Księdza Karla Urbana (1864-1923) badania nad dawnymi pieczęciami miejscowości ziemi lublinieckiej
Piotr Górecki ks.
Instytut Nauk Teologicznych Uniwersytet Opolski , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-6052-3968
Abstrakt
Liczne archiwa parafialne skrywają po dziś dzień pisane świadectwa duszpasterskiej posługi wielu pokoleń kapłańskich. Archiwalia te są także doskonałym odwzorowaniem ich wiernej służby Kościołowi. Wśród dokumentów archiwalnych znajdują się również i takie, które wskazują na szerokie zainteresowania pozaduszpasterskie kapłanów, jak w przypadku ks. Karla Urbana (1864-1923) – proboszcza parafii w Sadowie w dekanacie lublinieckim na Górnym Śląsku. Ten mało dziś znany badacz śląskich dziejów pozostawił po sobie sporo prac historycznych, zarówno tych opublikowanych, jak i nadal pozostających w rękopisie. Jednym z jego przedsięwzięć było zebranie oraz opisanie najstarszych pieczęci kościelnych i gminnych wszystkich miejscowości na historycznym obszarze ziemi lublinieckiej: miast, wiosek, kolonii, a nawet przysiółków na dawnym pograniczu północnych ziem Górnego Śląska i południowo-zachodnich rubieży dawnej Rzeczypospolitej. Dzięki pozostawionym przez niego notatkom i skorowidzom, a także dzięki zachowanej korespondencji dotyczącej tegoż projektu, w artykule przedstawiono genezę powziętego przez ks. K. Urbana przedsięwzięcia i odtworzono jego żmudny warsztat pracy. Ponadto charakterystyce poddano dwa nieukończone rękopisy duchownego, które miano wykorzystać do zamieszczenia wyników jego naukowych badań w jednym ze śląskich periodyków historycznych. Po latach dzieło ks. Urbana posłużyło do wydania monografii poświęconej pieczęciom z terenów ziemi lublinieckiej, opublikowanej w 2012 roku.
Słowa kluczowe:
górnośląskie pieczęcie, badania sfragistyczne, archiwa parafialne, ks. Karl UrbanBibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach (AA Kat.)
Akta personalne, sygn. 883, Ks. Karol Urban.
Archiwum Kurii Diecezjalnej w Gliwicach
Acta Localia, Parafia św. Józefa w Sadowie, t. 1: Akta katowickie (cz. I) 1889-1989.
Archiwum Parafii św. Józefa w Sadowie (AP Sadów)
brak sygn., Geistliche Personalien 1889-1952.
brak sygn., Kirchen-Visitations-Protokolle 1897-1948.
brak sygn., Kirchliche Statistik 1909-1917.
brak sygn., Miscellanea 1899-1939, t. 1-3. (Crossref)
Urban Karl, Namen und Wappen der Landgemeinden des Lublinitzer Kreises, [Sadów, brak daty].
Urban Karl, Namen und Wappen der Städte und Landgemeinden des Lublinitzer Kreises und ihre Bedeutung, [Sadów, brak daty].
Źródła drukowane
Damrot Konstantin, Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung, Beuthen 1896.
Damrot Konstantin, Namen von Landschaften, Gebirgen, Flüssen und Ortschaften Schlesiens aus älterer Zeit. Mit einem Anhange: ältere schlesisch-polnische Personennamen. Eine onomato-ethnographische Studie, Beuthen 1894.
Dorst Schatzberg Leonhard von, Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im Souverainen Herzogthum Schlesien der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz, t. 1-3, Görlitz 1842-1849.
Gregor Józef, Mapa Górnego Śląska z uwzględnieniem stosunków językowych, granic powia-towych i kolei żelaznych, Mikołów 1904.
Handbuch des Bistums Breslau und seines Delegatur-Bezirks für das Jahr 1914, Breslau 1914.
Luchs Hermann, Schlesische Landes und Städtewappen. Ein Beitrag zur schlesischen Wappen-kunde, Breslau 1881.
Pamiątka z Lubecka. Krótki opis, modlitwy i pieśni o Najświętszej Maryi Pannie w obrazie lu-beckim, Lubliniec 1902.
Pfotenhauer Paul, Die schlesischen Siegel von 1250 bis 1300 (beziehentlich 1327), Breslau 1879.
Schematismus des Bisthums Breslau und seines Delegatur-Bezirks für das Jahr 1902, Breslau 1902.
Śp. ks. Karol Urban, „Górnoślązak”, 22 (1923) nr 216 (20.09.1923), s. 3. (Crossref)
Śp. ks. Karol Urban, „Katolik Codzienny”, 26 (1923) nr 216 (20.09.1923), s. 3. (Crossref)
Umarł ks. Karol Urban, „Rozporządzenia Administracji Apostolskiej Śląska Polskiego”, 1 (1923) nr 8, s. 38.
Urban Karl, Die katholische Kirche und die jüdische Synagoge zu Czieschowa, Kreis Lublinitz O/S, „Oberschlesische Heimat. Zeitschrift des Oberschlesischen Geschichtsvereins”, 5 (1909) s. 105-115.
Urban Karl, Die Trojca Kirche bei Koschentin, „Oberschlesische Heimat. Zeitschrift des Ober-schlesischen Geschichtsvereins”, 7 (1911) s. 38-47.
Urban Karl, Kirchhöfe und Grabstätten in der Parochie Sodow, Kreis Lublinitz, „Oberschlesi-sche Heimat. Zeitschrift des Oberschlesischen Geschichtsvereins”, 12 (1916) s. 105-113.
Wilpert Oskar, Kutzer Paul, Die Wappen der oberschlesischer Landgemeinden, cz. 1-3, „Ober-schlesische Heimat”, 5 (1909) s. 73-88, 177-185; cz. 4-6, „Oberschlesische Heimat”, 6 (1910) s. 29-37; cz. 7-12, „Oberschlesische Heimat”, 7 (1911) s. 9-19.
Wilpert Oskar, Kutzer Paul, Die Wappen der schlesischen Landgemeinden, „Oberschlesische Heimat”, 8 (1912) s. 10-14, 68-76, 93-101, 145-151.
Opracowania
Czapliński Marek, Adam Napieralski (1861-1928). Biografia polityczna, Wrocław 1974.
Górecki Piotr, Fr. Karl Urban (1864-1923) – Researcher of the History of Upper Silesia. Re-search Project Idea and Possibilities of its Implementation, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, 41 (2021) nr 1, s. 181-193. (Crossref)
Górecki Piotr, Jewish Community in Cieszowa in Upper Silesia (1737-1904) and the Efforts of Fr. Karl Urban to Save its Material and Spiritual Heritage, „Studia Oecumenica”, 21 (2021) s. 211-232. (Crossref)
Górecki Piotr, Parafie i kościoły diecezji gliwickiej, Gliwice 2017.
Górecki Piotr, Pfarrer Karl Urban. Leidenschaftlicher Forscher der Heimatgeschichte, „Schle-sien in Kirche und Welt”, 47 (2020) nr 1, s. 18-19.
Gumowski Marian, Herby i pieczęcie miejscowości województwa śląskiego, Katowice 1939.
Kaganiec Małgorzata, Herby i pieczęcie miast górnośląskich, t. 1: Bieruń, Brzeszcze Czechowi-ce-Dziedzice, Imielin, Lędziny, Łaziska, Mysłowice, Orzesze, Tychy, Wesoła, Katowice 1995; t. 2: Boguszowice, Chwałowice, Katowice, Mikołów, Murcki, Pszczyna, Radlin, Rybnik, Rydułtowy, Szopienice, Żory, Katowice 2002; t. 3: Czerwionka-Leszczyny, Ka-lety, Knurów, Krzanowice, Kuźnia Raciborska, Lubliniec, Niedobczyce, Pszów, Raci-bórz, Wodzisław, Woźniki oraz Czechowice-Dziedzice, Pyskowice, Ruda Śląska, Tar-nowskie Góry, Tychy, Zabrze, Katowice 2004; t. 4: Bielsko-Biała, Cieszyn, Jastrzębie-Zdrój, Skoczów, Strumień, Ustroń, Wisła, Żywiec, Katowice 2005.
Kaganiec Małgorzata, Niektóre najstarsze pieczęcie gmin górnośląskich z katastru karolińskie-go z 1723 r., w: Ziemia śląska, red. Lech Szaraniec, t. 6, Katowice 2005, s. 351-356. (Crossref)
Kaganiec Małgorzata, Pieczęcie wizerunkowe gmin wiejskich powiatu oleskiego od II połowy XVIII do początku XX w. Zastosowanie symboliki rustykalnej w pieczęci gminnej, w: Wieś w heraldyce i sfragistyce polskiej, red. Agnieszka Gut, Paweł Gut, Warszawa 2012, s. 75-87.
Knöttel Paul, Bürgerliche Heraldik, Tarnowitz 1903.
Knöttel Paul, Die Städtewappen Oberschlesiens, Tarnowitz 1894.
Knöttel Paul, Schlesische Städtebildnisse auf Siegeln, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, 57 (1923) s. 106-113.
Kopiec Jan, Weltzel Augustyn Bogusław, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX w., red. Mieczysław Pater, Katowice 1996, s. 456.
Korta Wacław, Historia Śląska do 1763 r., Warszawa 2003.
Krause Walter, Deutung der Ortsnamen des Kreises Tost-Gleiwitz, cz. 1, „Heimat Kalender des Kreises Tost-Gleiwitz”, 3 (1930) s. 82-88; cz. 2, „Heimat Kalender des Kreises Tost-Gleiwitz”, 4 (1931) s. 116-123.
Kulla Anton, Amtssiegel und Gemeindestempel des Oppelner Landkreises vom XVII Jh. bis 1945, Bonn 2010.
Lis Michał, Górny Śląsk. Zarys dziejów do I wojny światowej, Opole 1986.
Maroń Jerzy, Dolny Śląsk w czasach habsburskich i pruskich, w: Dolny Śląsk. Monografia his-toryczna, red. Wojciech Wrzesiński, Wrocław 2006, s. 226-260.
Maser Peter, Das schlesische Judentum, w: Josef Joachim Menzel, Geschichte Schlesiens, t. 3: Preußisch-Schlesien 1740-1945, Österreichisch-Schlesien 1740-1918/45, Stuttgart 1990, s. 333-360.
Moepert Adolf, Die Ortsnamen des Kreises Neumarkt in Geschichte und Sprache, Breslau 1935.
Myszor Jerzy, Duchowieństwo katolickie na Śląsku 1742-1914, Katowice 2011.
Orzechowski Kazimierz, Historia ustroju Śląska 1202-1740, Wrocław 2005.
Parys Jerzy, Herbarz ziemi lublinieckiej, Pawonków 2012.
Rocznik diecezji gliwickiej 2017, red. Piotr Górecki i in., Gliwice 2017.
Starczewska-Wojnar Aleksandra, Odciśnięta pamięć wspólnoty. Prawne i komunikatywne funkcje pieczęci gmin wiejskich na przykładzie zachodnich powiatów rejencji opolskiej w latach 1816-1933, Opole 2020.
Szramek Emil, Ks. proboszcz Józef Gregor, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Ślą-sku”, 1 (1929) s. 254-258.
Wąs Gabriela, Dzieje Śląska od 1526 do 1806 r., w: Historia Śląska, red. Marek Czapliński, Wrocław 2002, s. 187-248.
Instytut Nauk Teologicznych Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0002-6052-3968
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
