Sceny biblijne na średniowiecznych pieczęciach śląskich proboszczów

Źródła archiwalne

Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu

Dokumenty oznaczone sygnaturami alfabetycznymi: A 10, DD 58, GG 76a, P 73, SS 21.

Dokumenty parafii miejskiej w Nysie, 31 VII 1298.

Archiwum Państwowe we Wrocławiu

Rep. 66 nr 43 (51), 576 (561).

Rep. 88 nr 48 (74a).

Rep. 93 nr 34 (113), 41 (120).

Rep. 102 nr 6.

Rep. 125 nr 142 (158), 266 (280).

Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Legnicy

Dokumenty miasta Legnicy nr 397, 413.

Státní okresní archiv v Opavě

Archiv města Opava, inv. č. 193, sign. IV/4.

Źródła drukowane

Schlesisches Urkundenbuch, Bd. 4, hrsg. W. Irgang, Köln-Wien 1988; Bd. 6, hrsg. W. Irgang, D. Schadewaldt, Köln-Weimar-Wien 1998.

Urkundenbuch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455, hrsg. F.W. Schirrmacher, Liegnitz 1866.

Opracowania

Bünz Enno, Die mittelalterliche Pfarrei. Ausgewählte Studien zum 13.-16. Jahrhundert, Tübingen 2017.

Bünz Enno, Spätmittelalterliche Pfarrei- und Pfarrersiegel, w: Das Siegel. Gebrauch und Bedeutung, hrsg. G. Signori, Darmstadt 2007, s. 31-43.

Bünz Enno, Kubín Petr, Sigillum Petri plebani de Glathovia. Ein spätmittelalterliches Pfarrersiegel aus Klattau (Böhmen), „Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel- und Wappenkunde”, 50 (2004) s. 35-45. (Crossref)

Crusius Eberhard, Flucht und Heimkehr. Studie zur Ikonographie der mittelalterlichen Siegel mit 10 Abbildungen, „Archivalische Zeitschrift”, 49 (1954) s. 65-71. (Crossref)

Dola Kazimierz, Dzieje Kościoła na Śląsku, cz. 1: Średniowiecze, Opole 1996.

Ewald Wilhelm, Siegelkunde, München-Berlin 1914 [reprint: München-Wien 1972].

Glejtek Miroslav, Texty na stredovekých cirkevných pečatiach uhorskej proveniencie (11.-16. storočie), w: Inskrypcje na pieczęciach. Treści, formy, funkcje, red. P. Pokora, M. Hlebionek, T. Kałuski, Poznań 2016, s. 47-62.

Görlich Franz Xaver, Geschichte der Stadt Strehlen in Preußisch-Schlesien, Breslau 1853.

Gosmann Michael, Ein Siegelstempel des Pfarrers Friedrich von Hüsten (um 1300) im Arnsberger Stadtarchiv, „Jahrbuch Hochsauerlandkreis. Berichte, Erzählungen, Aufsätze, Gedichte”, 8 (1992) s. 37-39.

Gumowski Marian, Handbuch der polnischen Siegelkunde, Graz 1966.

Gumowski Marian, Pieczęcie śląskie do końca XIV wieku, w: Historja Śląska od najdawniejszych czasów do roku 1400, t. 3, red. W. Semkowicz, Kraków 1936 [reprint: Kraków 2013], s. 247-440.

Haisig Marian, Osiągnięcia i postulaty w zakresie sfragistyki polskiej, „Studia Źródłoznawcze”, 4 (1959) s. 153-168.

Hlebionek Marcin, Katalog pieczęci przy dokumentach samoistnych w zasobie Archiwum Państwowego w Bydgoszczy, Warszawa 2012.

Hlebionek Marcin, Pieczęcie przy dokumentach Związku Pruskiego. Akt erekcyjny i dokumenty akcesyjne, Toruń 2017.

Jujeczka Stanisław, Duchowni średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne nad klerem diecezjalnym, Legnica 2006.

Kałuski Tomasz, Badania nad wizualnością pieczęci w Europie Zachodniej i w Polsce. Główne kierunki i nowe możliwości interpretacji, „Sfragìstičnij Ŝorìčnik”, 3 (2012) s. 262-270.

Kałuski Tomasz, Inskrypcje na pieczęciach instytucji kościelnych oraz duchowieństwa w archiprezbiteracie świebodzińskim (XVII-XX w.), w: Inskrypcje na pieczęciach. Treści, formy, funkcje, red. P. Pokora, M. Hlebionek, T. Kałuski, Poznań 2016, s. 93-121.

Kałuski Tomasz, Od przedstawień figuralnych do heraldycznych. Opaci lubiąscy i ich pieczęcie od schyłku średniowiecza do sekularyzacji klasztoru w 1810 roku, „Studia Źródłoznawcze”, 57 (2019) s. 159-210. (Crossref)

Kałuski Tomasz, Projekt edycji pieczęci cystersów śląskich. Francuskie i niemieckie przykłady wydawania pieczęci cysterskich, w: Editiones sine fine, t. 2, red. K. Kopiński, J. Tandecki, Toruń 2021, s. 117-130.

Kałuski Tomasz, Semiotyka w badaniach sfragistycznych, w: Znaki i symbole w przestrzeni publicznej od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A. Jaworska, R. Jop, K. Madejska, Warszawa 2016, s. 11-19.

Kałuski Tomasz, Matejko Ilona, Treści ideowe pieczęci parafii wiejskich na obszarze archidiakonatu głogowskiego (XVIII-XX w.), w: Wieś w heraldyce i sfragistyce polskiej, red. A. Gut, P. Gut, Warszawa 2012, s. 149-170

Karpacz Artur, Typariusz pieczętny z dawnego kościoła pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Krzeszowie a przestrzeń wiejskiej świątyni, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne”, 9 (2014) s. 183-209.

Knapek Elżbieta, Średniowieczne i wczesnonowożytne pieczęcie oficjałów i wikariuszy generalnych krakowskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 285-325.

Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.

Kozaczkiewicz Ewa, Ikonografia średniowiecznych pieczęci krakowskich kanoników katedralnych, w: Kultura religijna i społeczna Małopolski od XIII do XVI wieku, red. W. Szymborski, J. Kozioł, Tarnów 2011, s. 123-151.

Krahmer Helene, Beiträge zur Geschichte des geistlichen Siegels in Schlesien bis zum Jahre 1319, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte Schlesiens”, 69 (1935) s. 1-39.

Krejčík Tomáš, Pečeť v kultuře středověku, Ostrava 1998.

Krejčíková Jarmila, Krejčík Tomáš, Úvod do české sfragistiky, Ostrava 1989.

Krudysz Leszek, A Unique 14th Century Seal-Matrix from Giebło, Zawiercie District, „Archaeologia Polona”, 59 (2021) s. 139-154. (Crossref)

Lexikon der christlichen Ikonographie, Bd. 1-3, hrsg. E. Kirschbaum, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1968-1971.

Łobodzińska Patrycja, Przestrzeń liturgiczna kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu w późnym średniowieczu, w: Fara w mieście od średniowiecza do współczesności. Społeczność – duchowość – architektura – wystrój. Studia z historii sztuki, red. R. Eysymontt, D. Galewski, Wrocław 2019, s. 121-131.

Mandziuk Józef, Historia Kościoła katolickiego na Śląsku. Średniowiecze, t. 1, cz. 1 (do 1302 roku), Warszawa 2003.

Maráz Karel, K pečetím farního kléru v českých zemích v letech 1283-1310, w: Sacri canones servandi sunt. Ius canonicum et status ecclesiae saeculis XIII-XV, red. P. Krafl, Praha 2008, s. 623-629.

Maráz Karel, Sfragistika. Studijní texty pro posluchače pomocných věd historických a archivnictví, Brno 2014.

Marcisz-Czapla Beata, Pieczęcie biskupów lubuskich, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 11 (2004) s. 49-98.

Marcisz-Czapla Beata, Święci w ikonografii nowożytnych pieczęci klasztornych na Śląsku, w: Człowiek – obraz – tekst. Studia z historii średniowiecznej i nowożytnej, red. M.L. Wójcik, Dzierżoniów 2005, s. 89-107.

Marcisz-Czapla Beata, Tłoki pieczętne i pieczęcie kościelne z terenu Śląska, w: Gloria Deo. Rzemiosło sakralne, t. 2, red. M. Korżel-Kraśna, Wrocław 2010, s. 71-210.

Marecki Józef, Rotter Lucyna, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków 2013.

Müller August, Die Pfarrer von Neiße, ein Beitrag zur schlesischen Presbyterologie, „Archiv für Schlesische Kirchengeschichte”, 14 (1956) s. 59-104.

Neuling Hermann, Schlesiens ältere Kirchen und kirchliche Stiftungen nach ihren frühesten urkundlichen Erwähnungen, Breslau 1884.

Pakulski Jan, Geneza pieczęci herbowych biskupów i arcybiskupów metropolii gnieźnieńskiej, w: Polska heraldyka kościelna. Stan i perspektywy badań, red. K. Skupieński, A. Weiss, Warszawa 2004, s. 23-41.

Pakulski Jan, Średniowieczne pieczęcie kapituł katedralnych metropolii gnieźnieńskiej w świetle dotychczasowych badań, w: Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej. Stan i perspektywy badań, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006, s. 169-196.

Pakulski Jan, Średniowieczne pieczęcie prałatów i kanoników kapituł katedralnych metropolii gnieźnieńskiej, w: Duchowieństwo kapitulne w Polsce średniowiecznej i wczesnonowożytnej. Studia nad pochodzeniem i funkcjonowaniem elity kościelnej, red. A. Radzimiński, Toruń 2000, s. 177-196.

Panofsky Erwin, Ikonografia i ikonologia, w: tegoż, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971, s. 11-32.

Pfotenhauer Paul, Die schlesischen Siegel von 1250 bis 1300 beziehentlich 1327, Breslau 1879.

Piech Zenon, Czy ikonografia historyczna powinna być nauką pomocniczą historii?, w: Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce. Materiały z sympozjum w Uniwersytecie Jagiellońskim dnia 21-22 października 1993 roku profesorowi Zbigniewowi Perzanowskiemu przypisane, red. M. Rokosz, Kraków 1995, s. 119-141.

Piech Zenon, Jakiej ikonografii potrzebują historycy?, w: Dzieło sztuki: źródło ikonograficzne, czy coś więcej? Materiały sympozjum XVII Powszechnego Zjazdu Historyków w Krakowie, 15-18 września 2004, red. M. Fabiański, Warszawa 2005, s. 19-36.

Piech Zenon, Perspektywy polskich badań sfragistycznych, w: Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej. Stan i perspektywy badań, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006, s. 31-58.

Piech Zenon, Pieczęć jako źródło ikonograficzne: ze studiów nad ikonografią historyczną, „Sfragìstičnij Ŝorìčnik”, 5 (2015) s. 21-87.

Piech Zenon, Seminaria sfragistyczne a systematyczne badania sfragistyki polskiej, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 9-13.

Piech Zenon, Uwagi o typologii i nazewnictwie pieczęci w polskich i zagranicznych badaniach sfragistycznych, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 15-46.

Piech Zenon, Współczesne badania sfragistyczne w Polsce. Osiągnięcia i postulaty, „Sfragìstičnij Ŝorìčnik”, 1 (2011) s. 160-188.

Piech Zenon, Źródła ikonograficzne w badaniach historyka mediewisty, w: Pytania o średniowiecze. Potrzeby i perspektywy polskiej mediewistyki, red. W. Fałkowski, Warszawa 2001, s. 187-201.

Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej. Stan i perspektywy badań, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006.

Piekosiński Franciszek, Pieczęcie polskie wieków średnich doby piastowskiej (uzupełnienie), Kraków 1936.

Pokora Piotr, Herby na pieczęciach episkopatu doby jagiellońskiej (do końca XV wieku), w: Pieczęcie herbowe – herby na pieczęciach, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Warszawa 2011, s. 109-190.

Pokora Piotr, Stan i perspektywy badań nad pieczęciami episkopatu średniowiecznej Polski, w: Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej. Stan i perspektywy badań, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006, s. 135-167.

Pokora Piotr, Typologia i nazewnictwo pieczęci biskupich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 145-196.

Radzimiński Andrzej, Kościół w Polsce około 1300 r., w: tegoż, Kościół i duchowieństwo w średniowieczu. Polska i państwo zakonu krzyżackiego w Prusach, Toruń 2012, s. 109-146.

Rotter Lucyna, Mityczne oraz legendarne stwory i bestie, w: Symbolika zwierząt, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2009, s. 165-176.

Rotter Lucyna, Zwierzęta jako atrybuty świętych, w: Symbolika zwierząt, red. J. Marecki, L. Rotter, Kraków 2009, s. 117-144.

Samulski Robert, Untersuchungen über die persönliche Zusammensetzung des Breslauer Domkapitels im Mittelalter bis zum Tode des Bischofs Nanker (1341), Teil 1, Weimar 1940.

Sfragistyka, oprac. M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Warszawa 1960.

Skierska Izabela, Pleban w późnośredniowiecznej Polsce, w: Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fałkowski, Warszawa 2004, s. 155-180.

Sobel Jagna Rita, Pieczęcie proboszczów – zapomniany dział sfragistyki. Przyczynek do badań nad pieczęciami kleru parafialnego na przykładzie pięciu sigillów śląskich plebanów z początku XIV w., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 75 (2020) nr 1, s. 29-72.

Starnawska Maria, Pieczęcie zakonów krzyżowych na ziemiach polskich w średniowieczu jako źródło do ich dziejów. Perspektywy badawcze, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Lublin 1998, s. 89-119.

Stelmach Roman, Katalog średniowiecznych dokumentów przechowywanych w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, Wrocław-Racibórz 2014.

Stieldorf Andrea, Siegelkunde. Basiswissen, Hannover 2004.

Stróżyk Paweł, Herby na pieczęciach cysterskich – wybrane zagadnienia, w: Pieczęcie herbowe – herby na pieczęciach, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Warszawa 2011, s. 191-215.

Stróżyk Paweł, Klasyfikacja pieczęci benedyktyńskich i cysterskich z ziem polskich, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 197-206.

Stróżyk Paweł, Średniowieczne pieczęcie templariuszy i joannitów na ziemiach polskich, w: Pieczęcie w dawnej Rzeczypospolitej. Stan i perspektywy badań, red. Z. Piech, J. Pakulski, J. Wroniszewski, Warszawa 2006, s. 197-217.

Szczepanowski Mariusz, Współczesne wizerunki napieczętne parafii częstochowskich, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Zeszyty Humanistyczne”, 16 (2017) s. 415-432. (Crossref)

Szymoniak Marcin, Pieczęcie klasztoru bożogrobców w Miechowie, w: Dawne pieczęcie. Typologia – metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015, s. 327-412.

Trafalski Grzegorz, Treści i funkcje napisów w polu pieczęci parafialnych z XVIII-XIX wieku, „Sfragìstičnij Ŝorìčnik”, 6 (2016) s. 421-428.

Vocabularium internationale sigillographicum, ed. K. Müller, L. Vrtel, Bratislava 2016.

Wiszewski Przemysław, Herb mało użyteczny. O słabości tradycji heraldycznej wybranych klasztorów żeńskich na Śląsku (XIII – 1. połowa XIX w.), w: Polska heraldyka kościelna. Stan i perspektywy badań, red. K. Skupieński, A. Weiss, Warszawa 2004, s. 59-77.

Wiszewski Przemysław, Między konwencją, polityką i modą. Średniowieczne śląskie pieczęcie miejskie z wizerunkami świętych, w: Formuła – archetyp – konwencja w źródle historycznym. Materiały IX Sympozjum Nauk Dających Poznawać Źródła Historyczne, Kazimierz Dolny, 14-15 grudnia 2000 r., red. A. Górak, K. Skupieński, Lublin-Radzyń Podlaski-Siedlce 2006, s. 263-312.

Wiszewski Przemysław, Średniowieczna śląska pieczęć klasztorna jako środek przekazu informacji (XIII-1 połowa XVI w.), w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Lublin 1998, s. 11-29.

Wiśniowski Eugeniusz, Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004.

Wójcik Marek L., Herb miasta Strzelina – historia i współczesność, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, 19 (2020) s. 265-290.

Wójcik Marek L., Pieczęcie cystersów jemielnickich do połowy XVI wieku (z zespołu Rep. 85 Archiwum Państwowego we Wrocławiu), w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red. P. Dymmel, Lublin 1998, s. 31-37.

Wójcik Marek L., Pieczęcie klasztoru Premonstratensek w Czarnowąsach, w: Sztuka dawnego Opola, red. B. Czechowicz, J. Filipczyk, A. Kozieł, Opole 2018, s. 27-44.

Wójcik Marek L., Pieczęcie opatów rudzkich, w: Klasztor cystersów w Rudach. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej odbytej 7 czerwca 2008 r. w Rudach, red. N. Mika, Racibórz 2008, s. 41-56.

Wójcik Marek L., Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej, t. 1-2, Kraków-Wrocław 2018. (Crossref)

Wójcik Marek L., Średniowieczne pieczęcie cystersów rudzkich, w: Cystersi w społeczeństwie Europy Środkowej. Materiały z konferencji naukowej odbytej w klasztorze oo. Cystersów w Krakowie Mogile z okazji 900 rocznicy powstania Zakonu Ojców Cystersów. Poznań-Kraków-Mogiła 5-10 października 1998, red. A.M. Wyrwa, J. Dobosz, Poznań 2000, s. 405-415.

Wółkiewicz Ewa, Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje – organizacja – skład osobowy (1386-1477), Opole 2004.

Wółkiewicz Ewa, Proletariusze modlitwy? Drogi karier, finanse i kultura materialna niższego kleru w średniowiecznej Nysie, Warszawa 2020.

Zasady transkrypcji inskrypcji napieczętnej, w: Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach. Wyniki prac zespołu naukowego powołanego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych do przygotowania wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w zasobie archiwów państwowych, red. P. Gut, M. Hlebionek, Warszawa 2020, s. 159-163.

Netografia

Małachowska Bożena, Pieczęcie miast księstw opolsko-raciborskiego i cieszyńskiego do roku 1740, rozprawa doktorska, Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/107315/edition/101026/content (dostęp: 31.01.2022).