archiwa kościelne, muzea, prawo autorskie, utwór fotograficzny, zbioryBibliografia
Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Przedmiot prawa autorskiego, w: System pra¬wa prywatnego. Prawo autorskie, t. 13, red. J. Barta, Warszawa 2007, s. 7-61.
Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Glosa do wyroku SA w Gdańsku z dnia 29 stycznia 1993 r. AGCr 369/92, „Orzecznictwo Sądów Polskich”, (1993) nr 11, poz. 216.
Błeszczyński Jan, Prawo autorskie, wyd. 3, Warszawa 1988.
Błeszczyński Jan, Twórczość jako przesłanka ochrony w polskim prawie autor¬skim w świetle doktryny i orzecznictwa, w: Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010, s. 27-40.
Ferenc-Szydełko Ewa, Przedmiot prawa autorskiego, w: Ustawa o prawie autor¬skim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, s. 5-78.
Gienas Krzysztof, Dozwolony użytek utworów chronionych [art. 28, nb 7-10], w: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, s. 154-223.
Golat Rafał, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 1999.
Grzeszak Teresa, Droit de suite w prawie autorskim, Warszawa 1991.
Grzybczyk Katarzyna, Przedmiot prawa autorskiego [art. 1, nb 96], w: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, War¬szawa 2017, s. 5-40.
Jagielska Monika, Treści cyfrowe jako przedmiot stosunków cywilnoprawnych, w: Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisu¬liński, J. Zawadzka, Warszawa 2020, s. 283-302.
Karpowicz Andrzej, Konstrukcje prawne w dziedzinie ochrony twórczości foto¬graficznej, „Refleks”, (1971) nr 17-18, s. 72-79.
Kopff Andrzej, Dzieło i jego twórca, w: Zagadnienia prawa autorskiego, S. Grzy¬bowski, A. Kopff, J. Serda, Warszawa 1973, s. 11-33.
Kummer Max, Das urheberrechtlich schützbare Werk, Bern, 1968.
Loewenheim Urlich, Das Werk, w: Urheberrecht. Kommentar, Hrsg. G. Schrick¬er, München, 1999, s. 97-157.
Łukaszczyk Joanna, Fotografia jako przedmiot prawa autorskiego – zarys pro¬blematyki elementów twórczych w fotografii, „Naukowy Przegląd Dziennikar¬ski”, (2016) nr 3, s. 19-26.
Michalski Bogdan, Problemy prawne fotografii artystycznej, „Refleks”, (1970) nr 14, s. 8-12.
Pers Łukasz, Utwory fotograficzne w regulacjach prawa autorskiego od czasów II Rzeczypospolitej do chwili obecnej. Analiza prawnoporównawcza, „Stu¬denckie Zeszyty Naukowe”, 22 (2019) nr 41, s. 129-139. (Crossref)
Poźniak-Niedzielska Maria, Przedmiot prawa autorskiego, w: System prawa pry¬watnego. Prawo autorskie, t. 13, red. J. Barta, Warszawa 2007, s. 8-17.
Rehbinder Manfred, Urheberrecht, München 2008.
Ritterman Stefan, Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937.
Sarbiński Rafał Marcin, Utwór fotograficzny i jego twórca w prawie autorskim, Kraków 2004.
Schack Haimko, Urheber- und Urhebervertragsrecht, Tübingen 2005.
Stelmach Adam, Kopciuszek prawa autorskiego, „Prawo i Życie”, (1967) nr 8, s. 4.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
