Archiwum parafii w Zielonkach. Dzieje i zasób
Anna Protsyk
https://orcid.org/0009-0002-7248-9653
Jan Bulak
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8319-8205
Abstrakt
Artykuł prezentuje dzieje archiwum podkrakowskiej parafii Zielonki pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i szczegółowo omawia zgromadzony w nim zasób. W 2022 roku zakończono proces porządkowania i opracowywania zbiorów, w wyniku czego powstał niniejszy artykuł. Bazujące dotychczas na dokumentach tej proweniencji publikacje wydawano rzadko, w ostatnich latach nieco częściej, dzięki czemu coraz szersza jest znajomość zawartości archiwum.
Parafia w Zielonkach powstała w XIII wieku, jednak dokumenty dotyczące jej najdawniejszych dziejów znajdują się w aktach krakowskiej kapituły katedralnej i Uniwersytetu Krakowskiego. Obecny zasób archiwalny obejmuje dokumenty od XVIII wieku dotyczące parafii, na którą składały się wsie: Zielonki, Bibice, Witkowice, Tonie, Garlica, Górka Narodowa, Wola Zachariaszowska i część Pękowic. Starsze archiwalia zaginęły podczas I wojny światowej. Najpokaźniejszy zbiór stanowią księgi metrykalne, niemal kompletne od 1797 roku. Zachowały się także, bardzo cenne, kroniki z lat 1878-1932, księga Bractwa św. Anny prowadzona od końca XVIII wieku, pokaźny zbiór wizytacji i inwentarzy oraz dokumenty gospodarcze z XIX i XX wieku. Ogółem archiwum obejmuje 389 jednostek archiwalnych wytworzonych w latach 1709-2019. Dokumenty te są cenne także z powodu bliskich relacji, które do początków XX wieku łączyły parafię Zielonki z Uniwersytetem Krakowskim (Jagiellońskim) i krakowską kolegiatą św. Anny. Oprócz wyżej wymienionych, w artykule pokrótce opisano dzieje zieloneckiej kancelarii parafialnej. W aneksie dołączonym do artykułu zaprezentowano inwentarz archiwalny.
Słowa kluczowe:
archiwum parafialne, Zielonki, kolegiata św. Anny, księgi metrykalneBibliografia
Źródła
Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego (AUJ):
sygn. SI 259, Inwentarz kościoła parafialnego w Zielonkach z 1825 r.
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr):
sygn. 29/350/0/1,2,3, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Zielonkach.
Opracowania
Banaś Henryk, Dzieje rodów we wsi. Skąd się Banaś wziął w Bibicach?, Bibice 1997.
Bińczycki Andrzej, Moje życie [kopia maszynopisu w zbiorach autora].
Bulak Jan, Akta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVI-XVII wieku w zasobie Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 115 (2021) s. 7-31. (Crossref)
Bulak Jan, Duchowieństwo parafii Zielonki (1797-1943). Kapłański awans czy zesłanie?, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 74-101.
Bulak Jan, Kapłaństwo, charyzma i jego Zielonki. Ksiądz Adam Zięba (1907-1979), Zielonki 2019.
Bulak Jan, Kilka słów o historii, w: Przyszłość swoją przeszłością czytajcie, red. M. Jedlińska, Bibice 2016, s. 7-9.
Bulak Jan, Makarczyk Anna, Akta wizytacji podkrakowskiej parafii Zielonki z XVIII wieku w zasobie w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 111 (2019) s. 15-55. (Crossref)
Bulak Jan, Makarczyk Anna, Obraz Matki Boskiej Zwycięskiej w Zielonkach. Ikonografia-dzieje-kult, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 123-138.
Bulak Jan, Między panem wójtem i plebanem... Konflikt wójtowsko-plebański w latach 60. i 70. XIX wieku w podkrakowskiej wsi, „Folia Historica Cracoviensia”, 23 (2017) nr 2, s. 37-69. (Crossref)
Bulak Jan, Odbicie wielkich wydarzeń w kronice proboszcza małej podkrakowskiej parafii (1881-1911), w: Koła naukowe – szkołą twórczego działania. Nauki humanistyczne, red. I. Szatrawska, K. Szatrawski, M. Gołębiewska, Olsztyn 2017, s. 67-80.
Bulak Jan, Parafia pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bibicach, w: Przyszłość swoją przeszłością czytajcie, red. M. Jedlińska, Bibice 2016, s. 42-43.
Bulak Jan, Rękopisy z archiwum parafii Zielonki jako źródło do poznania jej relacji z Uniwersytetem Jagiellońskim w XIX i XX w., w: Littera scripta manet. Zbiory rękopiśmienne w zasobach bibliotek, archiwów i muzeów, red. E. Danowska, A. Fluda-Krokos, Kraków 2022, s. 275-292.
Bulak Jan, Słownik biograficzny kapłanów pracujących w parafii Zielonki (1797-1943), w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 102-121.
Bulak Jan, Śmierć w podkrakowskiej wsi Bibice w XIX wieku (przyczynek do studiów statystyczno-obyczajowych), w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 59-73.
Bulak Jan, Wpływ bractwa religijnego na życie parafii na przykładzie bractwa św. Anny w Zielonkach k. Krakowa w świetle dokumentu fundacyjnego z 1479 roku, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 1-14.
Bulak Jan, Zieliński Mariusz, Historia kultu fatimskiego i figury Matki Boskiej Fatimskiej w parafii Zielonki, w: Wybrane zagadnienia z dziejów Zielonek i Bibic, red. J. Bulak, M. Zieliński, Zielonki 2018, s. 139-150
Gwizdała Władysław, Nad Białuchą. O życiu rodzinnej wsi w okresie drugiej połowy XIX i pierwszej XX wieku – na podstawie dokumentów, kronik, zapisów oraz relacji mieszkańców Zielonek i własnych wspomnień – napisał Władysław Gwizdała, Zielonki 1983 [mps].
Kroniki parafii Zielonki i księga rzeczy sprawionych (1844-1932), oprac. J. Bulak, A. Kędzierski, Zielonki 2020.
Małecki Jan Maria, Dzieje Witkowic i Górki Narodowej dawnych wsi kapituły krakowskiej. Ze studiów nad przedmieściami Krakowa, Kraków 2010.
Urban Wacław, Wieś podkrakowska w dobie nowożytnej (dzieje Bibic w latach 1475-1918), Kielce-Kraków 1976.
Urbański Jan, Parafia św. Stanisława B.M. w Krakowie-Toniach, Kraków 2012.
Wyżga Mateusz, W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza aż do czasów współczesnych, Zielonki 2009.
Zięba Adam, 700-lecie parafii Zielonki koło Krakowa 1260-1960, w: J. Bulak, Kapłaństwo, charyzma i jego Zielonki. Ks. Adam Zięba (1907-1979), Zielonki 2019, s. 115-135.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-8319-8205
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
