ABMK

Archiwalia na temat duszpasterstwa wojskowego w zasobach Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie

Sławomir Bylina ks.

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0002-3975-5625


Abstrakt

Zasoby archiwalne Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie zawierają zespoły dotyczące duszpasterstwa w Wojsku Polskim w latach 1919-1983. Do najważniejszych dokumentów z okresu 1919-1939 należy zaliczyć akta Polowej Kurii Biskupiej z lat 1919-1932, akta dowództwa okręgów korpusów, akta Gabinetu Ministra Spraw Wojskowych. W zespołach zgromadzone są m.in. rozkazy wewnętrzne do katolickiego duchowieństwa wojskowego Wojska Polskiego, ustawy i rozporządzenia dotyczące organizacji duszpasterstwa wojskowego w czasie pokoju i na wypadek wojny. W korespondencji pomiędzy ministerstwami a Polową Kurią Biskupią znajdują się liczne zarządzenia w sprawach religijnych, zestawienia, schematy organizacyjne, wykazy kapelanów, jak również sprawozdania z działalności różnych wyznań katolickich i niekatolickich. W niewielkiej ilości w zasobach archiwum znajdują się dokumenty z lat 1943-1945. Kolejne akta datowane są na lata 1945-1964 oraz 1981-1983, czyli czas Generalnego Dziekanatu Wojska Polskiego.

Słowa kluczowe:

Kościół katolicki, duszpasterstwo wojskowe, kapelan, biskup, archiwum



Źródła

Centralne Archiwum Wojskowe (CAW)

Duszpasterstwo wojskowe w zasobie archiwalnym, oprac. N. Mroczek, Warszawa 1997.

Inwentarz zespołu (zbioru) akt Komend Garnizonów z lat 1918-1939.

Inwentarz zespołu akt Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego z lat 1945-1949, opr. M. Obarecki, W. Hiler, Warszawa 1988.

Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, red. W.J. Wysocki i in., Warszawa 2001.

Konkordat zawarty pomiędzy Stolicą Apostolską a Polską z dnia 10 lutego 1925 r., DzU 1925, nr 72, poz. 501.

Piontek Paweł, Wesołowski Marek, Generalny Dziekanat Wojska Polskiego, Warszawa 2006.

„Polska Bibliografia Wojskowa”, 86 (2019) z. 3.

Raina Peter, Kościół w PRL. Dokumenty 1945-1959, t. 1, Poznań 1994.

Wesołowski Marek, Kośmider Tomasz, Duszpasterstwo wojskowe w Polsce w latach 1945-1991, cz. 1, 1945-1956, Warszawa 2007.

Opracowania

Böhm Tadeusz, Organizacja wojskowa służby duszpasterskiej wyznania rzymsko-katolickiego w II Rzeczypospolitej, „Wiedza Obronna”, (1993) nr 2, s. 91-101.

Böhm Tadeusz, Organizacja wojskowa służby duszpasterskiej wyznania rzymsko-katolickiego w II Rzeczypospolitej, „Życie i Myśl”, (1994) nr 2, s. 42-50.

Burzyński Henryk, Struktura duszpasterstwa wojskowego w kościelnym prawie powszechnym, Radom 1999.

Bylina Sławomir, Historiografia duszpasterstwa wojskowego na Pomorzu Zachodnim, https://readgur.com/doc/1426825/ks.-ppor.-dr-sławomir-bylina--historiografia-duszpasterstwa (dostęp: 20.04.2016).

Bylina Sławomir, Stan badań nad duszpasterstwem wojskowym w 1939 roku, w: Kampania polska 1939 roku. Studia, t. 3, red. J. Tym, Warszawa 2024, s. 231-257.

Bylina Sławomir, Źródła i materiały do dziejów duszpasterstwa wojskowego na terenie diecezji siedleckiej, „Rocznik Bialskopodlaski”, 23 (2015) s. 359-380.

Chodyniecki Dariusz, Kapelani wojskowi w dziejach Polski do wybuchu II wojny światowej, „Saeculum Christianum”, 4 (1997) nr 2, s. 105-153.

Domasłowski Jerzy, Kościół Ewangelicko-Augsburski w Poznaniu i w Zachodniej Wielkopolsce w latach 1919-2005, Poznań 2005.

Duszpasterstwo służb mundurowych w Polsce. Aspekty organizacyjno-prawne, red. S. Bylina, P. Stanisz, Lublin 2023.

Grzybowski Jerzy, W służbie Rzeczypospolitej. Duszpasterstwo wojskowe wyznania prawosławnego w Wojsku Polskim w latach 1919-1949, Warszawa 2016.

Hajduczenia Mikołaj, Prawosławne duszpasterstwo wojskowe w II Rzeczypospolitej (na przykładzie DOK VIII Toruń), w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, D. Nawrot, E.M. Ziółek, Lublin 2004, s. 409-422.

Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, D. Nawrot, E.M. Ziółek, Lublin 2004.

Humeński Juliusz, Wspomnienia wojenne kapelanów wojskowych 1939-1945, Warszawa 1974.

Jacewicz Wiktor, Woś Jan, Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymsko-katolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, t. 1-5, Straty osobowe, Warszawa 1977-1981.

Jaworski Piotr, Rys historyczny posługi kapelanów wojskowych w Polsce do czasu utworzenia stałego duszpasterstwa, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, 36 (2017) z. 1, s. 99-118. (Crossref)

Józef Feliks Gawlina: Biskup Polowy Polskich Sił Zbrojnych, oprac. A.K. Kunert, Warszawa 2002.

Karp Sabina, Status Ordynariatu Polowego w Polsce, „Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich”, 33 (2020) s. 113-128. (Crossref)

Kłakus Michał, Okoliczności wyboru Józefa Gawliny Biskupem Polowym (1933), w: Duszpasterstwo służb mundurowych w Polsce. Aspekty organizacyjno-prawne, red. S. Bylina, P. Stanisz, Lublin 2023, s. 51-76.

Kowalski Tadeusz Antoni, Mniejszości narodowe w Siłach Zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918-1939), Toruń 1997.

Łopatecki Karol, Religijność żołnierzy w świetle artykułów wojskowych – założenia metodologiczne, „Orientalia Christiana Cracoviensia”, 6 (2014) s. 81-94. (Crossref)

Martyrologia duchowieństwa polskiego 1939-1956, red. B. Bejze, A. Galiński, Łódź 1993.

Mniejszości narodowe i wyznaniowe w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1939. Zbiór studiów, red. Z. Karpus, W. Rezmer, Toruń 2001.

Mrówczyński Marek, Regulacja prawna duszpasterstwa wojskowego w Polsce. Stan obecny na tle stanu prawnego od konkordatu z 1925 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Prawo”, 36 (307) (1996) s. 107-123.

Nowak Edmund, Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce 968-1831, Warszawa 1932.

Odziemkowski Janusz, Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914-1945, Warszawa 1998.

Odziemkowski Janusz, Frątczak Sławomir, Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa 1996.

Odziemkowski Janusz, Spychała Bolesław, Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.

Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943-1945, red. M. Anusiewicz, Warszawa 1958.

Płoski Tadeusz, Duszpasterstwo wojskowe w Polsce w świetle stosunków Państwo – Kościół, „Studia Warmińskie”, 37 (2000) s. 579-595.

Płoski Tadeusz, Duszpasterstwo w Wojsku Polskim. Studium prawne z uwzględnieniem praw człowieka i prawa humanitarnego, Olsztyn 2006.

Płoski Tadeusz, Próby reorganizacji duszpasterstwa wojskowego w Polsce po II wojnie światowej, „Nasza Służba”, (1997) nr 5, s. 10-11.

Płoski Tadeusz, Struktura prawno-organizacyjna duszpasterstwa wojskowego w II Rzeczypospolitej, „Prawo Kanoniczne”, (2002) nr 3-4, s. 243-268.

Podlewski Stanisław, Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej, Warszawa 1971.

Ratajczak Beata, Duszpasterstwo wojskowe, w: Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2000, s. 188-197.

Roguski Rafał, Duszpasterstwo wojskowe i religijność żołnierzy Armii Polskiej w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i w kampanii włoskiej, „Rocznik Naukowy. Historia Religii na Ukrainie”, 24 (2014) nr 1, s. 616-627.

Rulka Kazimierz, Martyrologia duchowieństwa polskiego 1939-1956, „Ateneum Kapłańskie”, 122 (1994) z. 1, s. 185-188.

Sieński Hieronim, Polskie duszpasterstwo wojskowe. Bibliografia, t. 1, Warszawa 1994, t. 2, Warszawa 1996.

Stopniak Franciszek, Tajna organizacja polskich kapelanów wojskowych w latach II wojny światowej, w: Kościół katolicki na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, Warszawa 1973, s. 227-252.

Topol Andrzej, Wilhelm Kubsz (1911-1978): pierwszy kapelan Ludowego Wojska Polskiego, Katowice 1983.

Waszkiewicz Zofia, Duszpasterstwo w siłach zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej 1919-1939, Toruń 2000.

Werra Zbigniew, Rząd sowiecki a sytuacja społeczno-religijna Polaków deportowanych do ZSRS, w: Państwo – religia. Instytucje państwowe i obywatele wobec religii w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku, red. J. Durka, Kalisz 2014, s. 174-202.

Wesołowski Marek, Duszpasterstwo Wojska Polskiego w pierwszych latach powojennych, Warszawa 2006.

Wysocki Wiesław Jan, Duszpasterstwo wojskowe w Armii Polskiej w ZSRR i w I Armii Wojska Polskiego, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne”, 20 (2013) s. 217-232.

Wysocki Wiesław Jan, Duszpasterstwo wojskowe w Amii Polskiej w ZSRR i w I Armii Wojska Polskiego, w: Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, D. Nawrot, E.M. Ziółek, Lublin 2004, s. 571-592.

Pobierz

Opublikowane
2025-06-17


Bylina ks., S. (2025). Archiwalia na temat duszpasterstwa wojskowego w zasobach Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 124, 75–107. https://doi.org/10.31743/abmk.16759

Sławomir Bylina ks.  slawekbylina@kul.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-3975-5625