Troska pasterska Stefana Wyszyńskiego o administrację apostolską Śląska Opolskiego w latach 1949-1967
Abstrakt
Przyznane Polsce po II wojnie światowej ziemie poniemieckie, wśród nich wydzielony z archidiecezji wrocławskiej obszar administracji apostolskiej Śląska Opolskiego, Stolica Apostolska już w 1945 r. poddała pod zarząd prymasa Polski: najpierw Augusta Hlonda, a po jego śmierci w 1948 r. – Stefana Wyszyńskiego, który objął oficjalnie swój urząd na początku 1949 r. Troska o lud Boży na Opolszczyźnie była zatem częścią szerszej misji prymasa wobec Kościoła na Ziemiach Zachodnich. S. Wyszyński w latach 1949-1967 przybył do opolskiej administracji osiem razy. Jesienią 1949 r. zwizytował nowo utworzone seminarium duchowne w Opolu oraz wziął udział jako prelegent w specjalnym kursie dla księży, którego celem była integracja duchowieństwa. W 1951 r., przybył aby zapobiec schizmie wywołanej bezprawną ingerencją władz państwowych w nominacje legalnych rządców kościelnych na Ziemiach Odzyskanych. W kolejnych latach witano prymasa na Śląsku Opolskim m.in. jako szafarza sakramentów i konsekratora biskupów. Wizyty te były dla S. Wyszyńskiego okazją do umocnienia wiary śląskich katolików i ich jedność z Kościołem oraz podkreślić o trwałej przynależnośćci Śląska do Polski. Kardynał podejmował również wysiłki w celu utworzenia na Ziemiach Odzyskanych stałej kościelnej administracji. Jego rola na Śląsku Opolskim, jak i w pozostałych administraturach apostolskich, najpierw została zmniejszeniu w 1956 r., kiedy to władze państwowe wyraziły zgodę na objęcie rządów kościelnych przez wyznaczonych przez Stolicę Apostolską biskupów – na Opolszczyźnie został nim Franciszek Jop. Zwieńczeniem działań S. Wyszyńskiego było poddanie bezpośrednio Stolicy Apostolskiej opolskiej administratury w 1967 r.
Słowa kluczowe:
Stefan Wyszyński, Opole, administracja apostolska, diecezja, ŚląskBibliografia
Żródła
Archiwum Diecezji Opolskiej (ADO),
sygn. 3/0/0/15/12, Mowa powitalna ks. E. Kobierzyckiego, k. 6.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. E. Kobierzyckiego, k. 8.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. F. Komora, k. 9.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. F. Pietruszki, k. 11.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. F. Zapłaty, k.17.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Doli, k.19.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Hajdy, k. 14.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Kądziołki, k. 15
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Maciaszka, k. 12.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Szymały, k. 13
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Tomaszewskiego, k. 16.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. J. Zachłoda, k.18.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ks. Krawczyka, k. 10.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ojców franciszkanów w Nysie, k.21.
sygn. 3/0/0/15/12, List prymasa Polski do ojców werbistów w Nysie, k.20.
sygn. 3/0/0/15/12, Program pobytu J.E. Księdza Prymasa w Opolu w dniach od 13 do 15 XII 1952 r., k. 24.
sygn. 3/0/0/15/12, Program pobytu Jego Ekscelencji Księdza Prymasa na Opolszczyźnie, k. 2.
sygn. 4/0/0/23/2, Decretum, k. 1.
sygn.4/0/0/23/2, List prymasa Polski do biskupa Franciszka Jopa, k. 2.
Dekret nominacyjny księdza biskupa na administratora apostolskiego, „Wiadomości urzędowe kurii biskupiej Śląska Opolskiego” 22 (1967) nr 7, s. 149.
Jop Franciszek, Odezwa z okazji dwudziestej piątej rocznicy prymasowskiej działalności kardy-nała Stefana Wyszyńskiego, „Wiadomości urzędowe diecezji opolskiej” 29 (1974) nr 2, s. 44-45.
Jop Franciszek, Przemówienie, które wygłosił ks. biskup Fr. Jop podczas rozpoczęcia uroczy-stości milenijnych w Opolu dnia 13 sierpnia 1966 roku, „Wiadomości urzędowe kurii bi-skupiej Śląska Opolskiego” 21 (1966) nr 9, s. 209-211.
Kominek Bolesław, Orędzie ingresowe J. Em. ks. Kardynała Bolesława Kominka do ducho-wieństwa i ludu Bożego archidiecezji wrocławskiej, „Wrocławskie wiadomości kościel-ne. Pismo urzędowe kurii arcybiskupiej wrocławskiej” 28 (1973) nr 5, s. 124-132.
Kominek Bolesław, Powitanie J. Em. księdza prymasa przez księdza biskupa w katedrze wro-cławskiej w dniu 1 kwietnia br., „Wrocławskie wiadomości kościelne” 12 (1957) nr 5, s. 153-155.
Komunikat prasowy Rządu o likwidacji stanu tymczasowości w administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich (27 stycznia 1951), w: P. Raina, Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, t. I, Poznań 1994, s. 283-284.
Wyszyński Stefan, Pro memoria. Tom I. 1948-1952, Warszawa 2017.
Wyszyński Stefan, Pro memoria. Tom II. 1953, Warszawa 2017.
Wyszyński Stefan, Pro memoria. Tom VI. 1959, Warszawa 2019.
Wyszyński Stefan, Kazanie, jakie wygłosił J. Em. ks. kardynał Stefan Wyszyński w katedrze nyskiej w dniu jej poświęcenia, w: Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woźniak, Opole 2001, s. 83-89.
Wyszyński Stefan, Kazanie J. Em. ks. prymasa Stefana kardynała Wyszyńskiego wygłoszone w prokatedrze św. Krzyża w Opolu w dniu konsekracji ks. bpa Wacława Wyciska, w: Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woźniak, Opole 2001, s. 77-82.
Wyszyński Stefan, Pani Opolska w Ziemi Opolskiej – „A była tam Matka Jezusowa…” Na rozpoczęcie uroczystości milenijnych Ziemi Opolskiej. Opole, Katedra, 13 sierpnia 1966 Roku Milenijnego, w: Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woź-niak, Opole 2001, s. 100-111.
Wyszyński Stefan, Wśród ziomków świętych Odrowążów. Podczas uroczystości milenijnych w diecezji opolskiej. Kamień Śląski, 14 sierpnia Roku Milenijnego 1966”, w: Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woźniak, Opole 2001, s. 128-139.
Opracowania
Baron Josef Johann, Kirche zwischen Nationalismus und Kommunismus. Das Ringen der apostolischen Administratoren von Oppeln um eine zeitgerichte Seelsorge in Oberschlesien 1945-1972, Frankfurt 1997.
Biskup Franciszek Jop 1897-1976. Wspomnienia w 40. rocznicę śmierci, red. H.J. Sobeczko, Opole 2016.
Biskup Franciszek Jop. W 40. rocznicę śmierci pasterza diecezji opolskiej, red. P. Górecki, Opole 2016.
Czaja Andrzej, Decydującą wartością w życiu abpa Nossola jest format jego człowieczeństwa, w: K. Zyzik, K. Ogiolda, Arcybiskup Nossol. Radość jednania, Opole 2012, s. 159-164.
Dola Kazimierz, Kościół katolicki na Opolszczyźnie w latach 1945-1965, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 22 (1965), s. 69-112.
Dola Kazimierz, Uroczystości seminaryjne i pamiętne wizyty, „Wiadomości urzędowe diecezji opolskiej” 29 (1974) nr 11-12, s. 368-370.
Drygier Mariusz, Integracyjna rola rządców kościelnych na Śląsku w latach 1945-1992, Opole 2020.
Hanich Andrzej, Góra Świętej Anny. Sanktuarium Diecezji Opolskiej, Opole 1993.
Hanich Andrzej, Ksiądz infułat Bolesław Kominek, pierwszy administrator apostolski Śląska Opolskiego (1945-1951), Opole 2012.
Kopiec Jan, Grzondziel Henryk, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz, Lublin 1993, kol. 358-359.
Kopiec Jan, Kobierzycki, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. A Szostek, Lublin 2002, kol. 221-222.
Kopiec Jan, Kobierzycki Emil, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego, red. M. Pater, s. 176-177.
Kopiec Jan, Ksiądz biskup Henryk Grzondziel (1897-1968), sufragan opolski, „Nasza Prze-szłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 47 (1977), s. 259-284.
Kopiec Jan, Miejsce kardynała Stefana Wyszyńskiego w dziejach diecezji opolskiej, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 21 (2001), s. 341-352.
Kopiec Jan, Wycisk Wacław, w Encyklopedia katolicka, t. 20, red. E. Gigilewicz, Lublin 2014, kol. 1046.
Kopiec Jan, Biskup wśród swojego ludu. Życie i posługa biskupa Wacława Wyciska (1912-1984), Opole 2009.
Grabelus Franciszek, Kamień Śląski – sanktuarium św. Jacka, „Wiadomości urzędowe diecezji opolskiej” 30 (1975) nr 6, s. 178-183.
Kaszuba Elżbieta, Dzieje Śląska po 1945 roku, w: Historia Śląska, red. M. Czapliński, Wro-cław 2002, s. 425-551.
Kusz Gerard, Millenium w Opolu w dniach 13 i 14 sierpnia 1966, „Wiadomości urzędowe kurii biskupiej Śląska Opolskiego” 21 (1966) nr 9, s. 216-219.
Liszka Joachim, Powojenna działalność na Śląsku Opolskim, w: Dei virtus. Kardynałowi Bole-sławowi Kominkowi w hołdzie, Wrocław 1974, s. 215-241.
Mikołajec Józef, Jop Franciszek, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. A. Szostek, Lublin 2000, kol. 76.
Mikołajec Józef, Pasterz. Działalność biskupa Franciszka Jopa w diecezji opolskiej(1956–1976), Opole 1992.
Nossol Alfons, Miałem szczęście w miłości. Z biskupem opolskim rozmawiają Krzysztof Zyzik i Krzysztof Ogiolda, Opole 2012.
Pater Józef, Kominek Bolesław, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskie-go, red. M. Pater, s. 180-184.
Pietrzak Jerzy, Działalność kard. Augusta Hlonda jako wysłannika papieskiego na Ziemiach Odzyskanych w 1945 r., „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 42 (1974), s. 195-249.
Pietrzak Jerzy, Pełnia prymasostwa. Ostatnie lata prymasa Polski kardynała Augusta Hlonda 1945–1948. Z przedmową Prymasa Polski Kardynała Józefa Glempa, t. 1-2, Poznań 2009.
Pietrzak Jerzy, Zmagania o administratorów apostolskich Ziem Odzyskanych w latach 1950-1951, w: Wokół Kościoła i władzy. Studia dedykowane ks. prof. dr. hab. Zygmuntowi Zieliń-skiemu w 90 rocznicę urodzin, red. R. Łatka, J. Wołczański, D. Zamiatała, Warszawa 2021, s. 290-318.
Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woźniak, Opole 2001.
Przed dwudziestupięciu laty, „Rocznik Teologiczny Śląska Opolskiego”, t. 2 (1970), s. 27-31.
Pysiewicz-Jędrusik Renata, Pustelnik Andrzej, Konopska Beata, Granice Śląska. Zmiany gra-nic Śląska w czasie i przestrzeni. Śląsk na dawnej mapie. Obraz Sudetów w dawnej karto-grafii, Wrocław 1998.
Sitek Alojzy, Za jakie grzechy. Opole 1960-1976, Opole 2002.
Sobeczko Helmut Jan, W trosce o liturgiczne dziedzictwo. Życie i działalność duszpastersko-liturgiczna biskupa Franciszka Jopa (1897-1976), Opole 1986.
Swastek J., Rządcy archidiecezji wrocławskiej w latach 1945-1995, Wrocław 1998.
Swastek Józef, Urban Wincenty, Encyklopedia Katolicka, t. XIX, Lublin 2013, k. 1387-1388.
Szymański Andrzej, Ks. bp dr Franciszek Jop – prawodawca i organizator diecezji opolskiej, Opole 2007.
Wala Franciszek, Uroczystości konsekracyjne związane z nadaniem przez J. Em. księdza Stefa-na Kardynała Wyszyńskiego sakry biskupiej J. Em. ks. Wacławowi Wyciskowi, w: Prymas Stefan Kardynał Wyszyński na Ziemi Opolskiej, red. B. Woźniak, Opole 2001, s. 71-76.
Wójcicki Ryszard, Kościół rzymskokatolicki wobec ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1976.
W służbie „Ziem Zachodnich”. Bolesław Kominek. Z teki pośmiertnej wybrał i przygotował do druku J. Krucina, Wrocław 1977.
Uniwersytet Opolski https://orcid.org/0000-0001-6228-9215
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
