ABMK

Kontrakt z Henrykiem (Heinrichem) Küntzowem z 1634 roku na ołtarz główny do katedry wileńskiej – cenne źródło z rozproszonego Archiwum Katedralnego do jej barokowego wystroju

Anna Sylwia Czyż

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polska
https://orcid.org/0000-0001-7923-1204


Abstrakt

Artykuł przytacza cenne źródło do wczesnobarokowego, niezachowanego wystroju katedry wileńskiej, które zostało zniszczone w 1655 roku, kiedy rozpoczęła się pięcioletnia okupacja Wilna przez wojska moskiewskie. Twórcą ołtarza, który został ściśle dopasowany do gotyckiego prezbiterium, był snycerz z Nieświeża Henryk Küntzow. Wykonał on ołtarz dwukondygnacyjny i pozłacany, zapewne oparty o schemat łuku triumfalnego. Powstanie takiej struktury z jednej strony wiązało się z przemianami we wnętrzach świątyń w duchu kontrreformacji, a z drugiej strony wpisywało się w doposażanie katedry wileńskiej przed uroczystościami przeniesienia relikwii św. Kazimierza do nowo wzniesionej kaplicy – sanktuarium (1636).

Słowa kluczowe:

Wilno, katedra, Henryk Küntzow, bp Abraham Woyna, kanonicy wileńscy

Źródła

Lietuvos Valstybes Istorijos Archyvas (LVIA) :

f. 1135, ap. 4, b. 479, Kontrakt na wystawienie ołtarza głównego do katedry wileńskiej (il. 1).

Materiały do dziejów rzemiosła artystycznego w Wielkim Księstwie Litewskim (XV-XIX w.), oprac. E. Łopaciński, Warszawa 1946.

Opracowania

Adamski Jakub, Co może nam powiedzieć typ przestrzenny gotyckiej katedry w Wilnie? Rozważania o relacjach między formą i funkcjonalnością średniowiecznych katedr w Środkowej Europie i w obszarze nadbałtyckim, „Studia Waweliana”, 22-21 (2022) s. 21-37.

Homolnicki Michał, Kilka uwag nad dziełem „Wilno od początków jego do roku 1750”, przez J.I. Kraszewskiego, tom I, 1840; tom II, 1841, „Wizerunki i Roztrząsania naukowe. Poczet nowy drugi”, 22 (1841) s. 5-221.

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych. Od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.

Janicki Marek A., Grób i komemoracja wielkiego księcia Aleksandra Witolda w katedrze wileńskiej w kontekście upamiętnienia Władysława Jagiełły w katedrze krakowskiej i propagandy jagiellońskiej XIV-XVI w., „Przegląd Historyczny”, 111 (2020) z. 4, s. 769-814. (Crossref)

Jaroszewicz Aleksander A., Rzeźba ołtarzowa na ziemiach białoruskich w pierwszej połowie XVII wieku, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI-XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin 2000, s. 317-333.

Kołaczkowski Julian, Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kraków 1888.

Kowalski Marek Daniel, Nieznany dokument papieski dla Andrzeja, pierwszego biskupa Seretu i Wilna, i powstanie biskupstwa wileńskiego, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes”, 53 (2015) s. 123-134. (Crossref)

Kurczewski Jan, Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dni obecnych…, Wilno 1912.

Kurczewski Jan, Kościół zamkowy, czyli katedra wileńska w jej dziejowym, liturgicznym, architektonicznym i ekonomicznym rozwoju, cz. 3, Streszczenie aktów kapituły wileńskiej, Wilno 1913.

Lietuvos dailininkų žodynas, t. 1, XVI-XVIII a., sud. A. Paliušytė, Vilnius 2005, s. 163.

Osiecka-Samsonowicz Hanna, Tencalla Costante, w: Słownik architektów i budowniczych środowiska warszawskiego XV-XVIII wieku, red. P. Migasiewicz, H. Osiecka-Samsonowicz, J. Sito, Warszawa 2016, s. 463-470.

Paknys Mindaugas, Kult świętych na Litwie od XV do początku XVII wieku: efekt polityki Kościoła katolickiego czy przejawy odmienności kulturowej?, w: Środowiska kulturotwórcze i kontakty kulturalne Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do XIX wieku, red. U. Augustyniak, Warszawa 2009, s. 131-151.

Pasierb Janusz Stanisław, Problematyka sztuki w postanowieniach soborów, „Znak”, 16 (1964) nr 12, s. 1460-1480.

Podczaszyński Karol, Nomenklatura architektoniczna, czyli słowomienik cieśliczych polskich wyrazów, Warszawa 1854.

Samsonowicz Hanna, Kaplica św. Kazimierza w Wilnie i uroczyste przeniesienie relikwii świętego w 1636 roku, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI-XVIII w., red. J. Lileyko, Lublin 2000, s. 335-347.

Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, t. 4-5, Warszawa 1986, 1993.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. 15, cz. 1, Warszawa 1900.

Słownik języka polskiego, oprac. S.B. Linde, t. 4, Warszawa 1814.

Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 10, Kraków 1988-1993.

Stamm Edward, Staropolskie miary, cz. 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa 1938.

Zahorski Władysław, Katedra wileńska, Wilno 1904.

Netografia

Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, https://sjp.pwn.pl/doroszewski (dostęp: 12.12.2022).

Pobierz

Opublikowane
2023-12-29


Czyż, A. S. (2023). Kontrakt z Henrykiem (Heinrichem) Küntzowem z 1634 roku na ołtarz główny do katedry wileńskiej – cenne źródło z rozproszonego Archiwum Katedralnego do jej barokowego wystroju. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 121, 57–68. https://doi.org/10.31743/abmk.16228

Anna Sylwia Czyż  a.czyz@uksw.edu.pl
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego https://orcid.org/0000-0001-7923-1204