Evolution of Non-religious Functions of Catholic Sanctuaries in the Eastern Borderland of Poland – From Patriotic Manifestations to Interfaith Dialogue and Integration
Małgorzata Flaga
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9777-1383
Abstrakt
W artykule zostały przedstawione i omówione dwie istotne pozareligijne funkcje katolickich ośrodków kultu religijnego w Polsce, mianowicie patriotyczna i integracyjna. Zagadnienie to omówiono na podstawie wybranych sanktuariów wschodniego pogranicza Polski, a dokładnie Lubelszczyzny. W przeszłości był to obszar wielokulturowy i wielowyznaniowy, a obecnie słynie z bogatej historii i dziedzictwa kulturowego, które znajduje wyraz m.in. w postaci miejsc kultu religijnego. Opis działalności sanktuariów świadczy o ich zaangażowaniu w życie polityczne i społeczne Polski. Duchowi opiekunowie sanktuariów zawsze przejawiali silną postawę patriotyczną, która korespondowała z wydarzeniami i potrzebami narodowymi. Na różnych etapach historii ośrodki religijne aktywnie uczestniczyły w inicjatywach i sprawach całego narodu. Tradycje te przetrwały do dziś, gdyż obecna działalność sanktuariów regionalnych jest nadal ściśle związana z sytuacją społeczno-polityczną kraju. Zasadniczym zadaniem Kościoła nie jest już jednak wzywanie Polaków do walki o niepodległość, ale praca na rzecz wzajemnego poznania, zrozumienia i jednoczenia się lokalnych, wielowyznaniowych społeczności.
Słowa kluczowe:
Polska wschodnia, świątynie katolickie, funkcje sanktuariów, społeczności wielowyznanioweBibliografia
Adamczyk Jerzy, Wokół prawnej definicji sanktuarium, „Prawo Kanoniczne”, 57 (2014) pp. 65–82. (Crossref)
Bender Ryszard, Katolicka myśl i działalność społeczna w Polsce w XIX i XX wieku, in: Z dziejów katolicyzmu społecznego, t. 1, eds. R. Bender, J. Kondziela, Lublin 1987, pp. 9–79.
Bender Ryszard, Władze zaborcze wobec kultu maryjnego w Królestwie Polskim w XIX wieku, in: Niepokalana. Kult Matki Bożej na ziemiach polskich w XIX wieku, eds. B. Pylak, C. Krakowiak, Lublin 1988, pp. 121–138.
Borowski Janusz, Dzieje pracy oświatowej OO. Bernardynów w Radecznicy (1922–1950), in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 173–190.
Budnik Błażej, Obiekty sakralne i formy kultu w sanktuarium radecznickim, in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 97–117.
Buzalka Juraj, Nation and Religion. The Politics of Commemoration in South-East Poland, Münster 2007.
DeYoung Kevin, Thinking Theologically About Memorial Day, http://www.thegospelcoalition.org (accessed: 7.07.2021).
Dreher Rod, Should Churches Be Patriotic, http://www.theamericanconservative.com (accessed: 7.07.2021).
Gąbka Gabriel, Kwapisz Barbara, Gmina Radecznica, in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 61–86.
Glinister Fay, What is a sanctuary?, „Cahiers du Centre Gustave Glotz”, 8 (1997) pp. 61–80. (Crossref)
Golec Marek, Matka Boża Kodeńska Królowa Podlasia, Siedlce 2001.
Jackowski Antoni, Rozwój pielgrzymek w Polsce, in: Przestrzeń i sacrum, eds. A. Jackowski, A. Witkowska, Z.S. Jabłoński, I. Sołjan, E. Bilska, Kraków 1996, pp. 13–44.
Jakubowicz Henryk, Pratulin miejscem świadectwa i męczeństwa Unitów, in: Turystyka a religia, eds. J. Bergier, J. Żbikowski, Biała Podlaska 2003, pp. 233–238.
Jusiak Roman Oktawian, Sanktuarium religijne w kontekście środowiska lokalnego i społecznego, „Peregrinus Cracoviensis”, 18 (2007) pp. 29–46.
Jusiak Roman Oktawian, Sanktuarium Św. Antoniego Padewskiego w Radecznicy, in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 89–96.
Jusiak Roman Oktawian, Socjologiczne analizy katolickich ośrodków kultu religijnego, in: Społeczne światy wartości, eds. A. Kolasa-Nowak, W. Misztal, Lublin 2012, pp. 345–352.
Jusiak Roman Oktawian, Społeczno-patriotyczna działalność klasztoru w Radecznicy, in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 147–171.
Kłoczowski Jerzy, Dzieje chrześcijaństwa polskiego, Warszawa 2007.
Kodeks prawa kanonicznego, Poznań 1984, kan. 1230.
Kumor Bolesław, Historia Kościoła, vol. 8, Lublin 2004.
Magocsi Paul Robert, Greek Catholics: Historical Background, in: Churches In-Between: Greek Catholic Churches in Postsocialist Europe, Berlin 2008, pp. 34–64.
Mahieu Stéphanie, Naumescu Vlad, Introduction: Churches in-Between, in: Churches In-Between: Greek Catholic Churches in Postsocialist Europe, Berlin 2008, pp. 1–30.
Marciniak Katarzyna, Patriotyczno-polityczne aspekty funkcjonowania miejsca świętego i jego percepcja, „Sensus Historiae”, 15 (2014) no. 2, pp. 159–175.
Matwiejuk Kazimierz, Pratulin. Narodziny dla nieba sług Bożych Wincentego Lewoniuka i XII Towarzyszy, Warszawa–Siedlce 1995.
Nowicka Ewa, Polak-katolik. O związkach polskości z katolicyzmem w społecznej świadomości Polaków, in: Religia a obcość, ed. E. Nowicka, Kraków 1991, pp. 117–138.
Olszewski Daniel, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, Katowice 1982.
Olszewski Daniel, Motywy maryjne w polskiej religijności w XIX w., in: Niepokalana. Kult Matki Bożej na ziemiach polskich w XIX wieku, eds. B. Pylak, C. Krakowiak, Lublin 1988, pp. 69–86.
Ostrowski Maciej, Prawno-duszpasterskie aspekty sanktuarium. Wybrane zagadnienia, „Peregrinus Cracoviensis”, 22 (2011) pp. 61–75.
Porter-Szűcs Brian, Faith and Fatherland. Catholicism, modernity, and Poland, Oxford 2011. (Crossref)
Rakoczy Eustachy, Sanktuarium maryjne w Leśnej Podlaskiej w XIX wieku, in: Niepokalana. Kult Matki Bożej na ziemiach polskich w XIX wieku, eds. B. Pylak, C. Krakowiak, Lublin 1988, pp. 237–245.
Rapa Stanisław, Ośrodek kultu religijnego w Radecznicy, in: Radecznica. Ośrodek życia religijnego i społeczno-kulturowego, ed. R.O. Jusiak, Kalwaria Zebrzydowska 2006, pp. 127–144.
Romanowicz Wiesław, Młodzież pogranicza środkowo-wschodniej Polski wobec ruchu ekumenicznego, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych. Kwartalnik”, 3 (2017) pp. 103–122.
Ryszka Czesław, Sanktuarium Zwiastowania NMP w Kazimierzu nad Wisłą, Kraków–Rzym 1986.
Sołjan Izabela, Sanktuaria i ich rola w organizacji przestrzeni miast na przykładzie największych europejskich ośrodków katolickich, Kraków 2012.
Sroka Albin, Sanktuarium maryjne franciszkanów w Kazimierzu Dolnym, Kazimierz 1991.
Witkowska Aleksandra, Maryjne loca sacra na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej w początkach XIX wieku, in: Przestrzeń i sacrum, eds. A. Jackowski, A. Witkowska, Z.S. Jabłoński, I. Sołjan, E. Bilska, Kraków 1996, pp. 105–121.
Witkowska Aleksandra, Ośrodki kultu maryjnego na ziemiach polskich w XIX wieku, in: Niepokalana. Kult Matki Bożej na ziemiach polskich w XIX wieku, eds. B. Pylak, C. Krakowiak, Lublin 1988, pp. 87–102.
Williams Brad, The Separation of Church and Patriotism, http://www.patheos.com (accessed: 6.07.2021).
Zięba Józef, Dzieje jednego obrazu. Opowieść o cudownej ikonie Matki Boskiej Chełmskiej, Lublin 2008.
Online sources
Sanktuarium Matki Bożej Leśniańskiej, www.lesnapodlaska.paulini.pl/sanktuarium/historia-obrazu.html (accessed: 25.08.2021).
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0002-9777-1383
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
