Zilustrować starożytność. O ilustracjach do Faraona Bolesława Prusa i Quo vadis Henryka Sienkiewicza
Grzegorz First
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8862-2119
Abstrakt
W ostatnich latach XIX wieku ukazały się, najpierw w prasie, potem w wydaniach książkowych, dwie wielkie polskie powieści, których akcja została umieszczona w czasach starożytnych – Quo vadis Henryka Sienkiewicza i Faraon Bolesława Prusa. Oba dzieła wyrastające z pozytywistycznego warsztatu pisarzy zostały oparte na gruntownej znajomości antyku rzymskiego i egipskiego. Pełne akcji, wielowymiarowe i ambitne w przesłaniach, powieści szybko znalazły uznanie czytelników i zainteresowanie artystów, którzy pragnęli zilustrować obie fabuły zgodnie z panującymi ówcześnie w malarstwie i grafice trendami i stylami. W artykule omówiono prace Jana Styki oraz Piotra Stachiewicza ilustrujące dzieło H. Sienkiewicza oraz prace Jana Holewińskiego, Edwarda Okunia i Jana Marcina Szancera do dzieła B. Prusa. Wspomniano także o niedawno zidentyfikowanych w źródłach archiwalnych niedokończonych ilustracjach do Faraona autorstwa Henryka Siemiradzkiego.
Słowa kluczowe:
Quo vadis, Faraon, Jan Styka, Piotr Stachiewicz, Henryk Sienkiewicz, Jan Holewiński, Edward Okuń, Jan Marcin Szancer, Henryk SiemiradzkiInstytucje wspierające:
Artykuł powstał w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki „Korpus dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego”. Moduł „Tradycja 1 a”, umowa nr 0504/NPRH/H1a/83/2015.Bibliografia
Biernacka-Licznar Katatrzyna, Woźniak Monika, Bibliografia przekładów „Quo vadis” opublikowanych w języku włoskim w latach 1899-2019, https://nplp.pl/artykul/qv-bibliografia/(dostęp: 1.12.2024).
Biernacka Małgorzata, Edward Okuń (1872-1945), Warszawa 2007.
Biernacka Małgorzata, Literatura – symbol – natura. Twórczość Edwarda Okunia wobec Młodej Polski i symbolizmu europejskiego, Warszawa 2004.
Biernacka Małgorzata, Okuń i Faraon 1914-2014, w: B. Prus, Faraon, Warszawa 2014, s. 587-596.
Bokszczanin Maria, Odbicie „Quo vadis” w listach Sienkiewicza, w: Z Rzymu do Rzymu, red. J. Axer przy współpracy M. Bokszczanin, Warszawa 2002, s. 243-336.
Boyer d’Agen Auguste-Jean (Augustin), L’Écrivain et le peintre de „Quo vadis”, Henryk Sienkiewicz et Jean Styka, Paris 1912.
Buszyński Marian, Najnowsza twórczość Jana Styki, „Tygodnik Ilustrowany”, 16 (1924) s. 249.
Czapliński Czesław, Saga rodu Styków, New York 1988.
De Berti Raffaele, Gagetti Elisabetta, Illustrating “Quo vadis” in Italy (1900-1925): between Cultivated Tradition and Popular Culture, w: The Novel of Neronian Rome and its Multimedial Transformations: Sienkiewicz’s “Quo vadis”, ed. M. Woźniak i M. Wyke, Oxford 2020, s. 165-192. (Crossref)
Ebers Georg, Aegypten in Bild und Wort, Stuttgart-Leipzig 1879-1880.
Erman Adolf, Breasted James Henry, Egyptian Grammar with table of signs, bibliography, exercises for reading and glossary, London 1894.
Federowicz Grażyna, „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza. Bibliografia wydań polskich i obcojęzycznych / „Quo vadis” by Henryk Sienkiewicz. Bibliography of the Polish and Foreign Language Editions, Warszawa 2016.
Futera Agnieszka, Pomiędzy Prusem a Egipcjanami – recepcja sztuki starożytnej w ilustracjach Edwarda Okunia do „Faraona”, „Roczniki Humanistyczne”, 59 (2011) z. 4, s. 145-172.
Gagetti Elisabetta, De Berti Raffaele, La fortuna di “Quo vadis” in Italia nel primo quarto del novocento: edizioni illutrate e paratesti cinematografici, w: “Quo vadis” la prima opera transmediale. Atti del convegno Roma 14-15 novembre 2016, a cura di E. Gagetti, M. Woźniak, Roma 2017, s. 117-138, 284-289.
Gorzelak Małgorzata, Artyści polscy a „Quo vadis?”, w: Recepcja twórczości Sienkiewicza, cz. II, red. L. Ludorowski, H. Ludorowska, Z. Mokranowska, Lublin 2005, s. 105-128.
Gorzelak Małgorzata, Jan Styka jako ilustrator dzieł Henryka Sienkiewicza, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, 23 (2007) s. 347-368.
Gościański Henryk, Prętnicki Karol, Jan Marcin Szancer – ambasador wyobraźni, Poznań 2023.
Górecka Ewa, Kicz w przekładzie intersemiotycznym dzieła literackiego jako trop aksjologii. O pocztówkowych przedstawieniach jednej sceny „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, w: Kicz w języku i komunikacji, red. B. Kudra, E. Szkudlarek-Śmiechowicz, Łódź 2016, s. 81-93. (Crossref)
Joshel Sandra R., Malamud Margaret, McGuire Jr Donald T., Imperial Projections: Ancient Rome in Modern Popular Culture, Baltimore 2001.
Joucaviel Kinga, “Quo vadis”? de Sienkiewicz, un mythe au cinema, w: “Quo vadis”?: contexte historique, littéraire et artistique de l’oeuvre de Henryk Sienkiewicz, éd. K. Joucavel, Mirail-Toulouse 2005, s. 49-64.
Klamka Magdalena, Rola Piotra Stachiewicza w popularyzowaniu twórczości Henryka Sienkiewicza, w: W kręgu „Quo vadis”, red. R. Kotowski, J. Miziołek, Kielce 2017, s. 75-83.
Kmiecik Zenon, „Tygodnik Ilustrowany” w latach 1886-1904, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 21 (1982) nr 3-4, s. 25-42.
Korpus dzieł malarskich Henryka Siemiradzkiego, red. J. Malinowski, t. 1A, Warszawa-Toruń 2021.
Krzyżanowski Julian, Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa 2012. La Sainte Bible: Selon la Vulgate, Tours 1866.
Małaczyński Aleksander, Jan Styka (szkic biograficzny), Lwów 1930.
Melot Michel, L’Illustration. Histoire d’un art, Genève 1984.
Miziołek Jerzy, Jana Styki ilustrowanie „Quo vadis”, w: W kręgu „Quo vadis”, red. R. Kotowski i J. Miziołek, Kielce 2017, s. 51-65.
Miziołek Jerzy, Nel segno di “Quo vadis”? Roma ai tempi di Nerone e dei primi martiri nelle opere di Sienkiewicz, Siemiradzki Styka e Smuglewicz, Roma 2017.
Okoń Waldemar, Henryk Sienkiewicz, obrazy i „Quo vadis”, „Roczniki Humanistyczne”, 46 (1998) z. 4, s. 5-64.
Prus Bolesław, Faraon, Warszawa 1965.
Prus Bolesław, Faraon, Warszawa 2014.
“Quo vadis”?: racconto storico dei tempi di Nerone, ill. del prof. F. Fabbi, Milano 1921.
Redford Donald, The Sun-disc in Akhenaten’s Program: Its Worship and Antecedents, „Journal of the American Research Center in Egypt”, 13 (1976) s. 47-61. (Crossref)
Rukóyżo Wanda, Jan Holewiński, w: Słownik artystów polskich, t. III, H-Ki, Wrocław 1979, s. 97-98.
Schaefer Sarah C., From the Smallest Fragment: The Archaeology of the Doré Bible, “Nineteenth-Century Art Worldwide” 13 (Spring 2014) no. 1, http://www.19thc-artworldwide.org/spring14/schaefer-on-the-archaeology-of-the-dore-bible (dostęp: 1.12. 2024).
Sienkiewicz Henryk, „Quo vadis” z 20 heliograwiurami wg obrazów Piotra Stachiewicza, Warszawa-Kraków 1902, wyd. 2 Warszawa-Kraków 1910.
Souter Nick, Souter Tessa, Ilustracje. Przewodnik. Informator o twórczości największych ilustratorów, Warszawa 2012.
Trepka-Nekanda Józef, Piotr Stachiewicz. Sylwetka, Kraków-Wieliczka 1912.
Wilkinson John Gardner, The Manners and Customs of the Ancient Egyptians, New York 1878.
Wincencjusz-Patyna Anita, Stacja ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950-1980: artystyczne kreacje i realizacje, Wrocław 2008.
Woźniak Monika, Biernacka-Licznar Katarzyna, Rybicki Jan, 120 lat recepcji „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza we Włoszech, Warszawa 2020.
Prasa
„Czas” z 12 lutego 1903, s. 3.
Ilustracje Stachiewicza do powieści „Quo vadis”, „Ilustrowany Głos Narodu” z 14 czerwca 1902, s. 4.
„Tygodnik Ilustrowany”, 27 (1895), s. 3.
„Tygodnik Ilustrowany”, 43 (1904), s. 818-819, 828.
„Wiadomości Naukowe, Literackie i Artystyczne, Nowa Reforma”, 286 (1894), s. 5.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-8862-2119
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
