Konserwatorska ocena stanu zachowania wybranych kazań kościelnych z lat 1541-1597 pochodzących z Biblioteki Fundacji Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie
Abstrakt
Przedmiotem badań były XVI-wieczne druki biblijne (15 wybranych kazań) z kolekcji Biblioteki Fundacji Wiktora hr. Baworowskiego we Lwowie. Analiza stanu ich zachowania została przeprowadzona metodą stanfordzką. Jest ona statystycznym sposobem oceny stanu zachowania księgozbiorów, stosowanym w tym celu w większości badań nad zbiorami bibliotecznymi (papierem, blokiem książki, oprawą). W ocenie stanu zachowania papieru uwzględnia się jego zaplamienia, przebarwienia, stopień przedarcia oraz liczbę podwójnych zgięć. Oceniając blok książki, uwzględnia się stopień uszkodzenia szycia bądź klejenia, co wpływa na wzmocnienie kart w bloku. Z kolei przy ocenie oprawy bierze się pod uwagę trwałość tego połączenia oraz ogólny stan zachowania powierzchni oprawy. Łączna ocena tych trzech kryteriów umożliwia zaszeregowanie badanego egzemplarza do jednej z trzech kategorii: druki w bardzo stanie, druki wymagające prac konserwatorskich, druki w bardzo złym stanie, które należy wyłączyć z użytkowania. Przeprowadzona ocena stanu zachowania papieru, bloku i oprawy publikacji biblijnych z lwowskiej kolekcji pozwoliła zakwalifikować obiekty do poszczególnych kategorii: pierwsza – brak; druga – dziewięć egzemplarzy, co stanowi 60% całej próby; trzecia – sześć egzemplarzy, co stanowi 40% całej próby. Ocenę każdego druku poszerzono o dodatkowe badania wytrzymałościowe papieru oraz o ocenę stopnia zakwaszenia papieru. Papier pod względem wytrzymałości mechanicznej jest w bardzo dobrym stanie. Wyznaczenie pH papieru wykonywano metodą kontaktową z wykorzystaniem na pH-metru Elmetron CX-741, z elektrodą zespoloną EPX-3 z opcją automatycznego ustalenia końca pomiaru. W każdym druku pH zbadano w ośmiu punktach. Pięć punktów wyznaczono na stronie tytułowej, z tego cztery były zlokalizowane w narożnikach karty tytułowej, a jeden w środku. Trzy pozostałe pomiary wykonano na losowo wybranych kartach w bloku książki, dwa na obszarze niezadrukowanym, jeden na zadrukowanym. Wartość zmierzonego pH świadczy o niewysokim zakwaszeniu. Średnia pH badanych książek zawiera się powyżej pH 6, stąd obiekty o pH powyżej wartości 6 nie wymagają odkwaszania. Na podstawie wizualnej analizy zniszczeń biologicznych można stwierdzić, że księgozbiór w przeszłości nie był przechowywany w odpowiednich warunkach, o czym świadczą zniszczenia wywołane przez owady, a także zaplamienia i zacieki pochodzenia grzybowego.
Słowa kluczowe:
kazania, ocena stanu zachowania zbioru, metoda stanfordzka, pHBibliografia
Baczewski Stanisław, Kazanie pogrzebowe z pierwszej połowy XVII wieku jako spektakl władzy, „Napis”, Seria 12 (2006) s. 275-285. (Crossref)
Buchanan Saliy, Coleman Sandra, Deterioration Survey of the Stanford University Libraries Green Library Stack Collection, w: Preservation Planning Program, Resource Notebook, ed. P.A. Darling, Washington 1982, s. 159-191.
Capiau Sam, de Valk Marijan, Wuyts Eva, The Universal Procedure for Library Assessment: A statistical model for condition surveys of special collections in libraries, „International Federation of Library Associations and Institutions”, (2015) vol. 41 (3), s. 265-271. (Crossref)
Lewek Antoni, Kazania, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. B. Migut, Lublin 2000, kol. 1266.
Migut Bogusław, Kazania, w: Encyklopedia katolicka, t. 8, red. B. Migut, Lublin 2000, kol. 1265.
Palm Jonas, Cullhed Per, Papierqualität: Eine vergleichende Studie zur Schadensfeststellung an den Beständen der Universitätsbibliothek von Uppsala, w: „Restauro: Zeitschrift für Kunsttechniken, Restaurierung und Museumsfragen”, 94 (1988) no 1, s. 38-43.
Poniatowski Zygmunt, Mały słownik religioznawczy ,Warszawa 1969, s. 167.
Potrzebnicka Ewa, Współczesne metody oceny stanu zachowania zbiorów, „Notes Konserwatorski”, (1999) nr 3, s. 40-50.
Rak Iwona, O przestrogach przed „kacerskimi” naukami w tekstach ramowych postylli Jakuba Wujka, w: Świat bliski i świat daleki w staropolskich przestrzeniach, red. M. Jarczykowa, B. Mazurkowa, S. Dąbrowski, Katowice 2015, s. 103-116.
Rams Donata, Ważyńska Joanna, Woźniak Maria, Ocena stanu zachowania XIX- i XX-wiecznych zbiorów bibliotecznych i archiwalnych. Instrukcja wykonania badań metodą stanfordzką, „Notes Konserwatorski”, (2004) nr 8, s. 164-178.
Sobucki Władysław, Metoda stanfordzka – sposób oceny stanu księgozbiorów, „Notes Konserwatorski”, (1999) nr 3, s. 50-58
Sobucki Władysław, Ocena metodą stanfordzką stanu zachowania zbiorów z XIX i XX wieku w Bibliotece Narodowej w Warszawie, w: Aktualne tendencje ochrony zbiorów bibliotecznych i archiwalnych: materiały z ogólnopolskich warsztatów konserwatorskich, Warszawa 13-14 czerwca 2002 r., red. B. Drewniewska-Idziak, Warszawa 2002, s. 78-89.
Sobucki Władysław, Ocena stanu zachowania księgozbiorów metodą stanfordzką, w: Ochrona i konserwacja zbiorów bibliotecznych: materiały z ogólnopolskiej konferencji Warszawa 15-17 października 1998 r., red. B. Drewniewska-Idziak, Warszawa 1998, s. 61-64.
Szewczyk Leszek, Homilia czy kazanie? O nieuzasadnionym sentymencie kaznodziejów do kazań katechizmowych, „Przegląd Homiletyczny”, (2010) nr 10, s. 8-17.
Związek Jan, Kazanie jako źródło historyczne, „Folia Historica Cracoviensia” , vol. 4-5 (1997-1998), s. 314-330. (Crossref)
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-5151-7099
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
