Value Of Sacred Monuments in Social Sciences and Art Sciences – Theory and Practice
Katarzyna Chudy-Laskowska
Politechnika Rzeszowska , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-7797-2858
Beata Sadowska
Uniwersytet Szczeciński , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4190-9440
Nina Stępnicka
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3060-2876
Grzegorz Zimon
Politechnika Rzeszowska , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2040-4438
Abstrakt
Przedmiotem rozważań jest postrzeganie wartości zabytków sakralnych z różnych perspektyw nauk społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem ekonomii, socjologii oraz psychologii i filozofii. Celem artykułu jest przedstawienie możliwych sposobów postrzegania wartości zabytków sakralnych oraz podkreślenie, że o ich wymiarze decydują również aspekty subiektywne. Zamiarem szczegółowym publikacji jest ocena znaczenia wartości zabytków sakralnych dla interesariuszy w korelacji z Analizą Wartościowania Zabytków Waltera Frodela, stosowaną w konserwacji (nauki o sztuce). Opracowanie ma charakter przeglądowy i zostało przygotowane na podstawie przeglądu literatury oraz wyników własnych badań empirycznych (pilotażowych) autorów. Do kwerendy wykorzystano test ANOVA Kruskala-Wallisa oraz test niezależności chi-kwadrat Pearsona. Brak legalnej definicji zabytków sakralnych spowodował, że zaproponowano autorską definicję. Analiza wykazała, że największą wartością dla respondentów jest wartość historyczna zabytków sakralnych, a najniższą wartość techniczna. Mieszkający w mieście częściej wskazywali na konsumpcjonizm jako cechę obniżającą wartość i znaczenie zabytków sakralnych.
Słowa kluczowe:
zabytki sakralne, wartość, dziedzictwoBibliografia
Ackoff, Ronald L., Decyzje optymalne w badaniach stosowanych, PWN: Warszawa, 1969.
Ahmad, Yahaya, The Scope and Definitions of Heritage: From Tangible to Intangible. International Journal of Heritage Studies 2006, 12(3), pp. 292–300.
Ajdukiewicz, Kazimierz, Logika pragmatyczna, PWN: Warszawa, 1975.
Bijak, Paweł, Zabytki sakralne w systemie prawnym Polski – uwagi de lege ferenda. Cywilizacja i Polityka 2019, 17(17), pp. 256–270.
Brown, Thomas C., The Concept of Value in Resource Allocation. Land Economics 1984, 60(3), pp. 231–246. (Crossref)
Buchanan, Sarah, Coleman Steve, Deterioration Survey of the Stanford University Libraries Green Library Stack Collection, unpublished report, Stanford University Libraries. In Preservation Planning Program. Resource Notebook, Association of Research Libraries, Office of Management Studies: Washington, D.C., 1987, pp. 189–222.
Cassar, May, Sustainable Heritage: Challenges and Strategies for the Twenty-first Century. Journal of Preservation Technology 2009, 40(1), pp. 3–11.
Caws, Petr, Definition and Measurement in Physics. In Measurement Definitions and Theories, Churchman, C.W., Ratoosh, P., Eds., John Wiley: New York, C.E., 1959, pp. 3–17.
Chipman, Susan E.F., The Oxford Handbook of Cognitive Science, Oxford University Press: New York, US, 2017, p. 6.
Convention of 16 November 1972 Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage. Dz.U. z 1976 r. Nr 32, poz. 190.
Cunningham, Lawrence S., Reich, John J., Fichner-Rathus, Loius, Culture and Values: A Survey of the Humanities, Volume I, 9th ed., Cengage Learning: Boston, US, 2014.
Datko, Andrzej, Człowiek w przestrzeni symbolicznej. Struktura oraz sakralne i społeczne funkcje pielgrzymek na przykładzie pątnictwa do Wejherowa i Swarzewa. Peregrinus Cracoviensis 2001, 12, pp. 117–140.
Demas, Martha, Planning for Conservation and Management of Archeological Sites, A Values-Based Approach. In Management Planning for Archeological Sites Teutonico, J.M., Plumbo, G., Eds., The Getty Conservation Institute: Loyola Marymount University: Los Angeles, CA, 2002, pp. 27–54.
Dobija, Mieczysław, Rachunkowość zarządcza i controlling. Wydawnictwo Naukowe PWN: Warszawa, Poland, 2008.
Douglas-Jones, Rachel, Hughes, John J., Jones, Sian, Yarrow, Thomas, Science, Value and Material Decay in the Conservation of Historic Environments. Journal of Cultural Heritage 2016, 21, pp. 823–833. (Crossref)
Edel, Abraham, Analyzing Concepts in Social Science. Science, Ideology, and Value, Transaction Books, New Brusnwick: New Jersey, US, 1979.
Edelheim, Johan, Joppe, Marion, Flaherty, Joan, Höckert, Emily, Boluk, Karla A., Guia, Jaume, Peterson, Miranda, Axiology, value and values. In Teaching Tourism, Edelheim, J., Joppe, M., Flaherty, J., Eds., Edward Elgar Publishing Ltd: Cheltenham, UK, 2022, pp. 12–20. (Crossref)
Elzein, Nadine, Relativism, Fallibilism, and the Need for Interpretive Charity, Values and Virtues for a Challenging World 2022, 92, pp. 253–270. (Crossref)
Ferrero, Alessandro, Scotti, Veronica, Measurement Uncertainty. In Forensic Metrology An Introduction to the Fundamentals of Metrology for Judges, Lawyers and Forensic Scientists, Ferrero, A., Scotti, V., Eds., Springer International, 2022. (Crossref)
Ferretti, Valentina, Bottero, Marta, Mondini, Giulio, Decision Making and Cultural Heritage: An Application of the Multi-Attribute Value Theory for the Reuse of Historical Buildings. Journal of Cultural Heritage 2014, 15(6), pp. 644–655. (Crossref)
Folkierska, Andrea. F., Typy wartości, ich miejsce i funkcjonowanie w kulturze. In Młodzież a wartości, Świda, H. Ed., WSiP: Warszawa, Poland, 1979, p. 92–134.
Frodl, Walter, Pojęcia i kryteria wartościowania zabytków i ich oddziaływanie na praktykę konserwatorską. Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków 1966, XIII, pp. 16–24.
Gadamer, Hans-Georg, Idea dobra w dyskusji między Platonem i Arystotelesem. Wydawnictwo Antyk: Kęty, Poland, 2002.
Havermans, John, Marres, Pieter, Defize Peter, The Development of a Universal Procedure of Archive Assesment. Restaurator 1999, 20, pp. 48–55. (Crossref)
Hońko, Stanisław, Wycena w rachunkowości, znaczenie, podstawy, parametry i zasady. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL Dmochowski, Sobczyk Sp.j.: Szczecin, Poland, 2013.
Jones, Sian, Wrestling with the Social Value of Heritage: Problems, Dilemmas and Opportunities. Journal of Community Archaeology & Heritage 2017, 4(1), pp. 21–37. (Crossref)
Karmańska, Anna, Wartość ekonomiczna w systemie informacyjnym rachunkowości finansowej. Difin. Warszawa 2009, pp. 104.
Kim, Soojung, Whitford, Marc, Arcodia, Charles, Development of Intangible Cultural Heritage as a Sustainable Tourism Resource: The Intangible Cultural Heritage Practitioners’ Perspectives. Journal of Heritage Tourism 2019, 14(5–6), pp. 422–435. (Crossref)
Kluckhohn, Clyde, Values and Value-Orientations in the Theory of Action: An Exploration in Definition and Classification. In Toward a General Theory of Action, Parsons, T., Shils, E., Eds., Harvard University Press: Cambridge, C. E.,1951, pp. 388–433. (Crossref)
Krawczyk, Janusz, Dialog z tradycją w konserwatorstwie – koncepcja zabytkoznawczej analizy wartościującej. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 2014, XLIV, pp. 507–529. (Crossref)
Krawczyk, Janusz, Ideał obiektywności wiedzy a początki wartościowania w konserwatorstwie. In Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków. Szmygin, B. Ed., Fundacja Politechniki Lubelskiej: Warszawa – Lublin, Poland, 2012. pp. 101–113.
Lewicka, Hanna, Wartość jako kluczowe pojęcie w dziedzinie nauk ekonomicznych. Społeczeństwo i Ekonomia 2014, 2(2), pp. 64–72.
Lloyd, Justine, Monuments and the Sited Struggles of Memorialisation. Space and Culture 2021, 25(2), pp. 341–344. (Crossref)
Łobocki, Mieczysław, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych. Impuls: Warszawa, Poland, 2009.
Maj, Zbigniew, Zabytki sakralne w prawie kościelnym i państwowym i ich wzajemne relacje. In Proceedings of Potrzeby Konserwatorskie Obiektów Sakralnych na przykładzie makroregionu łódzkiego, Łódź, Poland, 9–10 December, 2005, p. 91–95.
Marecki, Józef, Atrakcyjność i potencjał turystyczny obiektów sakralnych. In Ochrona zabytków sakralnych, Różański, M., Edt., Olsztyn, 2017, Poland, pp. 25–34.
Masali, Melchiorre, Schlacht, Irene L., Cremasco, Margherita, Man Is the Measure of All Things. Rendiconti Lincei. Scienze Fisiche e Naturali 2019, 30(1), pp. 573–587. (Crossref)
Mason, Randall, Assessing Values in Conservation Planning: Methodological Issues and Choices. In Assessing the Values of Cultural Heritage, de la Torre, M., Ed., The Getty Conservation Institute: Las Angeles, CA, 2002, pp. 5–30.
Mason, Randall, Avrami, Erica, Heritage Values and Challenges of Conservation Plan#ning. In Management Planning for Archeological sites Teutonico, J.M., Plumbo, G.,Eds., The Getty Conservation Institute: Loyola Marymount University, Los Angeles, CA, 2002, pp. 13–26.
Mine, Thomas Z., Adaptive Re-use of Monuments “Restoring Religious Buildings with Different Uses”, Journal of Cultural Heritage 2013, 14(3), pp.S14–S19. (Crossref)
Mohan, Rajon P., Kinloch, Graham C., Ideology, Myths, and Social Science. In Ideology and the Social Sciences, Kinloch, G.C., Mohan, R.P., Eds., Greenwood Press: Westport, Ireland, 2000, pp. 7–20.
Monticelli, Roberto, Towards a Phenomenological Axiology: Discovering What Matters, Palgrave Macmillan: Cham, 2021. (Crossref)
Nadolna, Bożena, Wpływ koncepcji wartości na pomiar wartości ekonomicznej w rachunkowości. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2011, 625(32), pp. 169–183.
Nocca, F., The Role of Cultural Heritage in Sustainable Development: Multidimensional Indicators as a Decision-Making Tool. Sustainability 2017, 9(10), 1882, pp. 1–28. (Crossref)
Okregowa Izba Inżynierów Budownictwa. Available online: http://www.wam.piib.org.pl, (accessed on 15.09.21).
Onecha, Belen, Dotor, Alicia, Marmolejo-Duarte, Carlos, Beyond Cultural and Historic Values, Sustainability as a New Kind of Value for Historic Buildings. Sustainability 2021, 13(5), 8248, pp. 1–18. (Crossref)
Pahl-Weber, Elke, Schwartze, Frank, Urban planning, Akademie für Raumforschung und Landesplanung (Hrsg.), Handwörterbuch der Stadt und Raumentwicklung. Hannover, Germany, 2018, pp. 2509–2520.
Platforma szkoleniowa NID. Available online: https://nid.pl/pl (accessed on 12.09.2021).
Podhalańska Państwowa Uczelnia Zawodowa. Available online: https://ppuz.edu.pl (accessed on 15.09.2021).
Pronobis-Gajdzis, Małgorzata, Analiza wartościująca zabytkowych kodeksów, księgozbiorów i bibliotek podstawą projektu konserwatorskiego. Śląski Kwartalnik Naukowy 2017, 1(47), pp. 55–77.
Pruszyński, Jan, Dziedzictwo kultury Polski – jego straty i ochrona prawna, Kantor Wydawniczy Zakamycze: Kraków, Poland, 2001.
Pye, E.M., Sully, Dean, Evolving Challenges, Developing Skills. Conservator 2007, 30(1), pp. 19–37. (Crossref)
Rast, Erich. H., Theory of Value Structure: From Values to Decisions, Lexington Books: Lanham, Maryland, 2022.
Rokeach, Milton, The Role of Values in Public Opinion Research. The Public Opinion Quarterly 1968, 32(4), pp. 547–559. (Crossref)
Romice, Ombretta, Rudlin, David, Al-Waer, Husam, Greaves, Mark, Thwaites, Kevin, Porta, Sergio, Setting Urban Design as a Specialised, Evidence-led, Coordinated Education and Profession. Urban Design and Planning 2022, 175(4), pp. 179–198. (Crossref)
Rouba, Bogumiła Jadwiga, Autentyczność i integralność zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa. Ochrona zabytków: Warszawa, Poland, 2008, pp. 37–57.
Smith, Lauranjne, Heritage, the Power of the Past, and the Politics of (Mis-) Recognition, Journal for the Theory of Social Behaviour 2022, Volume 52, Issue 4, pp. 623-642. (Crossref)
Stabile, Donald, Economics, Competition and Academia: An Intellectual History of Sophism Versus Virtue, Edward Elgar Publishing: Cheltenham, Northampton, 2007, pp. 17–22. (Crossref)
Stoica, Georgiana-Daniela, Andreiana, Violetta A., Duica, Mircea. C., Stefan, Maria. C., Susanu, Irina. O., Coman, Michaela. D., Iancu, Dorin, Perspectives for the Develop#ment of Sustainable Cultural Tourism. Sustainability 2022, 14(5678), pp. 1–17. (Crossref)
Szmygin, Bogusław, Siwek, Andrzej, Fortuna-Marek, Anna, Zespół Zamkowy w Janowcu. Ocena wartości i plan zarządzania. Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej: Lublin, Polska, 2020, pp. 81–88.
de la Torre, Marta, Values and Heritage Conservation. Heritage and Society 2013, 6(2), pp. 155–166. (Crossref)
Vecco, Marilena, A Definition of Cultural Heritage: From the Tangible to the Intangible. Journal of Cultural Heritage 2010, 11(3), pp. 321–324.
Vecco, Marilena, A Definition of Cultural Heritage: From the Tangible to the Intangible. Journal of Cultural Heritage 2010, 11(3), pp. 321–324. (Crossref)
Versaci, Antonella, Bougdah, Hocine, Akagawa, Natsuko, Cavalagli, Nicola, Conservation of Architectural Heritage, 2nd ed., Springer Nature: Cham, Switzerland, 2022. (Crossref)
Volzone, Rolando, Niglio, Olimpia, Becherini, Pietro, Integration of Knowledge-based Documentation Methodologies and Digital Information for the Study of Religious Complex Heritage in the South of Portugal. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage 2022, 24, pp. 208-216. (Crossref)
Wais-Wolf, Christina, Weiss, Petra, Tinzl Christoph, Autrian Stained Glass in the Interplay of Research and Conservation: Reflections on How to Preserve an Endangered Art Genre. Heritage 2022, 5(1), pp. 509–525. (Crossref)
Wilkin, Jerzy, Komu potrzebne są nauki społeczne? Nauki społeczne w polskiej i europejskiej przestrzeni badawczej oraz w rozwiązywaniu problemów rozwoju. Nauka 2012, 4, pp. 17–32.
Wilkońska, Anna, Szlaki tematyczne związane z postaciami krakowskich świętych i błogosławionych jako oferta turystyczna. In Turystyka w obiektach zabytkowych i sakralnych, Instytut Turystyki G W S H: Katowice, Poland, 1999.
Yahaya, Ahmed, The Scope and Definitions of Heritage: From Tangible to Intangible. International Journal of Heritage Study 2006, 12, pp. 292–300. (Crossref)
Zalasińska, Katarzyna, Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce. Wolters Kluwer Polska: Warszawa, Poland, 2010.
Zimna-Kawecka, Karolina, Prarat, Maciej, Wartościowanie zabytków architektury w praktyce Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków – kilka refleksji inwentaryzatorów In Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków. Szmygin, B. Ed., Fundacja Politechniki Lubelskiej: Warszawa – Lublin, Poland, 2012, pp. 197–204.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
