Transformation of Assessment of the Neo-Union Movement in Volhynia on pages of the Lviv-Based Dilo newspaper
Rev. Oleksandr Fedczuk
Wołyńskie Seminarium Duchowne UPC , Ukrainahttps://orcid.org/0000-0002-8494-9066
Abstrakt
W 1924 roku w Polsce zaczęto szerzyć projekt neounijny zapoczątkowany przez Kościół katolicki w celu pozyskania ludności prawosławnej dawnego Cesarstwa Rosyjskiego. W następnym roku na terenie województwa wołyńskiego powstała pierwsza parafia neounijna. Ponieważ niemal we wszystkich przypadkach wyznawcy nowego wyznania rościli sobie pretensje do majątków lokalnych parafii prawosławnych, prowadziło to do konfliktów, o których z kolei było głośno w prasie. Jednym z najbardziej wpływowych periodyków ukraińskich w międzywojennej Polsce była wydawana we Lwowie gazeta „Diło”, nagłaśniająca m.in. kwestie religijne na Wołyniu. Począwszy od 1928 roku, redakcja „Diło” zaczęła publikować artykuły dotyczące rozwoju ruchu neounijnego w sąsiednim województwie. Jednocześnie gazeta broniła interesów ludności prawosławnej, choć wydawana była przez i przede wszystkim dla grekokatolików. Jedną z głównych przyczyn było wykluczenie ukraińskiego duchowieństwa greckokatolickiego z procesu szerzenia neounii. W ten sposób kontrolowane przez Ukraiński Sojusz Narodowo-Demokratyczny „Diło” walczyło o prawosławnych wyborców na Wołyniu. Począwszy od 1931 roku, po konsekracji biskupa Mikołaja Czarnieckiego, redakcja „Diło” zmieniła zdanie na temat neounii, która została uznana za zjawisko pozytywne, pozbawione wszelkich wad przypisywanych jej przez tę samą gazetę. Ludność prawosławna regionu nie była już postrzegana jako ofiara agresji zewnętrznej, a konwertytów nie przedstawiano jako najmniej moralnych członków lokalnej społeczności. Zmieniła się także ocena stanowiska władz. Choć w ostatnich latach II Rzeczpospolitej „Diło” w mniejszym stopniu interesowało się problematyką neounijną, to w sumie jego polityka wydawnicza tego okresu w większym stopniu odzwierciedlała utrwalone poglądy greckokatolickie na temat podporządkowania prawosławnych Ukraińców papieżowi, niż miało to miejsce przed 1931 rokiem.
Słowa kluczowe:
gazeta „Diło”, neounia, unia rządowa, Kościół rzymskokatolicki, Cerkiew prawosławna, Cerkiew greckokatolicka, Wołyń, ŻabczeBibliografia
Sources
‘Včora’ ì ‘zavtra’, Dìlo, (1930) issue 2, p. 4.
‘Vmremo za cerkvu’, Dìlo, (1928) issue 236, p. 4.
Baran Stepan, Ìstorìâ povtorâêtʹsâ, Dìlo, (1929) issue 51, p. 1.
Baran Stepan, Polʹŝa, unìâ ì ìndeks, Dìlo, (1932) issue 236, p. 1.
Baran Stepan, Z naših cerkovnih sprav, Dìlo, (1931) issue 235, pp. 1–2.
Dopisi. Kovelʹ, Dìlo, (1930) issue 67, pp. 5-6.
Dopisi. Lucʹk (Z fìlʹmu žittâ), Dìlo, (1929) issue 260, p. 6.
Lucʹk, Dìlo, (1930) issue, p. 6.
Na parlâmentarnìj arenì, Dìlo, (1929) issue 60, p. 2.
Na parlâmentarnìj arenì, Dìlo, (1929) issue 59, p. 3.
Nastup polʹsʹkogo kostelu, Dìlo, (1932) issue 71, p. 2.
Novinki. Čomu perejšov êromonah Serafim Ârosevič na katolictvo?, Dìlo, (1928) issue 230, p. 5.
Ostrovsʹkij Volodimir, Nedolâ pravoslavnoï cerkvi, Dìlo, (1929) issue 58, pp. 3–4.
Ostrovsʹkij Volodimir, Pravda pro Holmŝinu, Dìlo, (1928) issue 225, p. 2.
Ostrovsʹkij Volodimir, Žabčansʹkì pìdsumki, Dìlo, (1929) issue 71, pp. 3–4.
Relìgìjna borotʹba, Dìlo, (1929) issue 50, p. 1.
Rozvitok unìjnoï akcìï na Volinì, Dìlo, (1933) issue 170, pp. 2–3.
Shìdnij, ale ne rosìjsʹkij!, Dìlo, (1931) issue 86, p. 1.
Skìlʹki viznavcìv maê unìâ na pìvnìčno-zahìdnih zemlâh?, Dìlo, (1935) issue 211, p. 5.
Tragedìâ Žabča, Dìlo, (1929) issue 51, p. 1.
Uspìhi unìjnoï akcìï na Volinì, Dìlo, (1933) issue 268, p. 2.
Z cerkovnih sprav, Dìlo, (1933) issue 238, p. 3. (Crossref)
Z pìvnìčno-zahìdnih zemelʹ. Kremâneččina, Dìlo, (1931) issue 31, p. 2.
Z uspìhìv unìï u Kovlì, Dìlo, (1932) issue 235, p. 3.
Za svoû cerkvu, Dìlo, (1929) issue 254, p. 4.
Studies
Havryliv Ihor, Zahidna Ukrayina u 1921–1941 rokax: narys istoriyi borotʹby za derzhavnistʹ, Lʹviv 2012.
Kostʹ Stepan, Zaxidnoukrayinska presa pershoyi polovyny XX st. u vseukrayinsʹkomu konteksti, Lviv 2006.
Kramar Ûrìj, Zahìdna Volinʹ 1921–1939 rr.: nacìonalʹno-kulʹturne ta relìgìjne žittâ, Lucʹk 2015.
Krasowski Krzysztof, Episkopat katolicki w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa–Poznań 1992.
Kuhutyak Mykola, Istoriya ukrayinsʹkoyi nacional-demokratiyi (1918–1929), vol. 1, Kyyiv–Ivano-Frankivsʹk 2002.
Mróz Maciej, Katolicyzm na pograniczu. Kościoł katolicki wobec kwestii ukraińskiej i białoruskiej w Polsce w latach 1918–1925, Toruń 2003.
Papierzyńska-Turek Misrosława, Akcja neounijna i kontrowersje wokół rozumienia pol#skiej racji stanu, in: eadem, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec pra#wosławia 1918–1939, Warszawa 1989, pp. 404–441.
Papyezhynsʹka-Turek Myroslava, Vizantynizm chy latynstvo? Dyskusiya v ukrayinsʹkij presi v Halychyni mizhvoyennoho periodu pro kulʹturni cinnosti, Kovčeg. Naukovij zbìrnik z cerkovnoï ìstorìï (2000) issue 3, pp. 403–413.
Rzemieniuk Florentyna, Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounia), Lublin 1999.
Samuś Paweł, Wicemarszałek Wasyl Mudryj (1893–1966). Ugody polsko-ukraińskiej orędownik daremny, Warszawa 2017.
Shapoval Yuriy, «Dilo» (1880–1939 rr.): Postup ukrayinsʹkoyi suspilʹnoyi dumky, L”viv 1999.
Skakun Roman, ‘Nova unìâ’ u Drugìj Rečì Pospolitìj (1924–939), Kovčeg. Naukovij zbìrnik z cerkovnoï ìstorìï (2007) issue 5, pp. 204–247.
Stępień Stanisław, Nowa Unia kościelna. Obrządek bizantyńsko-słowiański, in: Polʹshha – Ukrayina 1000 rokiv susidstva, Przemyśl 1996, vol. 2, pp. 141–194.
Tomczyk Ryszard, Ukraińskie Zjednoczenie Narodowo-Demokratyczne 1925–1939, Szczecin 2006.
Waszkiewicz Zofia, Neounia – nieudany eksperyment?, in: 400-lecie zwarcia Unii Brzeskiej (1596–1996). Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w dn. 28-29. 11. 1996, red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998, pp. 115–146.
Wołyńskie Seminarium Duchowne UPC https://orcid.org/0000-0002-8494-9066
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
