Biblioteka kapituły kanoników. Aspekt prawno-kanoniczny
Jerzy Adamczyk ks.
Wyższe Seminarium Duchowne w Radomiu, Radom ul. Młyńska 23/25 , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-1415-7378
Abstrakt
Kapituły kanoników także dzisiaj przyczyniają się do zachowania oraz tworzenia kultury ogólnoludzkiej i nade wszystko chrześcijańskiej. Znaczącym czynnikiem zachowania i tworzenia wspomnianego dziedzictwa kulturowego są biblioteki kapitulne, które zostały zapoczątkowane podobnie jak księgozbiory przeważającej większości zgromadzeń religijnych. Kościół katolicki zawsze polecał swoim kapłanom naukę. Tą drogą powstawały m.in. biblioteki kapitulne. Ustawa synodu prowincjonalnego w Piotrkowie w 1589 roku, polecająca zakładać biblioteki przy katedrach, była tylko dla kapituł polskich przypomnieniem, gdyż miały one już wtedy swoje biblioteki.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest ukazanie instytucji biblioteki kanonickiej w aspekcie prawno-kanonicznym. Za cel opracowania postawiono wykazanie, że biblioteki kapitulne są niewątpliwie cenną pomocą i zapleczem intelektualnym do wykonywania przez kanoników ich zadań w zakresie kultu liturgicznego i nauczania. Konsekwentnie istnienie bibliotek kapitulnych ma swoje umocowanie kanoniczne, szczególnie w przepisach statutów kapitulnych.
Tak określone zamierzenie badawcze zrealizowano poprzez gruntowną kwerendę obowiązujących przepisów prawa kanonicznego, zwłaszcza statutów kapituł kanonickich. Analiza wymienionych źródeł pozwoliła na osiągnięcie konkretnych celów naukowych. Po pierwsze, skonstruowano autorskie kanoniczne określenie biblioteki kapitulnej oraz jej cele i zadania. Po drugie, omówiono zasadnicze zagadnienie zasobu bibliotecznego. Po trzecie, rozstrzygnięto kwestię kanonicznego obowiązku posiadanie przez kapituły własnej biblioteki.
Słowa kluczowe:
księgozbiór, kapituła, kanonik, biblioteka, bibliotekarzBibliografia
Źródła
Associazione dei Bibliotecari Ecclesiastici Italiani, Schema-tipo di regolamento delle biblioteche ecclesiastiche italiane approvato dalla CEI, „Bollettino di informazione ABEI”, 11 (2002) nr 3, s. 10-19.
Codex Iuris Canonici auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus, „Acta Apostolicae Sedis”, (1983) pars II, s. 1-317; tekst polski: Kodeks prawa kanonicznego, Poznań 1984.
Congregazione per l'Educazione Cattolica, Instructio de Institutis Superioribus Scientiarum Religiosarum (28 giugno 2008), „Communicationes”, 40 (2008) nr 2, s. 307-321.
Estatutos del cabildo catedral de la diócesis de Coria-Cáceres (24 Julio 2001), www.diocesiscoriacaceres.org (dostęp: 28.10.2021).
Estatutos del cabildo de la catedral de Huesca, www.diocesisdehuesca.org (dostęp: 28.10.2021).
Estatutos del cabildo de la iglesia catedral de Santa María de Pamplona (19 marzo 2010), www.pazycaridad.org/index_htm_files/cabidoestatutos.pdf (dostęp: 3.11.2021). Estatutos del Cabildo de la s. i. catedral basílica metropolitana de S. María de Valencia (Enero 2007), www.catedraldevalencia.es/de/el-cabildo_estatutos.php (dostęp: 3.11.2021). Estatutos del Cabildo de la Santa Iglesia Catedral Metropolitana de Toledo y Primada de España (1 marzo 2007), www.catedralprimada.es (dostęp: 3.11.2021).
Franciscus PP., Constitutio Apostolica Veritatis gaudium De universitatibus
et facultatibus ecclesiasticis (8 Decembris martii 2017), „Acta Apostolicae Sedis”, 110 (2018) nr 1, s. 1-34; tekst polski: Franciszek, Konstytucja apostolska „Veritatis gaudium” o uniwersytetach i wydziałach kościelnych. Zarządzenia wykonawcze Kongregacji ds. Edukacji katolickiej dla wiernej realizacji Konstytucji Apostolskiej Veritatis Gaudium, Tarnów 2018.
Ioannes Paulus II PP., Constitutio Apostolica Ex corde Ecclesiae de universitatibus catholicis (15 Augustii 1990), „Acta Apostolicae Sedis”, 82 (1990) s. 1475-1509.
Kongregacja ds. Duchowieństwa, Dar powołania do kapłaństwa. Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis (8 grudnia 2016), Watykan 2016.
Pontificia Commissione per i Beni Culturali della Chiesa, Lettera circolare Le biblioteche ecclesiastiche nella missione della Chiesa (19 marzo 1994), Enchiridìon dei Beni Culturali della Chiesa. Documenti ufficiali della Pontificia Commissione per i Beni Culturali della Chiesa, Bologna 2002, s. 201-219; tekst polski: „Fides. Biuletyn bibliotek kościelnych”, 1-2 (1996) s. 31-46.
Reglamento de la Biblioteca de la Catedral de Salamanca, w: Pedro José Gómez González, Raúl Vicente Baz, Guía del archivo y biblioteca de la catedral de Salamanca. Colección Instrumentos del Archivo Catedral de Salamanca, Salamanca 2007, s. 108-109.
Sacra Congregatio pro Institutione Catholica, Ordinationes ad constitutionem apostolicam „Sapientia christiana” rite exequendam (29 aprilis 1979), „Acta Apostolicae Sedis”, 71 (1979) s. 500-521.
Statut Kapituły Kolegiackiej w Wojniczu (9 sierpnia 2014), http://www.wojnicz.diecezja.tarnow.pl (dostęp: 3.11.2021).
Statut Ełckiej Kapituły Katedralnej, w: I Synod Diecezji Ełckiej 1997-1999, Ełk 1999, s. 174-183.
Statut Kapituły Katedralnej w Rzeszowie (22 lutego 1993), w: Pierwszy Synod Diecezji Rzeszowskiej 2001-2004, Rzeszów 2004, s. 274-281.
Statut Kapituły Kolegiackiej Łaskiej (2 lutego 2006), „Wiadomości Archidiecezjalne Łódzkie”, 80 (2006) nr 4, s. 264-271.
Statut Kapituły Kolegiackiej przy kościele św. Michała Archanioła w Ostrowcu Świętokrzyskim (26 czerwca 2000), Archiwum Kapituły Kolegiackiej przy kościele św. Michała Archanioła w Ostrowcu Świętokrzyskim, teczka: „Statut Kapituły Kolegiackiej przy kościele św. Michała Archanioła w Ostrowcu Świętokrzyskim”.
Statut Kapituły Kolegiackiej w Garwolinie (20 kwietnia 2011), „Wiadomości Diecezjalne Siedleckie”, 80 (2011) nr 7-8, s. 338-346.
Statut kapituły kolegiackiej w Nowym Sączu (8 grudnia 1996), www.currenda.diecezja.tarnow.pl/archiwum/1-97/z-3.htm (dostęp: 3.11.2021).
Statut Kapituły Kolegiackiej Wolborskiej (26 czerwca 2010), Archiwum Kapituły Kolegiackiej Wolborskiej, teczka: „Statut Kapituły Kolegiackiej Wolborskiej”.
Statut Konkatedralnej Kapituły Kolegiackiej w Stalowej Woli (3 maja 1994), w: „Aby byli jedno”. Drugi Synod Diecezji Sandomierskiej. Dekrety i instrukcje, Sandomierz 1999, s. 363-370.
Statut Krakowskiej Kapituły Metropolitalnej (8 września 2003), „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi”, 141 (2003) nr 10-12, s. 245-254.
Statut Miechowskiej Kapituły Kolegiackiej, w: Zarządzenia posynodalne biskupa kieleckiego (instrukcje, statuty, wzory pism), Kielce 2002, s. 87-92.
Statut Warmińskiej Kapituły Katedralnej we Fromborku (22 grudnia 2007), w: I (XIV) Synod Archidiecezji Warmińskiej (2006-2012). Misja Kościoła Warmińskiego w dziele Nowej Ewangelizacji, Olsztyn 2012, s. 339-354.
Statut Wiślickiej Kapituły Kolegiackiej, w: Zarządzenia posynodalne biskupa kieleckiego (instrukcje, statuty, wzory pism), Kielce 2002, s. 81-86.
Statuten des Domkapitels zu Speyer (23 August 1990 in der Fassung vom 19 Mai 2009), www.bistum-speyer.de (dostęp: 3.11.2021).
Statuty Brzozowskiej Kapituły Kolegiackiej (29 października 1999), w: Synod Archidiecezji Przemyskiej 1995-2000. Statuty i aneksy, Przemyśl 2000, s. 192-196.
Statuty Jarosławskiej Kapituły Kolegiackiej (26 kwietnia 1999), w: Synod Archidiecezji Przemyskiej 1995-2000. Statuty i aneksy, Przemyśl 2000, s. 197-202.
Statuty Kapituły Katedralnej Pelplińskiej, w: Statuty I Synodu Diecezji Pelplińskiej, Pelplin 2001, s. 134-143.
Statuty Kapituły Kolegiackiej Gdańskiej (22 czerwca 2001), Archiwum Kapituły Kolegiackiej Gdańskiej, teczka: „Statuty Kapituły Kolegiackiej Gdańskiej”.
Statuty Kapituły Metropolitalnej Poznańskiej (14 września 2003), w: LXIX Synod Archidiecezji Poznańskiej (2004-2008), t. 1: Dokumenty, t. 2: Statuty, Poznań 2008, s. 447-459.
Statuty Kapituły Metropolitalnej Warszawskiej, w: IV Synod Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 2003, s. 170-176.
Statuty Krośnieńskiej Kapituły Kolegiackiej (12 sierpnia 2005), „Kronika Archidiecezji Przemyskiej”, 91 (2005) nr 3-4, s. 134-141.
Statuty Myśliborskiej Kapituły Kolegiackiej (1 lipca 2008), „Prezbiterium. Pismo urzędowe Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej”, 36 (2008) nr 9-10, s. 294-305.
Statuty Szczecińskiej Kapituły Katedralnej (1 lipca 2008), „Prezbiterium. Pismo urzędowe Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej”, 36 (2008) nr 7-8, s. 205-216.
Statuty Wolińskiej Kapituły Kolegiackiej (15 października 2008), „Prezbiterium. Pismo urzędowe Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej”, 37 (2009) nr 1-2, s. 38-49.
Opracowania
Andrzejewski Roman, Kapituły dzisiaj, czyli kolegia kapłanów wobec nowych zadań w Kościele trzeciego tysiąclecia, w: 50 lat kapituły częstochowskiej, 1951-2001, Częstochowa 2002, s. 25-40.
Biblioteka Kapituły Włocławskiej, opracował Stanisław Chodyński, uzupełnił rozdziałem o katalogach i wydał Stanisław Librowski, Włocławek 1949.
Cappello Hugo, Los Cabildos de Canónigos. Pasado, presente y futuro de los mismos, „Anuario Argentino de Derecho Canónico”, 21 (2015) s. 389-408.
Grochowska Alina, Normalizacja terminologii z zakresu bibliotekarstwa i bibliografii, „Przegląd Biblioteczny”, 69 (1991) z. 2, s. 147-155.
Iwańska-Cieślik Bernardeta, Inkunabuły w bibliotece kapituły katedralnej we Włocławku. Zarys problematyki, w: Książka w życiu Kościoła. Zbiór studiów, red. T. Kruszewski, Toruń 2009, s. 17-56.
Krukowski Józef, Komentarz do kan. 503-510, w: Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. 2, ks. 2 (1): Lud Boży, red. J. Krukowski, Poznań 2005, s. 395-403.
Kwaśniewski Andrzej, Księgozbiory prywatne zachowane w bibliotece kapituły kieleckiej (XV-XVIII wiek), „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 62 (2012) s. 69-95.
Loza Fernando, Comentario a los cán. 503-510, w: Comentario exegético al Código de Derecho Canónico, red. A. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, t. 2, cz. II, wyd. 2, Pamplona 1996, s. 1171-1190.
Marino Federico, La Biblioteca Capitolare di Verona. Analisi delle dinamiche storiche, sociali ed economiche della più antica biblioteca d’Italia, Venezia 2020.
Szymusiak Jan, Biblioteki kościelne, w: Encyklopedia katolicka, t. 2, red. R. Łukaszyk, Lublin 1995, kol. 497.
Śmigiel Wiesław, Biblioteka parafialna, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fiałkowski, Lublin 2006, s. 97-99.
Tafiłowski Piotr, Biblioteki kapituł katedralnych w Gnieźnie i Poznaniu w XVI pocz. XVI wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 102 (2014) s. 251-299. (Crossref)
Tavazzi Roberto, La biblioteca diocesana. Un tentativo di definizione tipologica, „Biblioteche oggi”, 21 (2004) nr 2, s. 47-51.
Trzcińska Maria, Księgozbiór podręczny w bibliotece naukowej, „Przegląd Biblioteczny”, 28 (1960) z. 3, s. 213-239.
Wójcik Walenty, Archiwum i biblioteka kapituły w Sandomierzu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 7 (1963) s. 5-41. (Crossref)
Wyższe Seminarium Duchowne w Radomiu, Radom ul. Młyńska 23/25 https://orcid.org/0000-0003-1415-7378
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
