ABMK

„Dziwną opieką otoczył Pan Bóg kościoły i kapłanów”. Straty materialne Kościoła katolickiego na terenie dekanatu oświęcimskiego w czasie II wojny światowej

Adrian Kędzierski

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polska
https://orcid.org/0000-0002-1192-7202


Abstrakt

Artykuł dotyczy zagadnienia strat, który w czasie II wojny światowej poniósł Kościół katolicki w dekanacie oświęcimskim. Kwestia ta nie była dotychczas szczegółowo omawiana w literaturze historycznej. Straty spowodowane były zarówno działaniami wojennymi, grabieżczą polityką niemieckich okupantów, brutalnym sowieckim wyzwoleniem, jak i zachowaniem zdemoralizowanych parafian.

Słowa kluczowe:

Kościół katolicki, Oświęcim, II wojna światowa



Źródła rękopiśmienne

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie (AKMKr)

Akta okupacyjne – OK II A.

Kongregacje dekanalne 1942-1945.

Rekwizycja dzwonów na cele wojenne. Korespondencja z okupantem (1941).

Straty wojenne – ankieta z 1945 i 1946 r.

Straty wojenne 1939-1945 (parafie Arichidiec. Krakowskiej). Odpowiedzi na polecenie Konferencji dziekańskiej z dnia 15 września 1967 r. w sprawie szkód spowodowanych okupacją niemiecką.

Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Bielsku-Białej (APB)

Zespół: Starostwo Powiatowe w Białej Krakowskiej

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód ks. Józefa Kmiecika – 13/467/596.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Osiek – 13/467/582.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Bielany w gminie Kęty – 13/467/571.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Dankowice w gminie Bestwina – 13/467/538.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Grojec w gminie Osiek – 13/467/580.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Polanka Wielka w gminie Osiek – 13/467/583.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Bulowice w gminie Kęty – 13/467/572.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Jawiszowice w gminie Brzeszcze – 13/467/557.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych miasta Oświęcim – 13/467/584.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych miasta Kęty – 13/467/568.

Zespół: Starostwo Powiatowe w Żywcu

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Czaniec w gminie Porąbka – 13/899/271.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Kobiernice w gminie Porąbka – 13/899/272.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Międzybrodzie Bialskie w gminie Porąbka – 13/899/278.

Kwestionariusz dotyczący rejestracji szkód wojennych we wsi Porąbka w gminie Porąbka –13/899/281.

Archiwum Parafii Bielany

Liber Memorabilium, 1938-1949, bez sygn.

Archiwum Parafii Poręba Wielka (APPW)

Dokument potwierdzający lokalizację dzwonu z 3 maja 2010 r., bez sygn.

Liber Memorabilium, 1938-1949, bez sygn.

Relacja pisemna ks. J. Kmiecika dotycząca okresu 1939-1945, bez sygn.

Archiwum Parafii Wniebowzięcia NMP w Oświęcimiu

Księga pamiątkowa: (Liber memorabilium) parafii Oświęcim, archid. krakowskiej

Biblioteka i Archiwum Diecezji Bielsko-Żywieckiej

Akta parafii Poręba Wielka, APA 147.

Akta parafii Grojec, APA 71.

Zbiory prywatne Łukasza Szymańskiego.

Zbiory prywatne Marcina Dziubka.

Zbiory prywatne Mirosława Ganobisa.

Zbiory prywatne Stanisława Krzemienia.

Zbiory prywatne Tadeusza Firczyka.

Źródła drukowane

Elenchus venerabilis cleri archidioeceseos Cracoviensis pro anno Domini 1939, Kraków 1939, s. 119-124.

Zakład Salezjański im. Księdza Bosko w Oświęcimiu 1940-1943, t. 4-6, oprac. W. Żurek, Lublin 2018-2020.

Opracowania

Chorązki Marcin, Kęty w okresie okupacji niemieckiej, w: Kęty. Blaski i cienie miasta w minionych wiekach. Monografia historyczna, t. 2, red. K. Meus, M. Tylza-Janosz, D. Żurek, Kęty 2019, s. 356-422.

Chrzan Tomasz, Ks. Jan Skarbek – oświęcimski duszpasterz i społecznik, Kraków 2017.

Dreścik Jan Jakub, Dzwony utracone. Wykonawcy i warsztaty, „Cenne, Bezcenne, Utracone”, 4 (1999) s. 4-6.

Dziubek Marcin, Niezłomni wrześniowych dni. Losy Batalionu Obrony Narodowej „Oświęcim”, Oświęcim-Kraków 2019.

Dziubek Marcin, Niezłomni z oddziału „Sosienki”. Armia Krajowa wokół KL Auschwitz, Oświęcim 2016.

Fertacz Sylwester, Czasy wojny 1939-1945, w: Oświęcim – miasto pogranicza, t. 1, pod red. B. Czwojdrak, K. Miroszewskiego, P. Węcowskiego, Warszawa 2018, s. 247-269. (Crossref)

Fijałowski Zenon, Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.

Jaworski Czesław Wincenty, Wspomnienia z Oświęcimia, Warszawa 1962.

Karkocha Małgorzata, Straty materialne Kościoła katolickiego na terenie diecezji kieleckiej w czasie II wojny światowej, „Przegląd Nauk Historycznych”, 14 (2015) nr 1, s. 79-105. (Crossref)

Krawiec Jan, Działalność religijno-patriotyczna salezjanów w Oświęcimiu, Kraków 2006.

Krzemień Stanisław, Obiekty sakralne ziemi oświęcimskiej, Oświęcim 2013.

Mardyła Przemysław, Prochownik Leonard (1883-1963), w: Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, t. 2, red. J. Myszor, Warszawa 2003, s. 231-234.

Oświęcim w pierwszym dniu wojny. Spotkanie pokoleń, red. L. Schuster, Oświęcim 1999.

Overy Richard, Bombowce nad Europą 1939-1945, Oświęcim 2017.

Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, t. I, Województwo krakowskie i rzeszowskie, oprac. J. Gołos, A. Kasprzak-Miler, Poznań 2000.

Szyndler Artur, Oszpicin. Oświęcimscy Żydzi na przestrzeni wieków, w: Oświęcim – miasto pogranicza, t. 2, pod red. B. Czwojdrak, K. Miroszewskiego, P. Węcowskiego, Warszawa 2018, s. 306-339. (Crossref)

Trąba Mariusz, Kościół katolicki i życie religijne miasta w XIX i XX wieku, w: Oświęcim – miasto pogranicza, t. 2, pod red. B. Czwojdrak, K. Miroszewskiego, P. Węckowskiego, Warszawa 2018, s. 421-466. (Crossref)

Netografia

Historia powstania kościoła na Górnej Wsi w Polance Wielkiej, https://polankagorna.diecezjabielsko.pl/historia/ (dostęp: 26.08.2023).

Pobierz

Opublikowane
2025-06-17


Kędzierski , A. . (2025). „Dziwną opieką otoczył Pan Bóg kościoły i kapłanów”. Straty materialne Kościoła katolickiego na terenie dekanatu oświęcimskiego w czasie II wojny światowej. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 124, 433–456. https://doi.org/10.31743/abmk.17492

Adrian Kędzierski   kedzierski.a.m@gmail.com
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-1192-7202